Ïåðåâîä Ã. ×. Ãóñåéíîâà. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1922. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
18. (1)  òó æå íî÷ü î çàõâàòå Êðåïîñòè, çàíÿòèè Êàïèòîëèÿ è îá îñòàëüíîì ïðîèñõîäÿùåì â ðàñòðåâîæåííîì Ãîðîäå óçíàëè â Òóñêóëå. (2) Äèêòàòîðîì òàì áûë òîãäà Ëóöèé Ìàìèëèé. Îí òîò÷àñ ñîçâàë ñåíàò è ïðèâåë òóäà âåñòíèêîâ, íàñòîé÷èâî óáåæäàÿ ñåíàòîðîâ íå æäàòü, ïîêà èç Ðèìà ÿâÿòñÿ ïîñëû ñ ïðîñüáîé î ïîìîùè: (3) åå òðåáóþò è óãðîæàþùåå ïîëîæåíèå, è âåðíîñòü äîãîâîðàì, è áîãè — ïîêðîâèòåëè ñîþçà38. Òàêîé ñ.132 âîçìîæíîñòè îêàçàòü áëàãîäåÿíèå ñòîëü æå ìîãóùåñòâåííîìó, ñêîëü è áëèçêîìó ãîñóäàðñòâó áîãè íèêîãäà áîëüøå íå ïðåäîñòàâÿò. (4) Ðåøåíî áûëî ïîìî÷ü ðèìëÿíàì: íà÷àëñÿ íàáîð ìîëîäåæè è ðàçäà÷à îðóæèÿ. Ïîäîéäÿ íà ðàññâåòå ê Ðèìó, îíè áûëè èçäàëè ïðèíÿòû çà âðàãîâ (ïîêàçàëîñü, ÷òî ýòî íàñòóïàþò ýêâû èëè âîëüñêè), íî, êîãäà íàêîíåö íàïðàñíûé ñòðàõ èñ÷åç, èõ âïóñòèëè â Ãîðîä è îíè ñòðîåì ïðîøëè íà ôîðóì. (5) Òàì óæå âûñòðàèâàë âîéñêî Ïóáëèé Âàëåðèé, îñòàâèâ äðóãîãî êîíñóëà îõðàíÿòü âîðîòà. (6) Çà íèì ïîøëè, äîâåðèâøèñü åãî ðó÷àòåëüñòâó íå ÷èíèòü ïîìåõ ñîáðàíèþ, åñëè, îñâîáîäèâ Êàïèòîëèé è óòèõîìèðèâ Ãîðîä, ïëåáåè ïîçâîëÿò åìó îáúÿñíèòü, ÷òî çà êîâàðíûé óìûñåë òàèòñÿ â ïðåäëàãàåìîì òðèáóíàìè çàêîíå, è íå çàáûòü î ñâîåì ïðîçâèùå, êîòîðîå åìó êàê íàñëåäñòâî îò ïðåäêîâ ïåðåäàåò çàáîòó î íàðîäå. (7) Çà ýòèì-òî âîæäåì, ïîä íàïðàñíûå ïðèçûâû òðèáóíîâ âåðíóòüñÿ, ïëåáåè â áîåâîì ïîðÿäêå âçîáðàëèñü íà Êàïèòîëèéñêèé õîëì. Ê íèì ïðèñîåäèíèëñÿ è òóñêóëàíñêèé ëåãèîí. Ñîþçíèêè è ðèìëÿíå çàñïîðèëè, êîìó äîëæíà ïðèíàäëåæàòü ÷åñòü îñâîáîæäåíèÿ Êðåïîñòè: îáà ïîëêîâîäöà íàñòðàèâàëè íà ýòî ñâîèõ. (8) Òóò íåïðèÿòåëü ðàñòåðÿëñÿ, íå óïîâàÿ áîëåå íè íà ÷òî, êðîìå ñàìîé Êðåïîñòè; âîñïîëüçîâàâøèñü ýòîé ðàñòåðÿííîñòüþ, ðèìëÿíå è èõ ñîþçíèêè ïîøëè íà ïðèñòóï è óæå âîðâàëèñü â ïðåääâåðèå õðàìà, êàê âäðóã óáèâàþò Ïóáëèÿ Âàëåðèÿ, êîòîðûé ïîøåë â áîé îäíèì èç ïåðâûõ. Åãî ïàäåíèå çàìåòèë áûâøèé êîíñóë Ïóáëèé Âîëóìíèé. (9) Îí ïðèêàçàë ñâîèì âîèíàì ñïðÿòàòü òåëî, à ñàì áûñòðî çàíÿë ìåñòî óáèòîãî êîíñóëà.  ïûëó àòàêè âîèíû íå çàìåòèëè ñëó÷èâøåãîñÿ è îäåðæàëè ïîáåäó ïðåæäå, ÷åì óâèäàëè, ÷òî ñðàæàëèñü áåç ïîëêîâîäöà. (10) Ìíîãî èçãíàííèêîâ îñêâåðíèëî õðàì ñâîåþ êðîâüþ, ìíîãèõ âçÿëè â ïëåí, Ãåðäîíèÿ êàçíèëè. Òàê áûë îòâîåâàí Êàïèòîëèé. Äëÿ ïëåííûõ óãîòîâàí áûë ðîä êàçíè, ñîîòâåòñòâîâàâøèé èõ ïîëîæåíèþ ñâîáîäíûõ èëè ðàáîâ39; òóñêóëàíöåâ ïîáëàãîäàðèëè; Êàïèòîëèé î÷èñòèëè è îñâÿòèëè. (11) Ïëåáåè, êàê ñîîáùàþò, áðîñàëè ê äîìó êîíñóëà ïî ÷åòâåðòè àññà, ÷òîá ïî÷òèòü åãî áîëåå ïûøíûìè ïîõîðîíàìè40. |
