Ïåðåâîä Ã. ×. Ãóñåéíîâà. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1922. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
28. (1) Óæå ñòàíîâèëîñü ñâåòëî, è âñå îòêðûëîñü âçîðàì. Ôàáèé íàïàë ñî ñâîåé êîííèöåé, è êîíñóë âûøåë èç ëàãåðÿ íà óæå íàïóãàííîãî íåïðèÿòåëÿ; (2) äèêòàòîð æå, íàïàâ ñ òûëà íà ÷àñòè ïîäêðåïëåíèÿ è âòîðóþ ëèíèþ, ñî âñåõ ñòîðîí áðîñàë íà âðàãîâ, çàõâà÷åííûõ âðàñïëîõ è ïîâîðà÷èâàâøèõñÿ íà øóì, ïîáåäîíîñíóþ ïåõîòó è êîííèöó. (3) Ïîëíîñòüþ îêðóæåííûå, âðàãè âñå äî îäíîãî ïîïëàòèëèñü áû òåïåðü çà ðàçâÿçàííóþ âîéíó, åñëè áû íå âîëüñê Âåòòèé Ìåññèé, áîëåå ñëàâíûé ïîäâèãàìè, ÷åì ïðîèñõîæäåíèåì, êîòîðûé ñ áðàíüþ íàáðîñèëñÿ íà ñâîèõ, óæå ñáèâøèõñÿ â êó÷ó, è ãðîìêî ñêàçàë: (4) «Âû õîòèòå áûòü ïåðåáèòûìè òóò, íå ñîïðîòèâëÿÿñü, íå ìñòÿ?! Òðóñû íà âîéíå, õðàáðåöû äîìà, çà÷åì âàì îðóæèå, çà÷åì âû íà÷àëè âîéíó? Íà ÷òî âû íàäååòåñü, îñòàâàÿñü çäåñü? Íå äóìàåòå ëè âû, ÷òî áîãè âàñ çàùèòÿò è âûðâóò îòñþäà? Íàäî ìå÷îì ïðîëîæèòü ñåáå äîðîãó! (5) Èäèòå òóäà, êóäà ÿ, èäèòå ñî ìíîé, åñëè õîòèòå óâèäåòü äîì, ðîäèòåëåé, æåí è äåòåé! Âåäü íå ñòåíà è íå âàë, à âîèíû ïðîòèâîñòîÿò âîèíàì. Äîáëåñòüþ ðàâíûå èì, âû ïðåâîñõîäèòå èõ êðàéíèì è ëó÷øèì ñðåäñòâîì — áåçûñõîäíîñòüþ ïîëîæåíèÿ». (6) Çà íèì, äåëîì ïîäòâåðäèâøèì ñâîè ñëîâà, âîëüñêè ïåðåøëè â íàñòóïëåíèå íà îêðóæàâøèå èõ êîãîðòû Ïîñòóìèÿ Àëüáà è ïîêîëåáàëè ïîáåäèòåëÿ, ïîêà ê óæå îòñòóïàþùèì ðèìëÿíàì íå ïîäîñïåë äèêòàòîð è íå èçìåíèë ýòèì âñåãî õîäà ñðàæåíèÿ. Óäà÷à íåïðèÿòåëÿ äåðæàëàñü íà îäíîì òîëüêî Ìåññèè. (7) Ìíîãî ðàíåíûõ áûëî ñ îáåèõ ñòîðîí è ïîâñþäó ìíîãî óáèòûõ. Äàæå ðèìñêèå ïîëêîâîäöû ñðàæàëèñü ðàíåííûìè. (8) Òîëüêî Ïîñòóìèé, êîòîðîìó ïðîëîìèëè ãîëîâó êàìíåì, ïîêèíóë ñòðîé, íî íè äèêòàòîðà ðàíà â ïëå÷î, íè Ôàáèÿ åãî ïðèãâîæäåííîå ê êîíþ áåäðî, íè êîíñóëà îáðóáëåííàÿ ðóêà íå çàñòàâèëè âûéòè èç áîÿ, èñõîä êîòîðîãî åùå íå áûë ÿñåí. |
28. et iam lucescebat omniaque sub oculis erant. et Fabius cum equitatu impetum dederat et consul eruptionem e castris in trepidos iam hostes fecerat; [2] dictator autem parte altera subsidia et secundam aciem adortus circumagenti se ad dissonos clamores ac subitos tumultus hosti undique obiecerat victorem peditem equitemque. [3] circumventi igitur iam in medio ad unum omnes poenas rebellionis dedissent, ni Vettius Messius ex Volscis, nobilior vir factis quam genere, iam orbem volventes suos increpans clara voce [4] «Hic praebituri» inquit, «vos telis hostium estis indefensi, inulti? quid igitur arma habetis aut quid ultro bellum intulistis, in otio tumultuosi, in bello segnes? quid hic stantibus spei est? An deum aliquem protecturum vos rapturumque hinc putatis? ferro via facienda est. [5] hac, qua me praegressum videritis, agite, qui visuri domos parentes coniuges liberos estis, ite mecum! non murus nec vallum sed armati armatis obstant. virtute pares, necessitate, quae ultimum ac maximum telum est, superiores estis.» [6] haec locutum exsequentemque dicta redintegrato clamore secuti dant impressionem qua Postumius Albus cohortes obiecerat; et moverunt victorem, donec dictator pedem iam referentibus suis advenit, eoque omne proelium versum est. [7] uni viro Messio fortuna hostium innititur. multa utrimque volnera, multa passim caedes est. iam ne duces quidem Romani incruenti pugnant. [8] unus Postumius ictus saxo perfracto capite acie excessit, non dictatorem umerus volneratus, non Fabium prope adfixum equo femur, non bracchium abscisum consulem ex tam ancipiti proelio submovit. |