Ïåðåâîä Ã. ×. Ãóñåéíîâà. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1922. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
27. (1) Âñå ýòî ïðîèçîøëî î÷åíü áûñòðî. Îñòàâèâ äëÿ îáîðîíû Ãîðîäà êîíñóëà Ãíåÿ Þëèÿ, à íà÷àëüíèêà êîííèöû Ëóöèÿ Þëèÿ — äëÿ ñíàáæåíèÿ âîéñêà â íåîæèäàííûõ îáñòîÿòåëüñòâàõ, ÷òîáû âñå, ÷òî ïîòðåáóåòñÿ, äîñòàâëÿëîñü â ëàãåðü áåç ïðîìåäëåíèÿ, (2) äèêòàòîð ïî ïðåäïèñàíèþ âåðõîâíîãî ïîíòèôèêà Àâëà Êîðíåëèÿ äàë ââèäó òðåâîæíîãî ïîëîæåíèÿ îáåò óñòðîèòü Âåëèêèå èãðû72 è, ïîäåëèâ âîéñêî ñ êîíñóëîì Êâèíêöèåì, âûñòóïèë èç Ãîðîäà íà âðàãà. (3) Óâèäàâ äâà íåïðèÿòåëüñêèõ ëàãåðÿ, ðàçäåëåííûå íåáîëüøèì ïðîìåæóòêîì, îíè è ñàìè ïðèìåðíî â òûñÿ÷å øàãîâ îò âðàãà ñòàëè äâóìÿ ëàãåðÿìè — äèêòàòîð áëèæå ê Òóñêóëó, êîíñóë — ê Ëàíóâèþ73. (4) Òàêèì îáðàçîì ÷åòûðå âîéñêà â ÷åòûðåõ êðåïîñòÿõ îêðóæèëè ðàâíèíó, äîñòàòî÷íî ïðîñòîðíóþ íå òîëüêî äëÿ íåáîëüøèõ âûëàçîê è ñòû÷åê, íî è äëÿ ðàçâåðòûâàíèÿ âñåõ ñèë îáîèõ íåïðèÿòåëåé. (5) Ñ òîãî äíÿ, êàê ïðîòèâ äâóõ ëàãåðåé ñòàëè äâà äðóãèõ, ëåãêèå ñòû÷êè ïðîèñõîäèëè íåïðåðûâíî, ïðè÷åì äèêòàòîð äîïóñêàë ýòî è äàæå âåëåë ñâîèì âîèíàì íàðàùèâàòü ñèëû â íàäåæäå íà êîíå÷íóþ ïîáåäó, ìàëî-ïîìàëó íàùóïûâàÿ óäà÷ó â ñðàæåíèÿõ. (6) Òîãäà íåïðèÿòåëü, ïîòåðÿâøèé íàäåæäó íà ïîáåäó â ÷åñòíîì áîþ, íî÷üþ íàïàë íà ëàãåðü êîíñóëà, ðàññ÷èòûâàÿ íà ñëó÷àéíûé óñïåõ. Âíåçàïíî ïîäíÿâøèéñÿ øóì ðàçáóäèë íå òîëüêî ñòðàæó êîíñóëà, à ïîòîì è âñå âîéñêî, íî è äèêòàòîðà. (7) Òàì, ãäå äåëî òðåáîâàëî íåìåäëåííûõ äåéñòâèé, êîíñóëó õâàòàëî è äóõó, è ðàññóäèòåëüíîñòè: ÷àñòüþ âîèíîâ áûëè óñèëåíû ïîñòû ó âîðîò, ÷àñòü âîèíîâ îí ïîñòàâèë öåïüþ âäîëü âàëà. (8) Íàñêîëüêî ñïîêîéíåå áûëî â äðóãîì ëàãåðå, ó äèêòàòîðà, íàñòîëüêî æå òàì ëåã÷å áûëî ñëåäèòü çà òåì, ÷òîáû âñå äåëàëîñü êàê ñëåäóåò. Ê ëàãåðþ êîíñóëà áûëî òîò÷àñ âûñëàíî ïîäêðåïëåíèå âî ãëàâå ñ ëåãàòîì Ñïóðèåì Ïîñòóìèåì Àëüáîé; ñàì äèêòàòîð ñ îòðÿäîì, ñäåëàâ íåáîëüøîé êðþê, âûøåë ê îòäàëåííîìó îò ñõâàòêè ìåñòó, ÷òîáû îòòóäà íåîæèäàííî óäàðèòü íà âðàãà. (9)  ëàãåðå îí îñòàâèë ëåãàòà Êâèíòà Ñóëüïèöèÿ, à ëåãàòó Ìàðêó Ôàáèþ ïîðó÷èë êîííèöó, êîòîðóþ íå âåëåë ââîäèòü â áîé äî ðàññâåòà, èáî åþ òðóäíî óïðàâëÿòü â íî÷íîì ñðàæåíèè. (10) Âñå, ÷òî ïðåäïðèíÿë è äîâåðøèë áû ïðè òàêèõ îáñòîÿòåëüñòâàõ âñÿêèé óñåðäíûé è ñ.201 îñìîòðèòåëüíûé âîåíà÷àëüíèê, ïî ïîðÿäêó ïðåäïðèíÿë è äîâåðøèë äèêòàòîð. Íî âîò ïðèìåð èñêëþ÷èòåëüíîé ïðîíèöàòåëüíîñòè è ïðèñóòñòâèÿ äóõà, ñíèñêàâøèõ åìó íåîáû÷àéíóþ ñëàâó: óçíàâ î òîì, ÷òî áî́ëüøàÿ ÷àñòü íåïðèÿòåëüñêîãî âîéñêà âûñòóïèëà èç ëàãåðÿ, îí ïîñëàë Ìàðêà Ãåãàíèÿ áðàòü ïðèñòóïîì ëàãåðü ñ îòáîðíûìè êîãîðòàìè. (11) Òîò ïîäîøåë, êîãäà âíèìàíèå îñòàâøèõñÿ â ëàãåðå ïîãëîùåíî áûëî îïàñíîñòÿìè, óãðîæàâøèìè èõ òîâàðèùàì, òàê, ÷òî îíè íå ïîçàáîòèëèñü î ñòðàæå è êàðàóëàõ, è îâëàäåë ëàãåðåì åäâà ëè íå ïðåæäå, ÷åì íåïðèÿòåëü äîãàäàëñÿ î íàïàäåíèè. (12) Êàê òîëüêî äèêòàòîð çàìåòèë ïîäàííûé îòòóäà äûìîì óñëîâëåííûé çíàê, îí ãðîìêî âîñêëèêíóë, ÷òî âðàæåñêèé ëàãåðü âçÿò, è âåëåë âñåõ î òîì îïîâåñòèòü. |
27. haec omnia celeritate ingenti acta; relictoque Cn. Iulio consule ad praesidium urbis et L. Iulio magistro equitum ad subita belli ministeria, ne qua res qua eguissent in castris moraretur, dictator praeeunte A. Cornelio pontifice maximo ludos magnos tumultus causa vovit, [2] profectusque ab urbe diviso cum Quinctio consule exercitu ad hostes pervenit. [3] sicut bina castra hostium parvo inter se spatio distantia viderant, ipsi quoque mille ferme passus ab hoste dictator Tusculo, consul Lanuvio propiorem locum castris ceperunt. [4] ita quattuor exercitus totidem munimenta planitiem in medio non parvis modo excursionibus ad proelia, sed vel ad explicandas utrimque acies satis patentem habebant. [5] nec ex quo castris castra conlata sunt cessatum a levibus proeliis est, facile patiente dictatore conferendo vires spem universae victoriae temptato paulatim eventu certaminum suos praecipere. [6] itaque hostes nulla in proelio iusto relicta spe, noctu adorti castra consulis rem in casum ancipitis eventus committunt. clamor subito ortus non consulis modo vigiles, exercitum deinde omnem, sed dictatorem quoque ex somno excivit. [7] ubi praesenti ope res egebant, consul nec animo defecit nec consilio: pars militum portarum stationes firmant, pars corona vallum cingunt. [8] in alteris apud dictatorem castris quo minus tumultus est, eo plus animadvertitur quid opus facto sit. missum extemplo ad castra subsidium, cui Sp. Postumius Albus legatus praeficitur: ipse parte copiarum parvo circuitu locum maxime secretum ab tumultu petit unde ex necopinato aversum hostem invadat. [9] Q. Sulpicium legatum praeficit castris; M. Fabio legato adsignat equites, nec ante lucem movere iubet manum inter nocturnos tumultus moderatu difficilem. omnia, quae vel alius imperator prudens et impiger in tali re praeciperet ageretque, praecipit ordine atque agit; [10] illud eximium consilii animique specimen et neutiquam volgatae laudis, quod ultro ad oppugnanda castra hostium, unde maiore agmine profectos exploratum fuerat, M. Geganium cum cohortibus delectis misit. [11] qui postquam intentos homines in eventum periculi alieni pro se incautos neglectis vigiliis stationibusque est adortus, prius paene cepit castra quam oppugnari hostes satis scirent. [12] inde fumo, ut convenerat, datum signum ubi conspectum ab dictatore est, exclamat capta hostium castra nuntiarique passim iubet. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß