Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà IV, ãë. 33

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì I. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1989.
Ïåðåâîä Ã. ×. Ãóñåéíîâà. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1922.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

33. (1) Ïðè ïåð­âîì æå ñòîëê­íî­âå­íèè ðèì­ëÿíå ïîêî­ëå­áà­ëè íåïðè­ÿ­òå­ëÿ, êàê âäðóã èç ðàñ­ïàõ­íóâ­øèõ­ñÿ âîðîò Ôèäåí âûðâà­ëîñü íîâîå âîèí­ñòâî, äîñå­ëå íåñëû­õàí­íîå è íåâèäàí­íîå: (2) áîëü­øàÿ òîë­ïà, âîîðó­æåí­íàÿ îãíåì, âñÿ îçà­ðåí­íàÿ ïûëàþ­ùè­ìè ôàêå­ëà­ìè, â êàêîì-òî èññòóï­ëå­íèè õëû­íó­ëà íà âðà­ãà è ñâî­èì íåîáû÷­íûì îðó­æè­åì ïîíà­÷à­ëó ñìó­òè­ëà ðèì­ëÿí. (3) Òîãäà äèê­òà­òîð, áðî­ñèâ â áîé êîí­íè­öó ïîä ïðåä­âî­äè­òåëü­ñò­âîì Àâëà Êîð­íå­ëèÿ è îòî­çâàâ ñ ãîð îòðÿä Êâèíê­öèÿ, ñàì ïîñïå­øèë íà ëåâîå êðû­ëî, îòñòó­ïàâ­øåå â ñðà­æå­íèè, ïîõî­æåì ñêî­ðåé íà ïîæàð, è ïðî­êðè­÷àë: (4) «Óæ íå äûì ëè îäî­ëåë âàñ, ÷òî âû, êàê ï÷å­ëè­íûé ðîé, èçãíàí­íûé èç óëüÿ, óñòó­ïè­òå áåç­îðóæ­íî­ìó ïðî­òèâ­íè­êó? Èëè âàì íå ñáèòü ïëà­ìå­íè ìå÷à­ìè? È ïî÷å­ìó, åñëè íàäî ñðà­æàòü­ñÿ óæå íå ìå÷îì, à îãíåì, âû è ñàìè íå ïóñòè­òå â õîä ôàêå­ëû, îòî­áðàâ­øè èõ ó âðà­ãà? (5) Íó æå, âî èìÿ Ðèìà è â ïàìÿòü îá îò÷åé è ñîá­ñò­âåí­íîé âàøåé äîá­ëå­ñòè, îáðà­òè­òå ýòî ïëà­ìÿ íà âðà­æå­ñêèé ãîðîä, óíè­÷òîæü­òå Ôèäå­íû èõ æå îãíåì, êîëè âû íå ñìîã­ëè çàìè­ðèòü èõ áëà­ãî­äå­ÿ­íè­ÿ­ìè. Ýòî­ãî òðå­áó­þò îò âàñ ðàçî­ðåí­íûå çåì­ëè, êðîâü âàøèõ ïîñëîâ è ïîñå­ëåí­öåâ». (6) Ïðè­êàç äèê­òà­òî­ðà âîîäó­øå­âèë âñå âîé­ñêî. Îäíè ïîä­õâà­òû­âà­ëè áðî­øåí­íûå ôàêå­ëû, äðó­ãèå ñ.206 âûõâà­òû­âà­ëè èõ èç âðà­æå­ñêèõ ðóê ñèëîé, è îáà âîé­ñêà âîîðó­æè­ëèñü îãíåì. (7) Íà÷àëü­íèê êîí­íè­öû òîæå ïðè­äó­ìàë, êàê âñàä­íè­êàì ñðà­æàòü­ñÿ ïî-íîâî­ìó: ïðè­êà­çàâ ðàç­íóçäàòü êîíåé, îí ïåð­âûì ïðè­øïî­ðèë ñâî­åãî è ðèíóë­ñÿ â ñàìóþ ãóùó îãíåé, è âñå îñòàëü­íûå êîíè, ðàç­ãî­ðÿ­÷åí­íûå, â ñâî­áîä­íîì áåãå ïîíåñ­ëè âñàä­íè­êîâ íà âðà­ãà. (8) Êëó­áû ïûëè ñìå­øà­ëèñü ñ äûìîì è çàñëî­íè­ëè ñâåò ëþäÿì è êîíÿì. Íî çðå­ëè­ùå, èñïó­ãàâ­øåå âîé­ñêî, íå âûçâà­ëî íèêà­êî­ãî èñïó­ãà ó ëîøà­äåé. È, ãäå áû íè ïðî­ì÷à­ëàñü êîí­íè­öà, îíà, îáðó­øè­âà­ÿñü, ñîêðó­øà­ëà âñå. (9) È òóò ñíî­âà ðàçäàë­ñÿ ãîëîñ, çàñòà­âèâ­øèé îáà âîé­ñêà â óäèâ­ëå­íèè îáåð­íóòü­ñÿ: ýòî äèê­òà­òîð êðèê­íóë, ÷òî ñ òûëà ïîøåë íà âðà­ãà îòðÿä ëåãà­òà Êâèíê­öèÿ; ïðî­êðè­÷àâ â äðó­ãîé ðàç, îí ñàì åùå ÿðîñò­íåé ïîâåë âîè­íîâ â íàïà­äå­íèå. (10) Êîãäà äâà âîé­ñêà, óäà­ðèâ â ëîá è ñ òûëà, çàæà­ëè ýòðóñ­êîâ â êîëü­öî, íå ïóñ­êàÿ èõ íè íàçàä â ëàãåðü, íè â ãîðû, îòêóäà íåîæè­äàí­íî äëÿ íèõ ïîÿâèë­ñÿ íåïðè­ÿ­òåëü, à îñâî­áîæ­äåí­íûå îò óçäû êîíè ðèì­ëÿí íîñè­ëèñü ïîâñþäó ñî ñâî­è­ìè âñàä­íè­êà­ìè, áîëü­øèí­ñòâî âåé­ÿí â áåñ­ïî­ðÿä­êå êèíó­ëèñü ê Òèá­ðó, à óöåëåâ­øèå ôèäå­íÿíå ðâà­íó­ëèñü ê Ôèäå­íàì. (11) Ñ ïåðå­ïó­ãó îíè ïîïà­ëè â ñàìîå ïåê­ëî è áûëè èçðóá­ëå­íû íà áåðå­ãó, à òåõ, êîãî ñòîëê­íó­ëè â âîäó, ïîãëî­òè­ëà ïó÷è­íà: äàæå îïûò­íûå ïëîâ­öû øëè íà äíî îò èçíå­ìî­æå­íèÿ, ñòðà­õà è ðàí — ëèøü íåìíî­ãèå ïåðå­ïëû­ëè ðåêó. Äðó­ãàÿ ÷àñòü íåïðè­ÿ­òåëü­ñêî­ãî âîé­ñêà êèíó­ëàñü ÷åðåç ëàãåðü â ãîðîä. (12) Òóäà æå óâëåê­ëà àòà­êà ïðå­ñëå­äóþ­ùèõ èõ ðèì­ëÿí, îñî­áåí­íî Êâèíê­öèÿ è åãî ëþäåé, òîëü­êî ÷òî ñïó­ñòèâ­øèõ­ñÿ ñ ãîð è åùå ñâå­æèõ äëÿ ðàò­íî­ãî òðóäà — âåäü îíè ïîäî­ñïå­ëè ê êîí­öó ñðà­æå­íèÿ.

