История Рима от основания города

Книга II, гл. 38

38. cum pro­pe con­ti­nua­to ag­mi­ne irent, praeg­res­sus Tul­lius ad ca­put Fe­ren­ti­num, ut quis­que ve­ni­ret, pri­mo­res eorum ex­ci­piens que­ren­do in­dig­nan­do­que, et eos ip­sos se­du­lo audien­tes se­cun­da irae ver­ba et per eos mul­ti­tu­di­nem aliam in su­biec­tum viae cam­pum de­du­xit. [2] ibi in con­tio­nis mo­dum ora­tio­nem exor­sus ve­te­res po­pu­li Ro­ma­ni iniu­rias cla­des­que gen­tis Volsco­rum com­me­mo­ra­vit. turn «ut om­nia» in­quit «ob­li­vis­ca­mi­ni alia, ho­dier­nam hanc con­tu­me­liam quo tan­dem ani­mo fer­tis, qua per nostram ig­no­mi­niam lu­dos com­mi­se­re? [3] an non sen­sis­tis tri­um­pha­tum ho­die de vo­bis es­se? vos om­ni­bus, ci­vi­bus pe­reg­ri­nis, tot fi­ni­ti­mis po­pu­lis spec­ta­cu­lo abeun­tes fuis­se, vestras co­niu­ges, vestros li­be­ros tra­duc­tos per ora ho­mi­num? [4] quid eos, qui audi­ve­re vo­cem prae­co­nis, quid, qui nos vi­de­re abeun­tes, quid eos, qui huic ig­no­mi­nio­so ag­mi­ni fue­re ob­vii, exis­ti­mas­se pu­ta­tis, ni­si ali­quod pro­fec­to ne­fas es­se, quod, si in­ter­si­mus spec­ta­cu­lo, vio­la­tu­ri si­mus lu­dos pia­cu­lum­que me­ri­tu­ri, ideo nos ab se­de pio­rum, coe­tu con­ci­lio­que abi­gi? [5] quid dein­de? il­lud non suc­cur­rit, vi­ve­re nos, quod ma­tu­ra­ri­mus pro­fi­cis­ci? si hoc pro­fec­tio et non fu­ga est. et hanc ur­bem vos non hos­tium du­ci­tis, ubi si unum diem mo­ra­ti es­se­tis, mo­rien­dum om­ni­bus fuit? [6] bel­lum vo­bis in­dic­tum est, mag­no eorum ma­lo, qui in­di­xe­re, si vi­ri es­tis.» ita et sua spon­te ira­rum ple­ni et in­ci­ta­ti do­mos in­de dig­res­si sunt insti­gan­do­que suos quis­que po­pu­los ef­fe­ce­re, ut om­ne Volscum no­men de­fi­ce­ret.