Ïåðåâîä Ñ. À. Èâàíîâà. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
3. (1) Íàäåëåííûé ÿðêèì òàëàíòîì, îí ïðèîáðåë ê òîìó âðåìåíè è íàâûê êðàñíîðå÷èÿ, ïðèøåäøèé ñ îïûòîì; è âîò ÷òî îí ñêàçàë: (2) «Êâèðèòû! Åñëè êîãäà-òî è âîçíèêàëè ñîìíåíèÿ, âàøèìè èëè ñâîèìè èíòåðåñàìè ðóêîâîäñòâóþòñÿ íàðîäíûå òðèáóíû, ïîñòîÿííî ðàçæèãàÿ ìÿòåæè, òî â ýòîì ãîäó, ÿ óâåðåí, ýòî ñîìíåíèå ðàññåÿëîñü. (3) Ðàäóÿñü òîìó, ÷òî âàøåìó äëèòåëüíîìó çàáëóæäåíèþ òàê èëè èíà÷å ïîëîæåí êîíåö, à òàêæå òîìó, ÷òî ñ.232 îíî óñòðàíåíî ïðåæäå âñåãî â âàøèõ èíòåðåñàõ, ÿ ïîçäðàâëÿþ è âàñ, è ãîñóäàðñòâî ñ âàøèì ïðîçðåíèåì. Ñåíàò íàçíà÷èë æàëîâàíüå âñåì îòáûâàþùèì âîåííóþ ñëóæáó — (4) óñîìíèòñÿ ëè êòî-íèáóäü, ÷òî ýòîé ìèëîñòüþ, êîòîðóþ ñåíàò îêàçàë ïëåáåÿì, íàðîäíûå òðèáóíû áûëè òàê çàäåòû è âîçìóùåíû, êàê íèêîãäà íå áûëè âîçìóùåíû íèêàêèìè íåñïðàâåäëèâîñòÿìè, åñëè äàæå òàêîâûå ïî îòíîøåíèþ ê âàì ïîðîé è ñëó÷àëèñü? (5) ×åãî îíè, ïî-âàøåìó, áîÿëèñü òîãäà, ÷òî́ ïûòàþòñÿ ðàçðóøèòü ñåãîäíÿ, êàê íå ñîãëàñèå ñîñëîâèé, êîòîðîå, íà èõ âçãëÿä, áîëåå âñåãî ñëóæèò ê íèñïðîâåðæåíèþ òðèáóíñêîé âëàñòè? (6) Êëÿíóñü, îíè èùóò ñåáå ðàáîòû, ñëîâíî áåñ÷åñòíûå ëåêàðè: èì õî÷åòñÿ, ÷òîáû â ãîñóäàðñòâå âñåãäà ãíåçäèëàñü êàêàÿ-íèáóäü áîëåçíü, äëÿ áîðüáû ñ êîòîðîé âû ïðèçâàëè áû èõ. (7) Òàê çàùèùàåòå âû ïðîñòîé íàðîä èëè áîðåòåñü ñ íèì? Ïðîòèâíèêè âû òåõ, êòî íåñåò âîåííóþ ñëóæáó, èëè çàùèùàåòå èõ èíòåðåñû? Âàì íå íðàâèòñÿ âñå, ÷òî áû íè ñäåëàë ñåíàò, íà ïîëüçó ýòî ïëåáåÿì èëè íàïðàâëåíî ïðîòèâ íèõ; (8) óïîäîáëþ âàñ õîçÿåâàì, êîòîðûå íå ïîäïóñêàþò íèêîãî ê ñâîèì ðàáàì, ïðåäïî÷èòàÿ, ÷òîáû ïî îòíîøåíèþ ê íèì âîçäåðæèâàëèñü ðàâíûì îáðàçîì è îò áëàãîäåÿíèé è îò çëîäåÿíèé9. Òàê è âû îãðàæäàåòå ïëåáååâ îò ñåíàòîðîâ èç îïàñåíèÿ, êàê áû ìû ñâîåé îáõîäèòåëüíîñòüþ è ùåäðîñòüþ íå ïåðåìàíèëè èõ è êàê áû îíè íå íà÷àëè ñëóøàòüñÿ íàñ è íàì ïîâèíîâàòüñÿ. (9) À âåäü åñëè áû áûëî â âàñ õîòü ñêîëüêî-òî, íå ñêàæó ãðàæäàíñêîãî, íî ïî êðàéíåé ìåðå ÷åëîâå÷åñêîãî, ÷óâñòâà, âû äîëæíû áûëè áû ïîòàêàòü è âñåìè ñèëàìè ñïîñîáñòâîâàòü è ïðåäóïðåäèòåëüíîñòè ñåíàòà, è ïîñëóøàíèþ ïëåáååâ — âû æå äåéñòâóåòå íàîáîðîò. (10) Åñëè áû íàâñåãäà óòâåðäèëîñü ñîãëàñèå, âñÿêèé ñìåëî ïîðó÷èëñÿ áû, ÷òî î÷åíü ñêîðî íàøà äåðæàâà ñòàíåò âåëè÷àéøåé ñðåäè ñîñåäåé!» |
3. is tum iam non promptus ingenio tantum sed usu etiam exercitatus, talem orationem habuit: [2] «si unquam dubitatum est, Quirites, utrum tribuni plebis vestra an sua causa seditionum semper auctores fuerint, id ego hoc anno desisse dubitari certum habeo; [3] et cum laetor tandem longi erroris vobis finem factum esse, tum, quod secundis potissimum vestris rebus hic error est sublatus, et vobis et propter vos rei publicae gratulor. [4] An est quisquam qui dubitet nullis iniuriis vestris, si quae forte aliquando fuerunt, unquam aeque quam munere patrum in plebem, cum aera militantibus constituta sunt, tribunos plebis offensos ac concitatos esse? [5] quid illos aliud aut tum timuisse creditis aut hodie turbare velle nisi concordiam ordinum, quam dissolvendae maxime tribuniciae potestatis rentur esse? [6] sic hercule tamquam artifices improbi opus quaerunt; quippe semper aegri aliquid esse in re publica volunt, ut sit ad cuius curationem a vobis adhibeantur. [7] utrum enim defenditis an impugnatis plebem? utrum militantium adversarii estis an causam agitis? nisi forte hoc dicitis: “Quidquid patres faciunt displicet, sive illud pro plebe sive contra plebem est”, [8] et quemadmodum servis suis vetant domini quicquam rei cum alienis hominibus esse pariterque in iis beneficio ac maleficio abstineri aequum censent, sic vos interdicitis patribus commercio plebis, ne nos comitate ac munificentia nostra provocemus plebem nec plebs nobis dicto audiens atque oboediens sit. [9] quanto tandem, si quicquam in vobis, non dico civilis, sed humani esset, favere vos magis et quantum in vobis esset indulgere potius comitati patrum atque obsequio plebis oportuit? [10] quae si perpetua concordia sit, quis non spondere ausit maximum hoc imperium inter finitimos brevi futurum esse? |