Ïåðåâîä Ã. ×. Ãóñåéíîâà. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1922. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
40. (1) Ñþäà óæå äîøåë ñëóõ î òîì, ÷òî áèòâà ïðîèãðàíà è ëàãåðü îñòàâëåí, îñîáåííî æå îïëàêèâàëè âñàäíèêîâ, è âåñü Ãîðîä — íå òîëüêî èõ ðîäñòâåííèêè — áûë îõâà÷åí ñêîðáüþ è ñòðàõîì, (2) ïîíóäèâøèì êîíñóëà Ôàáèÿ ïîñòàâèòü ïåðåä âîðîòàìè êàðàóëüíûõ, êîòîðûå íå áåç òðåïåòà óâèäåëè âäàëåêå âñàäíèêîâ, íåäîóìåâàÿ, êòî ýòî òàêèå, äî òåõ ïîð, ïîêà íå óçíàëè ñâîèõ. Òóò èñïóã ñìåíèëñÿ ðàäîñòüþ è ïî âñåìó Ãîðîäó ñòàëè ðàçäàâàòüñÿ ïîçäðàâëåíèÿ êîííèöå, âåðíóâøåéñÿ äîìîé ñ ïîáåäîé è áåç ïîòåðü. Èç äîìîâ, åùå â÷åðà ïðåäàâàâøèõñÿ ñêîðáè è îïëàêèâàâøèõ ñâîèõ, (3) âûáåãàëè, äðîæà, ìàòåðè è æåíû, íà ðàäîñòÿõ ïîçàáûâ î ïðèëè÷èÿõ, îíè óñòðåìëÿëèñü íàâñòðå÷ó îòðÿäó è, åäâà âëàäåÿ îò ðàäîñòè äóøîþ è òåëîì, êèäàëèñü êàæäàÿ â îáúÿòèÿ ñâîåìó. (4) Íàðîäíûå òðèáóíû, êîòîðûå óæå ïðèçâàëè ê ñóäó Ìàðêà Ïîñòóìèÿ è Òèòà Êâèíêöèÿ çà òî, ÷òî ýòî èõ ïîïóñòèòåëüñòâîì áûëî îòäàíî ñðàæåíèå ó Âåé, íå ïðåìèíóëè âîñïîëüçîâàòüñÿ ñëó÷àåì, ÷òîáû îæèâèòü åùå íå çàáûòóþ íåíàâèñòü ê êîíñóëó Ñåìïðîíèþ è íàïðàâèòü åå ïðîòèâ ýòèõ äâîèõ. (5) Èòàê, ñîçâàíà áûëà ñõîäêà, ãäå áûëî ìíîãî êðèêîâ î òîì, ÷òî ïîä Âåéÿìè ïîëêîâîäöû ïðåäàëè ãîñóäàðñòâî, à ïîòîì, òàê êàê ýòî îñòàëîñü áåç íàêàçàíèÿ, è êîíñóë â âîéíå ñ âîëüñêàìè ïðåäàë âîéñêî, áðîñèë íà ïîãèáåëü õðàáðåéøèõ âñàäíèêîâ è ïîçîðíî îñòàâèë ëàãåðü. (6) Ïîòîì Ãàé Þíèé, îäèí èç íàðîäíûõ òðèáóíîâ, âåëåë ïîçâàòü ê ñåáå âñàäíèêà Òåìïàíèÿ è, îáðàòèâøèñü ê íåìó, ñïðîñèë: «Îòâåòü ìíå, Ñåêñò Òåìïàíèé, êàê òû äóìàåøü, âîâðåìÿ ëè êîíñóë Ãàé Ñåìïðîíèé íà÷àë ñðàæåíèå, áûëî ëè âîéñêî îáåñïå÷åíî ïîäêðåïëåíèåì, áûëî ëè âîîáùå ÷òî-íèáóäü ïîçâîëÿþùåå ñóäèòü î íåì êàê î õîðîøî ñïðàâèâøåìñÿ ñ äîëæíîñòüþ è íå ñàì ëè òû ïîñëå ðàçãðîìà ðèìñêèõ ëåãèîíîâ ïðèêàçàë âñàäíèêàì ñïåøèòüñÿ è òåì âûïðàâèë õîä áîÿ? (7) À êîãäà âàø îòðÿä îêàçàëñÿ îòðåçàííûì îò îñòàëüíîãî âîéñêà, ïîäîøåë ëè ê âàì êîíñóë, èëè îí âûñëàë òåáå è òâîèì âñàäíèêàì ïîäêðåïëåíèå? (8) È íàêîíåö, ïîëó÷èë ëè òû ïîäêðåïëåíèå íà ñëåäóþùèé äåíü, èëè æå âû ñ îòðÿäîì ïðîðâàëèñü ê ëàãåðþ áëàãîäàðÿ ñîáñòâåííîìó ìóæåñòâó? Íàøåë ëè òû â ëàãåðå êîíñóëà è âîéñêî, èëè ëàãåðü áûë îñòàâëåí, à ðàíåíûå âîèíû áðîøåíû? ñ.211 (9) Òåïåðü, âî èìÿ òâîåãî ìóæåñòâà è âåðíîñòè, à òîëüêî îíè è ñïàñëè ãîñóäàðñòâî â ýòîé âîéíå, îòâå÷àé! Ñêàæè, íàêîíåö, è î òîì, ãäå òåïåðü Ãàé Ñåìïðîíèé, ãäå ëåãèîíû? Òû îñòàâèë êîíñóëà è âîéñêî èëè ýòî îíè áðîñèëè òåáÿ? Ïîáåæäåíû ìû â êîíöå êîíöîâ èëè ïîáåäèëè?» |
40. iam eo fama pugnae adversae castrorumque desertorum perlata erat, et ante omnia deplorati erant equites non privato magis quam publico luctu, [2] Fabiusque consul terrore urbi quoque iniecto stationem ante portas agebat, cum equites procul visi non sine terrore ab dubiis quinam essent, mox cogniti tantam ex metu laetitiam fecere ut clamor urbem pervaderet gratulantium salvos victoresque redisse equites, [3] et ex maestis paulo ante domibus quae conclamaverant suos, procurreretur in vias, pavidaeque matres ac coniuges oblitae prae gaudio decoris obviam agmini occurrerent, in suos quaeque simul corpore atque animo vix prae gaudio compotes effusae. [4] tribunis plebi qui M. Postumio et T. Quinctio diem dixerant, quod ad Veios eorum opera male pugnatum esset, occasio visa est per recens odium Semproni consulis renovandae in eos invidiae. [5] itaque advocata contione cum proditam Veiis rem publicam esse ab ducibus, proditum deinde, quia illis impune fuerit, in Volscis ab consule exercitum, traditos ad caedem fortissimos equites, deserta foede castra vociferati essent, [6] C. Iunius, unus ex tribunis, Tempanium equitem vocari iussit coramque ei «Sex. Tempani» inquit, «quaero de te, arbitrerisne C. Sempronium consulem aut in tempore pugnam inisse aut firmasse subsidiis aciem aut ullo boni consulis functum officio, [7] et tune ipse victis legionibus Romanis tuo consilio equitem ad pedes deduxeris restituerisque pugnam; excluso deinde ab acie nostra tibi atque equitibus num aut consul ipse subvenerit aut miserit praesidium; [8] postero denique die ecquid praesidii usquam habueris, an tu cohorsque in castra vestra virtute perruperitis; ecquem in castris consulem, ecquem exercitum inveneritis, an deserta castra, relictos saucios milites. [9] haec pro virtute tua fideque, qua una hoc bello res publica stetit, dicenda tibi sunt hodie; denique ubi C. Sempronius, ubi legiones nostrae sint; desertus sis an deserueris consulem exercitumque; victi denique simus an vicerimus.» |