Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà IV, ãë. 2

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì I. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1989.
Ïåðåâîä Ã. ×. Ãóñåéíîâà. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1922.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

2. (1) Ìåæ òåì êîí­ñó­ëû íàñòðà­è­âà­ëè ñåíàò ïðî­òèâ òðè­áó­íîâ, à òðè­áó­íû — íàðîä ïðî­òèâ êîí­ñó­ëîâ. Áåçóì­ñòâî òðè­áó­íîâ, ãîâî­ðè­ëè êîí­ñó­ëû, äåëà­åò­ñÿ íåñòåð­ïè­ìûì: äàëü­øå íåêóäà — â Ãîðî­äå ðàç­æè­ãà­åò­ñÿ áîëü­øå âîéí, ÷åì â ÷óæèõ çåì­ëÿõ. È âèíîé òîìó — êàê íàðîä, òàê è ïàò­ðè­öèè, êàê òðè­áó­íû, òàê è êîí­ñó­ëû. (2) ×òî â ãîñóäàð­ñòâå âîç­íà­ãðàæ­äà­åò­ñÿ, òî âñå­ãäà áûñò­ðî è ðàç­ðàñ­òà­åò­ñÿ: òàê âîñ­ïè­òû­âà­þò­ñÿ äîá­ðûå ãðàæ­äàíå è õðàá­ðûå âîè­íû. (3) À â Ðèìå íè÷òî íå âîç­íà­ãðàæ­äà­åò­ñÿ ëó÷­øå, ÷åì ìÿòå­æè: îíè âñå­ãäà ïðè­íî­ñè­ëè óâà­æå­íèå è ïî÷åò âñåì è êàæ­äî­ìó. (4) Ïóñòü ïîðàç­ìûñ­ëÿò ñåíà­òî­ðû, â ÷åì ñîñòî­ÿ­ëî âåëè­÷èå ñîñëî­âèÿ, óíà­ñëå­äî­âàí­íîå èìè îò èõ îòöîâ, òàêèì ëè îíè åãî ïåðå­äà­äóò ñâî­èì ñûíî­âüÿì; è ÷åì ìîãóò ïîõâà­ëÿòü­ñÿ ïëå­áåè, ãîâî­ðÿ î ñ.179 ñâî­åé âîç­ðîñ­øåé ñèëå è ñëà­âå. È ýòî­ìó íåò è íå áóäåò êîí­öà, ïîêà ìÿòå­æè èìå­þò óñïåõ, à çà÷èí­ùè­êè ìÿòå­æåé â òàêîé ÷åñòè. (5) Ê ÷åìó êëî­íèò Êàíó­ëåé, è ñ òàêèì óïîð­ñò­âîì? Ê òîìó, ÷òîáû ðîäû ñìå­øà­ëèñü â ñáðîä, ÷òîáû ïîêî­ëå­áàë­ñÿ ÷èí îáùå­ñò­âåí­íûõ è ÷àñò­íûõ ïòè­öå­ãà­äà­íèé, ÷òîáû íå îñòà­ëîñü íè÷å­ãî íå èñïîð­÷åí­íî­ãî, íè÷å­ãî áåñ­ïðè­ìåñ­íî­ãî, ÷òîáû ñ óòðà­òîþ âñåõ ðàç­ëè­÷èé íèêòî íå çíàë áû óæå íè ñåáÿ, íè ñâî­èõ? (6) ×òî òàêîå ýòè ñìå­øàí­íûå áðà­êè, êàê íå ïðî­ñòîå, ñëîâ­íî ó äèêèõ çâå­ðåé, ñïà­ðè­âà­íèå ìåæ­äó ïàò­ðè­öè­ÿ­ìè è ïëå­áå­ÿ­ìè? ×òîáû ïîÿâèâ­øèé­ñÿ. íà ñâåò íå çíàë, ÷üåé îí êðî­âè, ÷üèì ïðè­÷à­ñòåí ñâÿ­òû­íÿì4, — ïîëó­ïàò­ðè­öèé, ïîëóïëå­áåé, ñàì ñ ñîáîé â ðàç­ëà­äå! (7) Íî íåäî­ñòà­òî÷­íûì êàæåò­ñÿ ñìå­øàòü ïîðÿäîê áîæå­ñêèé è ÷åëî­âå­÷å­ñêèé: ïîä­ñòðå­êà­òå­ëè ÷åð­íè óæå ðâóò­ñÿ ê êîí­ñóëü­ñòâó! Ñïåð­âà îíè. ëèøü ïðî­èç­íî­ñè­ëè ðå÷è, äîáè­âà­ÿñü òîãî, ÷òîáû îäíèì èç êîí­ñó­ëîâ áûë ïëå­áåé5, à òåïåðü óæå òðå­áó­þò è çàêî­íà, ñîãëàñ­íî êîòî­ðî­ìó íàðîä èçáè­ðàë áû êîí­ñó­ëîâ èç ïàò­ðè­öè­åâ, èç ïëå­áå­åâ ëè ïî ñâî­å­ìó ïðî­èç­âî­ëó! ßñíî, ÷òî èçáðà­íû áóäóò èç ïëå­áå­åâ ìÿòåæ­íåé­øèå è ñòà­íóò êîí­ñó­ëà­ìè Êàíó­ëåè äà Èöè­ëèè. (8) Äà íå ïîïó­ñòèò Þïè­òåð Âñå­áëà­ãîé Âåëè­÷àé­øèé, ÷òîáû âëàñòü, îòìå­÷åí­íàÿ öàð­ñêèì âåëè­÷è­åì, ïàëà ñòîëü íèç­êî! Ëó÷­øå òûñÿ­÷ó ðàç óìå­ðåòü, ÷åì ñíî­ñèòü òàêîé ïîçîð. (9) Íåò ñîìíå­íèÿ, ÷òî íàøè ïðåä­êè, åñëè áû ìîã­ëè ïðåä­âèäåòü, ÷òî óñòóï­êà­ìè íå ñìÿã­÷àò íàðîä, à ëèøü îçëî­áÿò â åãî âñå áîëåå íåñïðà­âåä­ëè­âûõ ïðè­òÿ­çà­íè­ÿõ, ñ ñàìî­ãî íà÷à­ëà ðåøè­ëèñü áû íà ñàìóþ îò÷à­ÿí­íóþ áîðü­áó, íî íå ïîä­÷è­íè­ëè áû ñåáÿ ïðè­íÿ­òûì òîãäà çàêî­íàì. (10) Âåäü êàê òîãäà óñòó­ïè­ëè òîë­ïå ñ òðè­áó­íà­òîì, òàê ïðè­õî­äè­ëîñü óñòó­ïàòü è ïîòîì. (11) È ýòî­ìó íåò êîí­öà: íå ìîãóò óæèòü­ñÿ â îäíîì ãîñóäàð­ñòâå íàðîä­íûå òðè­áó­íû è ñåíà­òî­ðû: ëèáî ñîñëî­âüå îäíèõ, ëèáî äîëæ­íîñòü äðó­ãèõ äîëæ­íû ïåðå­ñòàòü ñóùå­ñò­âî­âàòü; ëó÷­øå ïîçä­íî âîñ­ïðî­òè­âèòü­ñÿ íàã­ëî­ñòè è áåç­ðàñ­ñóä­ñòâó, ÷åì íèêî­ãäà. (12) Íåóæòî èì äàíî ñïåð­âà áåç­íà­êà­çàí­íî ñåÿòü ÷ðå­âà­òûå âîé­íîþ ðàçäî­ðû ñ ñîñåäÿ­ìè, à ïîòîì ìåøàòü ñîãðàæ­äà­íàì âîîðó­æàòü­ñÿ è îáî­ðî­íÿòü­ñÿ îò òåõ, êîãî ñàìè æå è ïîä­ñòðåê­íó­ëè? Òîëü­êî ÷òî íå ïðè­ãëà­ñèâ ê íàì íåïðè­ÿ­òå­ëÿ, îíè íå äàþò ñîáðàòü ïðî­òèâ íåãî îïîë­÷å­íèå, à Êàíó­ëåé äàæå ñìå­åò îáú­ÿâ­ëÿòü â ñåíà­òå, ÷òî çàïðå­òèò íàáîð âîé­ñêà, (13) åñëè ñåíà­òî­ðû, ñëîâ­íî ïîáåæ­äåí­íûå, íå óòâåð­äÿò åãî çàêî­íû! ×òî ýòî, êàê íå óãðî­çà ïðå­äàòü îòå­÷å­ñòâî, äîæäàòü­ñÿ íàïà­äå­íèÿ è ñäàòü­ñÿ? Êîãî äîëæ­íû âîîäó­øå­âèòü ýòè ïðè­çû­âû? Íåò, íå ðèì­ëÿí, íî âîëü­ñêîâ, ýêâîâ, âåé­ÿí. (14) Óæ íå ïîä âîäè­òåëü­ñò­âîì ëè Êàíó­ëåÿ íàäå­þò­ñÿ îíè âçîé­òè íà êàïè­òî­ëèé­ñêèå òâåð­äû­íè? Íî åñëè òðè­áó­íû, îòíÿâ ó ïàò­ðè­öè­åâ èõ ïðà­âà è âåëè­÷èå, íå ëèøè­ëè èõ òàê­æå è ìóæå­ñòâà, òî êîí­ñó­ëû ãîòî­âû âåñòè èõ ïðåæ­äå ïðî­òèâ ïðå­ñòóï­íûõ ñîãðàæ­äàí, à ïîòîì óæ ïðî­òèâ âîîðó­æåí­íûõ âðà­ãîâ.