33. con­cus­se­rat pri­mo sta­tim congres­su hos­tem, cum re­pen­te pa­te­fac­tis Fi­de­na­rum por­tis no­va erum­pit acies inau­di­ta an­te id tem­pus in­vi­si­ta­ta­que. [2] ig­ni­bus ar­ma­ta in­gens mul­ti­tu­do fa­ci­bus­que ar­den­ti­bus to­ta con­lu­cens ve­lut fa­na­ti­co instincta fu­ro­re cur­su in hos­tem ruit, for­ma­que in­so­li­tae pug­nae Ro­ma­nos pa­rum­per ex­ter­ruit. [3] tum dic­ta­tor ma­gistro equi­tum equi­ti­bus­que, tum ex mon­ti­bus Quinctio ac­ci­to proe­lium ciens ip­se in si­nistrum cor­nu, quod, in­cen­dio si­mi­lius quam proe­lio, ter­ri­tum ces­se­rat flam­mis, ac­cur­rit cla­ra­que vo­ce [4] «Fu­mo­ne vic­ti» in­quit, «ve­lut exa­men apum lo­co vestro exac­ti iner­mi ce­de­tis hos­ti? non fer­ro exstin­gue­tis ig­nes? non fa­ces has ip­sas pro se quis­que, si ig­ni, non te­lis pug­nan­dum est, erep­tas ultro in­fe­re­tis? [5] agi­te, no­mi­nis Ro­ma­ni ac vir­tu­tis pat­rum vestrae­que me­mo­res ver­ti­te in­cen­dium hoc in hos­tium ur­bem et suis flam­mis de­le­te Fi­de­nas, quas vestris be­ne­fi­ciis pla­ca­re non po­tuis­tis. le­ga­to­rum hoc vos vestro­rum co­lo­no­rum­que san­guis vas­ta­ti­que fi­nes mo­nent.» [6] ad im­pe­rium dic­ta­to­ris mo­ta cuncta acies. fa­ces par­tim emis­sae ex­ci­piun­tur, par­tim vi eri­piun­tur: ut­ra­que acies ar­ma­tur ig­ni. [7] ma­gis­ter equi­tum et ip­se no­vat pug­nam equestrem. fre­nos ut det­ra­hant equis im­pe­rat et ip­se prin­ceps cal­ca­ri­bus sub­di­tis evec­tus effre­no equo in me­dios ig­nes in­fer­tur, et alii con­ci­ta­ti equi li­be­ro cur­su fe­runt equi­tem in hos­tem. [8] pul­vis ela­tus mix­tus­que fu­mo lu­cem ex ocu­lis vi­ro­rum equo­rum­que aufert. ea, quae mi­li­tem ter­rue­rat spe­cies ni­hil ter­ruit equos. rui­nae igi­tur si­mi­lem stra­gem eques qua­cum­que per­va­se­rat de­dit. [9] cla­mor dein­de ac­ci­dit no­vus; qui cum ut­ram­que mi­ra­bun­dam in se aciem ver­tis­set, dic­ta­tor excla­mat Quincti­um le­ga­tum et suos ab ter­go hos­tem ador­tos; ip­se re­din­teg­ra­to cla­mo­re in­fert ac­rius sig­na. [10] cum duae acies, duo di­ver­sa proe­lia cir­cum­ven­tos Et­rus­cos et a fron­te et ab ter­go ur­ge­rent ne­que in castra ret­ro ne­que in mon­tes, un­de se no­vus hos­tis obie­ce­rat, iter fu­gae es­set, et equi­tem pas­sim li­be­ris fre­nis dis­tu­lis­sent equi, Veien­tium ma­xi­ma pars Ti­be­rim ef­fu­si pe­tunt, Fi­de­na­tium qui su­per­sunt ad ur­bem Fi­de­nas ten­dunt. [11] in­fert pa­vi­dos fu­ga in me­diam cae­dem; obtrun­can­tur in ri­pis; alios in aquam com­pul­sos gur­gi­tes fe­runt; etiam pe­ri­tos nan­di las­si­tu­do et vol­ne­ra et pa­vor deg­ra­vant; pau­ci ex mul­tis tra­nant. al­te­rum ag­men fer­tur per castra in ur­bem. [12] eodem et Ro­ma­nos se­quen­tes im­pe­tus ra­pit, Quincti­um ma­xi­me et cum eo deg­res­sos mo­do de mon­ti­bus, re­cen­tis­si­mum ad la­bo­rem mi­li­tem, quia ul­ti­mo proe­lio ad­ve­ne­rat.

ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
1327007031 1327008013 1327009001 1364000434 1364000435 1364000436