Ïåðåâîä Ã. ×. Ãóñåéíîâà. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1922. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
46. (1) Áûëî ðåøåíî íàáèðàòü âîéñêî íå èç âñåãî íàðîäà, à èç äåñÿòè òðèá102, íà êîòîðûå âûïàë æðåáèé. Íàáðàííûõ âîèíîâ äâîå âîåííûõ òðèáóíîâ ïîâåëè íà âðàãà. (2) Ñîïåðíè÷åñòâî ìåæäó òðèáóíàìè, âîçíèêøåå åùå â Ðèìå è ïîäîãðåâàåìîå îäèíàêîâûì ñòðåìëåíèåì ê ïîëíîâëàñòüþ, ðàçãîðåëîñü â ëàãåðå ñ íîâîé ñèëîé: åäèíîäóøèÿ íå áûëî ó íèõ íè â ÷åì, êàæäûé ñòîÿë íà ñâîåì ìíåíèè, êàæäûé ïðèíèìàë âî âíèìàíèå òîëüêî ñâîè ðåøåíèÿ è ïðèêàçàíèÿ, (3) îòâå÷àë äðóãîìó ïðåçðåíèåì íà ïðåçðåíèå, ïîêóäà íàêîíåö óïðåêè ëåãàòîâ íå çàñòàâèëè èõ äîãîâîðèòüñÿ î òîì, ÷òî êàæäûé áóäåò îáëàäàòü âñåé ïîëíîòîé âëàñòè ÷åðåç äåíü íà ñëåäóþùèé. (4) Êîãäà ýòî ñòàëî èçâåñòíî â Ðèìå, òî, êàê ðàññêàçûâàþò, óìóäðåííûé ãîäàìè è îïûòîì Êâèíò Ñåðâèëèé âçìîëèëñÿ áåññìåðòíûì áîãàì, ÷òîáû ðàçäîð ìåæäó òðèáóíàìè íå ïðèíåñ åùå áîëüøèõ áåä ãîñóäàðñòâó, ÷åì ýòî áûëî ïîä ñ.216 Âåéÿìè, è âíóøèë ñûíó, ÷òîáû òîò íàáðàë è ñíàðÿäèë âîéñêî, êàê åñëè áû óæå òåïåðü íåìèíóåìî ãðîçèëà áåäà. Åãî ïðîðî÷åñòâî ñáûëîñü. (5) Ïðåäâîäèòåëüñòâóåìûå Ëóöèåì Ñåðãèåì, ïîä ÷üèì íà÷àëîì áûëî â òîò äåíü âîéñêî, ðèìëÿíå, ñëåäóÿ çà íåïðèÿòåëåì, êîòîðûé â ïðèòâîðíîì ñòðàõå îòõîäèë ê âàëó, î÷óòèëèñü â íåóäîáíîì ìåñòå ïîä ñàìûì âðàæåñêèì ëàãåðåì, êóäà óâëåêëà èõ íàïðàñíàÿ íàäåæäà âçÿòü åãî ïðèñòóïîì è îòêóäà íåîæèäàííîé âûëàçêîé íåïðèÿòåëÿ îíè áûëè ñáðîøåíû âíèç ïî ñêëîíó è äàæå íå â áåãñòâå, à â áåñïîðÿäî÷íîé ñâàëêå çàòîïòàíû è çàðóáëåíû. (6) Ðèìñêèé ëàãåðü, åäâà óäåðæàííûé â òîò äåíü, íàçàâòðà áûë ïî÷òè ñî âñåõ ñòîðîí îêðóæåí íåïðèÿòåëåì è ïîçîðíî ïîêèíóò âîéñêîì, áåæàâøèì ÷åðåç çàäíèå âîðîòà. Ïîëêîâîäöû, ëåãàòû è ëó÷øèå âîèíû, îõðàíÿâøèå çíàìåíà, óñòðåìèëèñü ê Òóñêóëó; (7) îñòàëüíûå, ðàññåÿííûå â äîëèíå, ïî ðàçíûì äîðîãàì ïîòÿíóëèñü â Ðèì, â ñâîèõ ðàññêàçàõ ïðåóâåëè÷èâàÿ òÿæåñòü ïîíåñåííîãî ïîðàæåíèÿ. (8)  Ãîðîäå áûëè íå òàê íàïóãàíû, ïîòîìó ÷òî ñëó÷èâøååñÿ îòâå÷àëî îïàñåíèÿì è ïîòîìó ÷òî âîåííûé òðèáóí äåðæàë ãîòîâîå ïîäêðåïëåíèå íà ñëó÷àé îïàñíîñòè. (9) Ïî åãî ïðèêàçó, ïîñëå òîãî êàê ìëàäøèå äîëæíîñòíûå ëèöà103 óñïîêîèëè âîëíåíèå â ãîðîäå, ñïåøíî ïîñëàííûå ðàçâåä÷èêè ñîîáùèëè, ÷òî ïîëêîâîäöû è âîéñêî â Òóñêóëå, à íåïðèÿòåëüñêèé ëàãåðü íà ïðåæíåì ìåñòå. (10) Âñåõ âîîäóøåâèâøèì ïîñòàíîâëåíèåì ñåíàòà áûë íàçíà÷åí äèêòàòîð: èì ñòàë Êâèíò Ñåðâèëèé Ïðèñê, ÷åëîâåê, ÷üÿ ïðîçîðëèâîñòü â äåëàõ ãîñóäàðñòâåííûõ ìíîãî ðàç áûëà èñïûòàíà ðèìëÿíàìè è ïðåæäå, íî îñîáåííî â òîì, ÷òî êàñàëîñü èñõîäà ýòîé âîéíû, âåäü îí îäèí åùå äî ïîðàæåíèÿ ïðåäóãàäàë, ê ÷åìó ïðèâåäóò ðàçäîðû âîåííûõ òðèáóíîâ. (11) Íà÷àëüíèêîì êîííèöû îí íàçíà÷èë òîãî, êòî åãî ñàìîãî ïðîâîçãëàñèë äèêòàòîðîì, — ñîáñòâåííîãî ñûíà (òàê ðàññêàçûâàþò íåêîòîðûå, à äðóãèå ïèøóò, ÷òî íà÷àëüíèêîì êîííèöû â òîò ãîä áûë Àãàëà Ñåðâèëèé); (12) ñ íîâûì âîéñêîì äèêòàòîð îòïðàâèëñÿ íà âîéíó è, ñîåäèíèâøèñü ñ òåìè, êòî îñòàâàëñÿ â Òóñêóëå, ïîñòàâèë ëàãåðü â äâóõ ìèëÿõ îò íåïðèÿòåëÿ. |
46. dilectum haberi non ex toto passim populo placuit; decem tribus sorte ductae sunt. ex iis scriptos iuniores duo tribuni ad bellum duxere. [2] coepta inter eos in urbe certamina cupiditate eadem imperii multo impensius in castris accendi; nihil sentire idem, pro sententia pugnare; sua consilia velle, sua imperia sola rata esse; [3] contemnere in vicem et contemni, donec castigantibus legatis tandem ita comparatum est ut alternis diebus summam imperii haberent. [4] quae cum allata Romam essent, dicitur Q. Servilius, aetate et usu doctus precatus ab dis immortalibus ne discordia tribunorum damnosior rei publicae esset quam ad Veios fuisset, et velut haud dubia clade imminente institisse filio ut milites scriberet et arma pararet. [5] nec falsus vates fuit. nam ductu L. Sergi, cuius dies imperii erat, loco iniquo sub hostium castris, cum, quia simulato metu receperat se hostis ad vallum, spes vana expugnandi castra eo traxisset, repentino impetu Aequorum per supinam vallem fusi sunt, multique in ruina maiore quam fuga oppressi obtruncatique. [6] castraque eo die aegre retenta, postero die circumfusis iam magna ex parte hostibus per aversam portam fuga turpi deseruntur. duces legatique et quod circa signa roboris de exercitu fuit Tusculum petiere: [7] palati alii per agros passim multis itineribus maioris quam accepta erat cladis nuntii Romam contenderunt. [8] minus trepidationis fuit, quod eventus timori hominum congruens fuerat, et quod subsidia quae respicerent in re trepida praeparata erant ab tribune militum. [9] iussuque eiusdem per minores magistratus sedato in urbe tumultu speculatores propere missi nuntiavere Tusculi duces exercitumque esse, hostem castra loco non movisse. [10] et, quod plurimum animorum fecit, dictator ex senatus consulto dictus Q. Servilius Priscus, vir cuius providentiam in re publica cum multis aliis tempestatibus ante experta civitas erat tum eventu eius belli, quod uni certamen tribunorum suspectum ante rem male gestam fuerat. [11] magistro equitum creato a quo ipse tribuno militum dictator erat dictus, filio suo — ut tradidere quidam; nam alii Ahalam Servilium magistrum equitum eo anno fuisse scribunt, — [12] novo exercitu profectus ad bellum accitis qui Tusculi erant, duo milia passuum ab hoste locum castris cepit. |