18. eadem nocte et Tusculum de arce capta Capitolioque occupato et alio turbatae urbis statu nuntii veniunt. [2] L. Mamilius Tusculi tum dictator erat. is confestim convocato senatu atque introductis nuntiis magno opere censet [3] ne exspectent dum ab Roma legati auxilium petentes veniant; periculum ipsum discrimenque ac sociales deos fidemque foederum id poscere. demerendi beneficio tam potentem, tam propinquam civitatem numquam parem occasionem daturos deos. [4] placet ferri auxilium; iuventus conscribitur, arma dantur. Romam prima luce venientes procul speciem hostium praebuere; Aequi aut Volsci venire visi sunt; deinde ubi vanus terror abiit, accepti in urbem agmine in forum descendunt. [5] ibi iam P. Valerius relicto ad portarum praesidia collega instruebat aciem. [6] auctoritas viri moverat adfirmantis Capitolio reciperato et urbe pacata si edoceri se sissent, quae fraus ab tribunis occulta in lege ferretur, memorem se maiorum suorum, memorem cognominis quo populi colendi velut hereditaria cura sibi a maioribus tradita esset, concilium plebis non impediturum. [7] hunc ducem secuti nequiquam reclamantibus tribunis in clivum Capitolinum erigunt aciem. adiungitur et Tusculana legio. certare socii civesque, utri reciperatae arcis suum decus facerent; dux uterque suos adhortatur. [8] trepidare tum hostes, nec ulli satis rei praeterquam loco fidere; trepidantibus inferunt signa Romani sociique, iam in vestibulum perruperant templi, cum P. Valerius inter primores pugnam ciens interficitur. [9] P. Volumnius consularis vidit cadentem. is dato negotio suis ut corpus obtegerent, ipse in locum vicemque consulis provolat. prae ardore impetuque tantae rei sensus non pervenit ad militem; prius vicit quam se pugnare sine duce sentiret. [10] multi exsulum caede sua foedavere templa, multi vivi capti, Herdonius interfectus. ita Capitolium reciperatum. de captivis, ut quisque liber aut servus esset, suae fortunae a quoque sumptum supplicium est; Tusculanis gratiae actae; Capitolium purgatum atque lustratum. [11] in consulis domum plebes quadrantes ut funere ampliore efferretur iactasse fertur. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß