Ïåðåâîä Ã. ×. Ãóñåéíîâà. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1922. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
43. (1)  ñëåäóþùåì ãîäó [421 ã.], â êîíñóëüñòâî Íóìåðèÿ Ôàáèÿ Âèáóëàíà è Òèòà Êâèíêöèÿ Êàïèòîëèíà, ñûíà Êàïèòîëèíà, êîãäà âîéñêîì ïî æðåáèþ êîìàíäîâàë Ôàáèé, íå ñëó÷èëîñü íè÷åãî äîñòîéíîãî óïîìèíàíèÿ. (2) Ýêâû, âûñòàâèâøèå áûëî ñâîå ðîáêîå âîèíñòâî, ïîñòûäíî áåæàëè, è áîëüøîé ÷åñòè êîíñóëó â òîì íå áûëî.  òðèóìôå åìó îòêàçàëè, íî âñå æå, çà òî ÷òî îí çàãëàäèë ïîçîð Ñåìïðîíèåâà ïîðàæåíèÿ, ïîçâîëèëè âñòóïèòü â ãîðîä ñ îâàöèåé97. (3) Íî, ÷åì ìåíüøèõ, ïðîòèâ îïàñåíèÿ, óñèëèé ïîòðåáîâàëà âîéíà, òåì íåîæèäàííåé îêàçàëàñü ñðåäè ýòîé áåçìÿòåæíîñòè ðàñïðÿ ìåæäó ïàòðèöèÿìè è ïëåáåÿìè, âîçíèêøàÿ èç-çà óäâîåíèÿ ÷èñëà êâåñòîðîâ98. (4) Êîãäà ýòî ïðåäëîæåíèå — èçáèðàòü, êðîìå äâóõ ãîðîäñêèõ êâåñòîðîâ, åùå äâîèõ â ïîìîùü êîíñóëàì äëÿ ñ.213 âåäåíèÿ âîéíû — áûëî âíåñåíî êîíñóëàìè â ñåíàò, ãäå ïîëó÷èëî ïîëíîå îäîáðåíèå, íàðîäíûå òðèáóíû ñòàëè áîðîòüñÿ çà òî, ÷òîáû ÷àñòü êâåñòîðîâ — à â òå âðåìåíà â êâåñòîðû èçáèðàëèñü òîëüêî ïàòðèöèè — áûëà èç ïëåáååâ. (5) Ïîíà÷àëó è êîíñóëû è ñåíàòîðû âñÿ÷åñêè ïðîòèâîäåéñòâîâàëè ýòèì ñòàðàíèÿì, à ïîòîì óñòóïèëè, ñîãëàñèâøèñü íà òî, ÷òîáû êâåñòîðîâ, êàê è âîåííûõ òðèáóíîâ ñ êîíñóëüñêîé âëàñòüþ, íàðîä âûáèðàë ñâîáîäíî èç ïàòðèöèåâ è ïëåáååâ, íî ýòà óñòóïêà íè÷åãî íå äàëà, è òîãäà îíè âîâñå îòêàçàëèñü îò çàìûñëà óâåëè÷èòü ÷èñëî êâåñòîðîâ. (6) Íî îò íåãî íå îòêàçàëèñü íàðîäíûå òðèáóíû, è âîò óæå ñòàëè ðàçäàâàòüñÿ íîâûå ïðåäëîæåíèÿ, ñóëèâøèå ñìóòó; ñðåäè íèõ — çàêîí î ðàçäåëå çåìëè. (7) Èç-çà ýòèõ âîëíåíèé ñåíàò ïðåäïî÷åë èçáðàòü êîíñóëîâ, à íå âîåííûõ òðèáóíîâ, íî òàê êàê òðèáóíû âîçðàæàëè — îíè äàæå íå äàâàëè ñåíàòîðàì ñîáðàòüñÿ, — ñåíàòñêîå ïîñòàíîâëåíèå ïðèíÿòî íå áûëî è â ãîñóäàðñòâå — íå áåç óïîðíîé áîðüáû — âîçíèêëî ìåæäóöàðñòâèå. (8) Òàê êàê áî́ëüøàÿ ÷àñòü ñëåäóþùåãî ãîäà [420 ã.] áûëà ïîòðà÷åíà íà áîðüáó íîâûõ íàðîäíûõ òðèáóíîâ ñî ñìåíÿþùèìè äðóã äðóãà èíòåððåêñàìè, â õîäå êîòîðîé òðèáóíû ëèáî ìåøàëè ñåíàòîðàì ñîáðàòüñÿ äëÿ ïåðåäà÷è âëàñòè î÷åðåäíîìó èíòåððåêñó, ëèáî ÷èíèëè ïîìåõè ïîñëåäíåìó, ÷òîáû îí íå âíîñèë ñåíàòñêîãî ïîñòàíîâëåíèÿ îá èçáðàíèè êîíñóëîâ, (9) òî â êîíöå êîíöîâ Ëóöèé Ïàïèðèé Ìóãèëëàí, â ñâîþ î÷åðåäü ñòàâøèé èíòåððåêñîì, â óêîð è ñåíàòîðàì, è íàðîäíûì òðèáóíàì íàïîìíèë, ÷òî çàáðîøåííîå ëþäüìè ãîñóäàðñòâî åùå íå ïàëî ëèøü áëàãîäàðÿ ïðîìûñëó è ïîïå÷åíüþ áîãîâ, äà åùå ïîòîìó, ÷òî ñ âåéÿíàìè ïåðåìèðèå, à ýêâû ìåäëÿò. (10) Ìîæåò, îíè õîòÿò, ÷òîáû ãîñóäàðñòâî, íå îáåñïå÷åííîå âëàñòüþ ïàòðèöèåâ, ÷óòü ãðÿíåò ïåðâàÿ ãðîçà, áûëî óíè÷òîæåíî? Ìîæåò, íå íàäî íàáèðàòü âîéñêî, à íàáðàííîìó âîéñêó íå íóæåí ïîëêîâîäåö? Èëè âíóòðåííåé âîéíîþ îíè ñîáèðàþòñÿ ïðåäîòâðàòèòü âîéíó ñ íåïðèÿòåëåì? (11) Åñëè òàê ïîéäåò äåëî, òî è áîãè áóäóò íå â ñèëàõ ñïàñòè ãîñóäàðñòâî ðèìëÿí. Îò÷åãî áû, îòáðîñèâ êðàéíîñòè, íå äîáèòüñÿ âçàèìíîãî ñîãëàñèÿ, óâàæàþùåãî ïðàâà îáåèõ ñòîðîí: (12) ïóñòü ïàòðèöèè íå âîçðàæàþò ïðîòèâ âîåííûõ òðèáóíîâ ñ êîíñóëüñêîé âëàñòüþ, à íàðîäíûå òðèáóíû íå âìåøèâàþòñÿ â íàçíà÷åíèå ÷åòûðåõ êâåñòîðîâ íà îñíîâàíèè ñâîáîäíîãî íàðîäíîãî ãîëîñîâàíèÿ, áåç ðàçëè÷èé ñîñëîâèé. |
43. proximo anno Num. Fabio Vibulano T. Quinctio Capitolini filio Capitolino consulibus ductu Fabii, cui sorte ea provincia evenerat, nihil dignum memoratu actum. [2] cum trepidam tantum ostendissent aciem Aequi, turpi fuga funduntur haud magno consulis decore. itaque triumphus negatus, ceterum ob Sempronianae cladis levatam ignominiam ut ovans urbem intraret concessum est. [3] quemadmodum bellum minore quam timuerant dimicatione erat perfectum, sic in urbe ex tranquillo necopinata moles discordiarum inter plebem ac patres exorta est, coepta ab duplicando quaestorum numero. [4] quam rem — praeter duos urbanos ut crearentur alii quaestores duo qui consulibus ad ministeria belli praesto essent — a consulibus relatam cum et patres summa ope adprobassent, tribuni plebi certamen intulerunt ut pars quaestorum — nam ad id tempus patricii creati erant — ex plebe fieret. [5] adversus quam actionem primo et consules et patres summa ope adnisi sunt; concedendo deinde ut, quemadmodum in tribunis consulari potestate creandis, sic in quaestoribus liberum esset arbitrium populi, cum parum proficerent, totam rem de augendo quaestorum numero omittunt. [6] excipiunt omissam tribuni, aliaeque subinde, inter quas et agrariae legis, seditiosae actiones exsistunt. propter quos motus cum senatus consules quam tribunos creari mallet, neque posset per intercessiones tribunicias senatus consultum fieri, [7] res publica a consulibus ad interregnum, neque id ipsum — nam coire patricios tribuni prohibebant — sine certamine ingenti, redit. [8] cum pars maior insequentis anni per novos tribunos plebi et aliquot interreges certaminibus extracta esset modo prohibentibus tribunis patricios coire ad prodendum interregem, modo interregem interpellantibus, [9] ne senatus consultum de comitiis consularibus faceret, postremo L. Papirius Mugillanus proditus interrex castigando nunc patres, nunc tribunos plebi desertam omissamque ab hominibus rem publicam, deorum providentia curaque exceptam memorabat Veientibus indutiis et cunctatione Aequorum stare. [10] unde si quid increpet terroris, sine patricio magistratu placere rem publicam opprimi? non exercitum, non ducem scribendo exercitui esse? An bello intestino bellum externum propulsaturos? [11] quae si in unum conveniant, vix deorum opibus quin obruatur Romana res resisti posse. quin illi remittendo de summa quisque iuris mediis consiliis copularent concordiam, [12] patres patiendo tribunos militum pro consulibus fieri, tribuni plebi non intercedendo quo minus quattuor quaestores promisce de plebe ac patribus libero suffragio populi fierent? |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß