Ïåðåâîä Ã. ×. Ãóñåéíîâà. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1922. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
38. (1) Íàñòóïèëè ìàéñêèå èäû. Íèêåì íå çàìåùåííûå äåöåìâèðû, õîòü è ñòàëè ÷àñòíûìè ëèöàìè, ñ ïðåæíåé òâåðäîñòüþ äåðæàëèñü çà âëàñòü è ïî-ïðåæíåìó âûñòàâëÿëè íàïîêàç çíàêè ñâîåãî äîñòîèíñòâà.  òîì, ÷òî äåöåìâèðû óïîäîáèëèñü öàðÿì, óæå íå îñòàâàëîñü ñîìíåíèé. (2) Ñâîáîäó îïëàêèâàëè òàê, ñëîâíî ïîòåðÿëè åå íàâåêè; ïîáîðíèêîâ ó íåå íå áûëî, äà è íå ïðåäâèäåëîñü. Íå òîëüêî ðèìëÿíå ïàëè äóõîì, íî óæå è ñîñåäíèå íàðîäû ñòàëè ñ÷èòàòü äëÿ ñåáÿ ïîçîðîì ïîäâëàñòíîñòü òåì, êòî ñàì íå ñâîáîäåí. (3) Ñàáèíÿíå ñ áîëüøèì âîéñêîì âòîðãëèñü âî âëàäåíèÿ ðèìëÿí, îïóñòîøèâ âñå âîêðóã è áåçíàêàçàííî óãíàâ îòîâñþäó äîáû÷ó — ëþäåé è ñêîò; çàòåì îíè ïîäîøëè ê Ýðåòó, ãäå ñòàëè ëàãåðåì â íàäåæäå, ÷òî ðàçäîðû â Ðèìå ïîìåøàþò òàì íàáîðó. (4) Òåïåðü óæå íå òîëüêî âåñòíèêè, íî è áåæåíöû èç îêðåñòíîñòåé íåñëè ñìÿòåíèå â Ãîðîä. Íåíàâèñòíûå è ïàòðèöèÿì è ïëåáåÿì, äåöåìâèðû ðåøàëè, ÷òî ñëåäóåò ïðåäïðèíÿòü, íî òóò ñóäüáà óãîòîâèëà íîâóþ îïàñíîñòü. (5) Ýêâû ñòàëè ëàãåðåì ó Àëüãèäà è îòòóäà ñîâåðøàëè îïóñòîøèòåëüíûå íàáåãè íà òóñêóëàíñêèå çåìëè. Ïîñëû ñîîáùèëè, ÷òî èç Òóñêóëà ïðîñÿò î ïîìîùè. (6) Ñòðàõ ïåðåä äâóìÿ âîéíàìè çàñòàâèë äåöåìâèðîâ äåðæàòü ñîâåò ñ ñåíàòîì. Ïðèêàçàâ ñåíàòîðàì ñîáðàòüñÿ â êóðèè, äåöåìâèðû ïîíèìàëè, êàêîé âçðûâ íåíàâèñòè èì óãðîæàåò: (7) íà íèõ ñ.148 ñâàëÿò âèíó çà îïóñòîøåíèå ïîëåé è çà ïðåäñòîÿùèå áåäû è ïîñòàðàþòñÿ îòñòðàíèòü èõ îò âëàñòè, åñëè îíè íå âîñïðåïÿòñòâóþò ýòîìó îáùèìè óñèëèÿìè, ïîäàâëÿÿ ïîïûòêè ìíîãèõ ïðèìåíåíèåì ñàìûõ êðóòûõ ìåð ïðîòèâ íåìíîãèõ çëîñòíûõ çà÷èíùèêîâ. (8) Ïîñëå òîãî êàê íà ôîðóìå ïðîçâó÷àë ãîëîñ ãëàøàòàÿ, ïðèçûâàþùèé ñåíàòîðîâ â êóðèþ ê äåöåìâèðàì, ïîðàæåííûå ýòîé óäèâèòåëüíîé ïåðåìåíîé ïëåáåè — âåäü îáû÷àþ ñîâåùàòüñÿ ñ ñåíàòîì íå ñëåäîâàëè óæå äàâíî — ñòàëè ñïðàøèâàòü, ÷òî ïðîèçîøëî, îò÷åãî ïîñëå òàêîãî ïåðåðûâà âäðóã ïðèáåãëè ê çàáûòîìó ñðåäñòâó. (9) Íåóæåëè âîéíå ñ íåïðèÿòåëåì íàäî áûòü áëàãîäàðíûìè çà ýòî ïðîÿâëåíèå õîòü êàêîé-òî ñâîáîäû â ãîñóäàðñòâå? (10) Ïëåáåè âûñìàòðèâàëè ñåíàòîðîâ íà ôîðóìå, íî ïî÷òè íèêîãî íå íàøëè, à ïîòîì çàìåòèëè, ÷òî äåöåìâèðû, ïîíÿâ îòñóòñòâèå ñåíàòîðîâ êàê âûðàæåíèå íåíàâèñòè ê ñåáå, âîññåäàþò â ïóñòîé êóðèè, òîãäà ïëåáåè èñòîëêîâàëè íåÿâêó ñåíàòîðîâ òåì, ÷òî ÷àñòíûì ëèöàì çàïðåùåíî ñîçûâàòü ñåíàò. Åñëè ïëåáåè ïîñëåäóþò ïðèìåðó ñåíàòîðîâ è êàê òå íå ÿâèëèñü íà çàñåäàíèå, òàê è îíè âîñïðîòèâÿòñÿ íàáîðó, òî, çíà÷èò, ïîÿâèëàñü íàäåæäà âåðíóòü ñâîáîäó! Òàêèå âîçãëàñû ðàçäàâàëèñü â òîëïå. (11) Ïî÷òè íèêòî èç ñåíàòîðîâ íå ïðèøåë íà ôîðóì, äà è â Ãîðîäå âîîáùå èõ îñòàëîñü ñîâñåì íåìíîãî.  íåãîäîâàíèè îòâåðíóâøèñü îò ïðîèñõîäÿùåãî, îíè, íå èìåÿ çàáîò îáùåñòâåííûõ, çàíÿëèñü ñâîèìè äåëàìè â äåðåâíå è ðåøèëè, ÷òî, ÷åì ñêîðåé îíè îòêàæóòñÿ îò ñíîøåíèé ñ âñåâëàñòíûìè ïðàâèòåëÿìè, òåì ñâîáîäíåé ñòàíóò è îò ÷èíèìûõ òåìè áåççàêîíèé. (12) Ïîñëå òîãî êàê íèêòî èç ñåíàòîðîâ íå ÿâèëñÿ íà çîâ äåöåìâèðîâ, äîìîé ê êàæäîìó èç íèõ ïîñëàëè ñëóæèòåëåé, êîòîðûå äîëæíû áûëè âçÿòü çàëîã69 è óçíàòü, óìûøëåííîé ëè áûëà íåÿâêà; îíè, îäíàêî, âåðíóëèñü ñ ñîîáùåíèåì î òîì, ÷òî âñå ñåíàòîðû â äåðåâíå. Ýòî èçâåñòèå äåöåìâèðû âîñïðèíÿëè ñïîêîéíåé, ÷åì åñëè á èì ñîîáùèëè, ÷òî ñåíàòîðû îñòàëèñü â Ãîðîäå è îêàçûâàþò ñîïðîòèâëåíèå èõ âëàñòè. (13) Íà ñëåäóþùèé äåíü âñåì ñåíàòîðàì áûëî ïðèêàçàíî ñîáðàòüñÿ è èõ ÿâèëîñü òàê ìíîãî, êàê îíè è ñàìè íå îæèäàëè. Ïëåáåè ðåøèëè, ÷òî ñåíàòîðû ïðåäàëè ñâîáîäó, èáî ñåíàò ïîâèíîâàëñÿ — êàê çàêîííûì — ïðèêàçàì òåõ, êîòîðûå ïî èñòå÷åíèè ñðîêà ïîëíîìî÷èé äîëæíû áûëè á ñ÷èòàòüñÿ ÷àñòíûìè ãðàæäàíàìè, åñëè áû íå ïðèáåãëè ê íàñèëèþ. |
38. idus Maiae venere. nullis subrogatis magistratibus privati pro decemviris neque animis ad imperium inhibendum imminutis neque ad speciem honoris insignibus prodeunt. id vero regnum haud dubie videri. [2] deploratur in perpetuum libertas, nec vindex quisquam exsistit aut futurus videtur. nec ipsi solum desponderant animos, sed contemni coepti erant a finitimis populis, imperiumque ibi esse ubi non esset libertas indignabantur. [3] Sabini magna manu incursionem in agrum Romanum fecere; lateque populati, cum hominum atque pecudum inulti praedas egissent, recepto ad Eretum quod passim vagatum erat agmine castra locant, spem in discordia Romana ponentes: eam impedimentum dilectui fore. [4] non nuntii solum sed per urbem agrestium fuga trepidationem iniecit. decemviri consultant quid opus facto sit, destituti inter patrum et plebis odia. addit terrorem insuper alium fortuna. [5] Aequi alia ex parte castra in Algido locant depopulanturque inde excursionibus Tusculanum agrum. legati ea ab Tusculo praesidium orantes nuntiant. [6] is pavor perculit decemviros ut senatum simul duobus circumstantibus urbem bellis consulerent. citari iubent in curiam patres haud ignari quanta invidiae immineret tempestas: [7] omnes vastati agri periculorumque imminentium causas in se congesturos, temptationemque eam fore abolendi sibi magistratus, ni consensu resisterent imperioque inhibendo acriter in paucos praeferocis animi conatus aliorum comprimerent. [8] postquam audita vox in foro est praeconis patres in curiam ad decemviros vocantis, velut nova res, quia intermiserant iam diu morem consulendi senatus, mirabundam plebem convertit, quidnam incidisset, cur ex tanto intervallo rem desuetam usurparent; [9] hostibus belloque gratiam habendam, quod solitum quicquam liberae civitati fieret. circumspectare omnibus fori partibus senatorem raroque usquam noscitare; [10] curiam inde ac solitudinem circa decemviros intueri, cum et ipsi consensu invisum imperium et plebs, quia privatis ius non esset vocandi senatum, non convenire patres interpretarentur: iam caput fieri libertatem repetentium, si se plebs comitem senatui det, et quem ad modum patres vocati non coeant in senatum, sic plebs abnuat dilectum. haec fremunt plebes. [11] patrum haud fere quisquam in foro, in urbe rari erant. indignitate rerum cesserant in agros, suarumque rerum erant amissa publica, tantum ab iniuria se abesse rati, quantum a coetu congressuque impotentium dominorum se amovissent. [12] postquam citati non conveniebant, dimissi circa domos apparitores simul ad pignera capienda sciscitandumque num consulto detrectarent referunt senatum in agris esse. laetius id decemviris accidit quam si praesentes detrectare imperium referrent. [13] iubent acciri omnes, senatumque in diem posterum edicunt; qui aliquanto spe ipsorum frequentior convenit. quo facto proditam a patribus plebs libertatem rata, quod iis qui iam magistratu abissent privatisque, si vis abesset, tamquam iure cogentibus senatus paruisset. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß