Ïåðåâîä Ã. ×. Ãóñåéíîâà. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1922. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
33. (1)  òðèñòà âòîðîì ãîäó îò îñíîâàíèÿ Ðèìà [451 ã.] â ãîñóäàðñòâå ïåðåìåíèëñÿ îáðàç ïðàâëåíèÿ: êàê ðàíüøå îò öàðåé ê êîíñóëàì, òàê òåïåðü âëàñòü ïåðåøëà îò êîíñóëîâ ê ñ.144 äåöåìâèðàì. Ýòà ïåðåìåíà ïðîäîëæàëàñü íåäîëãî è ïîòîìó íå áûëà ñòîëü çíà÷èòåëüíà. (2) Ê òîìó æå, õîðîøî íà÷àâ, äåöåìâèðû ïîâåëè ñåáÿ ñòîëü ðàçíóçäàííî, ÷òî âñêîðå ðàçäàëîñü òðåáîâàíèå âåðíóòü âåðõîâíóþ âëàñòü êîíñóëàì. (3) Äåöåìâèðàìè æå áûëè èçáðàíû Àïïèé Êëàâäèé, Òèò Ãåíóöèé, Ïóáëèé Ñåñòèé, Ëóöèé Âåòóðèé, Ãàé Þëèé, Àâë Ìàíëèé, Ïóáëèé Ñóëüïèöèé, Ïóáëèé Êóðèàöèé, Òèò Ðîìèëèé, Ñïóðèé Ïîñòóìèé. (4) Êëàâäèé è Ãåíóöèé ïîëó÷èëè çâàíèå â îáìåí íà êîíñóëüñêîå, âåäü íà ýòîò ãîä îíè áûëè èçáðàíû êîíñóëàìè, à ñ íèìè è Ñåñòèé, êîíñóë ïðîøëîãî ãîäà, — çà òî, ÷òî ïðîòèâ âîëè òîâàðèùà çàùèùàë â ñåíàòå íîâûé îáðàç ïðàâëåíèÿ. (5) Çàòåì — â íàãðàäó çà äàëüíîñòü ïóòåøåñòâèÿ, à òàêæå êàê ëþäè, ñâåäóùèå â ÷óæåçåìíûõ çàêîíàõ, ÷òî áûëî ñî÷òåíî ïîëåçíûì äëÿ ñîçäàíèÿ íîâîãî çàêîíîäàòåëüñòâà, — çâàíèÿ äåöåìâèðîâ áûëè óäîñòîåíû òðè ïîñëà, ïîáûâàâøèå â Àôèíàõ. Îñòàëüíûå ïðîñòî çàïîëíèëè òðåáóåìîå ÷èñëî ìåñò. (6) Ãîâîðÿò äàæå, ÷òî ïðè ïîñëåäíåì ãîëîñîâàíèè âûáèðàëè òîëüêî ñòàðèêîâ, êîòîðûå íå ìîãëè áû ïðîòèâîäåéñòâîâàòü ÷óæèì ðåøåíèÿì. (7) Ó âëàñòè ñòîÿë ëþáèìåö íàðîäà Àïïèé, êîòîðûé òàê ïåðåìåíèë ñâîé íðàâ, ÷òî èç æåñòîêîãî è áåñïîùàäíîãî ãîíèòåëÿ ïëåáååâ ñóìåë ñòàòü óãîäíèêîì òîëïû, èùóùèì åå áëàãîñêëîííîñòè. (8) Ðàç â äåñÿòü äíåé êàæäûé èç äåöåìâèðîâ ïðåäñåäàòåëüñòâîâàë íà ñóäå, ïðîèñõîäèâøåì ïðè âñåì íàðîäå, èìåÿ ïðè ñåáå äâåíàäöàòü ëèêòîðîâ, òîãäà êàê äåâÿòè åãî òîâàðèùàì ïðè÷èòàëîñü ïî îäíîìó ñëóæèòåëþ. Ïðè íåîáûêíîâåííîì åäèíîäóøèè, êîòîðîå ïîðîþ ïðåâðàùàåòñÿ â ãèáåëüíûé ñãîâîð ïðîòèâ ïðîñòûõ ëþäåé, îíè êî âñåì îòíîñèëèñü ñ ïîëíåéøèì áåñïðèñòðàñòèåì. (9) Äîñòàòî÷íîå äîêàçàòåëüñòâî èõ óìåðåííîñòè äàñò òàêîé ïðèìåð. Õîòÿ äåéñòâèÿ äåöåìâèðîâ íå ïîäëåæàëè îáæàëîâàíèþ, âñå æå, êîãäà â äîìå ïàòðèöèÿ Ïóáëèÿ Ñåñòèÿ è îòêîïàëè òðóï, âûñòàâëåííûé çàòåì äëÿ âñåîáùåãî îáîçðåíèÿ, äåöåìâèð Ãàé Þëèé, ïðèíóæäåííûé ñòîëü óæàñíûì îáñòîÿòåëüñòâîì, (10) ïðèçâàë Ñåñòèÿ ê ñóäó, à ñàì âûñòóïèë ïåðåä íàðîäîì îáâèíèòåëåì: èìåÿ çàêîííîå ïðàâî áûòü ïî äåëó ñóäüåþ, îí îò ýòîãî ïðàâà îòêàçàëñÿ, äàáû öåíîé îñëàáëåíèÿ ñîáñòâåííîé âëàñòè ðàñøèðèòü ïîëíîìî÷èÿ íàðîäà65. |
33. anno trecentensimo altero quam condita Roma erat iterum mutatur forma civitatis, ab consulibus ad decemviros, quem ad modum ab regibus ante ad consules venerat, translato imperio. minus insignis, quia non diuturna, mutatio fuit. [2] laeta enim principia magistratus eius nimis luxuriavere; eo citius lapsa res est repetitumque duobus uti mandaretur consulum nomen imperiumque. [3] decemviri creati Ap. Claudius T. Genucius P. Sestius L. Veturius C. Iulius A. Manlius P. Sulpicius P. Curiatius T. Romilius Sp. Postumius. [4] Claudio et Genucio, quia designati consules in eum annum fuerant, pro honore honos redditus, et Sestio, alteri consulum prioris anni, quod eam rem collega invito ad patres rettulerat. [5] his proximi habiti legati tres qui Athenas ierant, simul ut pro legatione tam longinqua praemio esset honos, simul peritos legum peregrinarum ad condenda nova iura usui fore credebant. [6] supplevere ceteri numerum. graves quoque aetate electos novissimis suffragiis ferunt, quo minus ferociter aliorum scitis adversarentur. [7] regimen totius magistratus penes Appium erat favore plebis; adeoque novum sibi ingenium induerat ut plebicola repente omnisque aurae popularis captator evaderet pro truci saevoque insectatore plebis. [8] decimo die ius populo singuli reddebant. eo die penes praefectum iuris fasces duodecim erant: collegis novem singuli accensi apparebant. et in unica concordia inter ipsos, qui consensus privatis interdum inutilis est, summa adversus alios aequitas erat. [9] moderationis eorum argumentum exemplo unius rei notasse satis erit. cum sine provocatione creati essent, defosso cadavere domi apud P. Sestium, patriciae gentis virum, invento prolatoque in contionem, [10] in re iuxta manifesta atque atroci C. Iulius decemvir diem Sestio dixit et accusator ad populum exstitit, cuius rei iudex legitimus erat, decessitque iure suo, ut demptum de vi magistratus populi libertati adiceret. |