2. eodem tem­po­re et con­su­les se­na­tum in tri­bu­num et tri­bu­nus po­pu­lum in con­su­les in­ci­ta­bat. ne­ga­bant con­su­les iam ultra fer­ri pos­se fu­ro­res tri­bu­ni­cios; ven­tum iam ad fi­nem es­se; do­mi plus bel­li con­ci­ta­ri quam fo­ris. id adeo non ple­bis quam pat­rum ne­que tri­bu­no­rum ma­gis quam con­su­lum cul­pa ac­ci­de­re. [2] cui­us rei prae­mium sit in ci­vi­ta­te, eam ma­xi­mis sem­per auc­ti­bus cres­ce­re; sic pa­ce bo­nos, sic bel­lo fie­ri. [3] ma­xi­mum Ro­mae prae­mium se­di­tio­num es­se; ideo sin­gu­lis uni­ver­sis­que sem­per ho­no­ri fuis­se. [4] re­mi­nis­ce­ren­tur quam maies­ta­tem se­na­tus ip­si a pat­ri­bus ac­ce­pis­sent, quam li­be­ris tra­di­tu­ri es­sent, vel quem ad mo­dum plebs glo­ria­ri pos­set auc­tio­rem amplio­rem­que se es­se. fi­nem er­go non fie­ri nec fu­tu­ram do­nec quam fe­li­ces se­di­tio­nes tam ho­no­ra­ti se­di­tio­num auc­to­res es­sent. [5] quas quan­tas­que res C. Ca­nu­lei­um adgres­sum! con­lu­vio­nem gen­tium, per­tur­ba­tio­nem aus­pi­cio­rum pub­li­co­rum pri­va­to­rum­que ad­fer­re, ne quid sin­ce­ri, ne quid in­con­ta­mi­na­ti sit, ut discri­mi­ne om­ni sub­la­to nec se quis­quam nec suos no­ve­rit. [6] quam enim aliam vim co­nu­bia pro­mis­cua ha­be­re ni­si ut fe­ra­rum pro­pe ri­tu vol­gen­tur con­cu­bi­tus ple­bis pat­rum­que? ut qui na­tus sit ig­no­ret, cui­us san­gui­nis, quo­rum sac­ro­rum sit; di­mi­dius pat­rum sit, di­mi­dius ple­bis, ne se­cum qui­dem ip­se con­cors. [7] pa­rum id vi­de­ri, quod om­nia di­vi­na hu­ma­na­que tur­ben­tur; iam ad con­su­la­tum vol­gi tur­ba­to­res ac­cin­gi. et pri­mo ut al­ter con­sul ex ple­be fie­ret, id mo­do ser­mo­ni­bus temptas­se; nunc ro­ga­ri ut seu ex pat­ri­bus seu ex ple­be ve­lit po­pu­lus con­su­les creet. et crea­tu­ros haud du­bie ex ple­be se­di­tio­sis­si­mum quem­que; Ca­nu­leios igi­tur Ici­lios­que con­su­les fo­re. [8] ne id Iup­pi­ter op­ti­mus ma­xi­mus si­ne­ret re­giae maies­ta­tis im­pe­rium eo re­ci­de­re; et se mi­liens mo­ri­tu­ros po­tius quam ut tan­tum de­de­co­ris ad­mit­ti pa­tian­tur. [9] cer­tum ha­be­re maio­res quo­que, si di­vi­nas­sent con­ce­den­do om­nia non mi­tio­rem in se ple­bem, sed as­pe­rio­rem alia ex aliis ini­quiora pos­tu­lan­do cum pri­ma im­pet­ras­set fu­tu­ram, pri­mo quam­li­bet di­mi­ca­tio­nem su­bi­tu­ros fuis­se po­tius quam eas le­ges si­bi im­po­ni pa­te­ren­tur. [10] quia tum con­ces­sum sit de tri­bu­nis, ite­rum con­ces­sum es­se; [11] fi­ne non fie­ri pos­se si in eadem ci­vi­ta­te tri­bu­ni ple­bis et pat­res es­sent; aut hunc or­di­nem aut il­lum ma­gistra­tum tol­len­dum es­se, po­tius­que se­ro quam nun­quam ob­viam eun­dum auda­ciae te­me­ri­ta­ti­que. [12] il­li­ne ut im­pu­ne pri­mo dis­cor­dias se­ren­tes con­ci­tent fi­ni­ti­ma bel­la, dein­de ad­ver­sus ea, quae con­ci­ta­ve­rint, ar­ma­ri ci­vi­ta­tem de­fen­di­que pro­hi­beant, et cum hos­tes tan­tum non ar­ces­sie­rint, exer­ci­tus conscri­bi ad­ver­sus hos­tes non pa­tian­tur, sed audeat Ca­nu­lei­us in se­na­tu pro­lo­qui se, [13] ni­si suas le­ges tam­quam vic­to­ris pat­res ac­ci­pi si­nant, di­lec­tum ha­be­ri pro­hi­bi­tu­rum? quid es­se aliud quam mi­na­ri se pro­di­tu­rum pat­riam, op­pug­na­ri at­que ca­pi pas­su­rum! quid eam vo­cem ani­mo­rum non ple­bi Ro­ma­nae, sed Volscis et Aequis et Veien­ti­bus al­la­tu­ram! [14] non­ne Ca­nu­leio du­ce se spe­ra­tu­ros Ca­pi­to­lium at­que ar­cem scan­de­re pos­se? ni­si pat­ri­bus tri­bu­ni cum iure ac maies­ta­te adempta ani­mos etiam eri­pue­rint, con­su­les pa­ra­tos es­se du­ces pri­us ad­ver­sus sce­lus ci­vium quam ad­ver­sus hos­tium ar­ma.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 4Òîëü­êî ïàò­ðè­öèè ìîã­ëè îòïðàâ­ëÿòü ãëàâ­íûå æðå­÷å­ñêèå äîëæ­íî­ñòè, ñîâåð­øàòü íåêî­òî­ðûå îáðÿäû, ó÷àñò­âî­âàòü â ðÿäå êóëü­òîâ. Ó îòäåëü­íûõ ðîäîâ è ôàìè­ëèé áûëè è ñîá­ñò­âåí­íûå êóëü­òû.
  • 5Ñóäÿ ïî I, 1, 2, òðè­áó­íû çàâî­äè­ëè ðå÷ü î òîì, ÷òîáû îäèí èç êîí­ñó­ëîâ ìîã (à íå äîë­æåí áûë) âûáè­ðàòü­ñÿ èç ïëå­áå­åâ.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364000403 1364000404 1364000405