Ïåðåâîä Ñ. À. Èâàíîâà. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
5. (1) «Ðàçâå ïðîòèâ òàêîãî âðàãà ìîæíî âîåâàòü âÿëî è ñ ïåðåðûâàìè? Íî åñëè äàæå ñòîëü ïðàâåäíûé ãíåâ íàñ íè ê ÷åìó íå ïîáóäèë, ìîæåò áûòü, ñïðàøèâàþ ÿ âàñ, ïîáóäèò õîòÿ áû ñëåäóþùåå? (2) Ãîðîä îáâåäåí ãðîìàäíûìè ñîîðóæåíèÿìè, êîòîðûå óäåðæèâàþò ïðîòèâíèêà âíóòðè ãîðîäñêèõ ñòåí. Îñàæäåííûå íå ìîãóò îáðàáàòûâàòü çåìëþ, à óæå îáðàáîòàííûå ïîëÿ îïóñòîøåíû âîéíîé. (3) Êòî ìîæåò óñîìíèòüñÿ, ÷òî åñëè ìû îòâåäåì âîéñêî, òî âðàãè âòîðãíóòñÿ â íàøó çåìëþ, è íå òîëüêî èç æàæäû ìåñòè, íî è ïî íåîáõîäèìîñòè, êîòîðàÿ çàñòàâèò èõ ãðàáèòü ÷óæîå, ïîñêîëüêó îíè ëèøèëèñü ñâîåãî. Òàêèì ðåøåíèåì ìû íå îòñðî÷èâàåì âîéíó, íî çàïîëó÷àåì åå â ñâîè ïðåäåëû. (4) Íó à êàê îáñòîèò äåëî ñ íåïîñðåäñòâåííûìè èíòåðåñàìè ñàìèõ âîèíîâ — òåõ ñàìûõ, î êîòîðûõ òåïåðü ñòàëè âäðóã çàáîòèòüñÿ ñ.234 äîáðûå íàðîäíûå òðèáóíû, íåêîãäà õîòåâøèå îòíÿòü ó íèõ æàëîâàíüå? (5) Âîèíû ïðîòÿíóëè íà îãðîìíîå ðàññòîÿíèå ðîâ è âàë, ïðè÷åì è òî è äðóãîå ïîòðåáîâàëî ìíîãèõ ñèë; ïîñòðîèëè êðåïîñòè, ñíà÷àëà íåìíîãî, à ïîòîì, êîãäà âîéñêî áûëî óâåëè÷åíî, âïëîòíóþ îäíó ê äðóãîé; âîçâåëè óêðåïëåíèÿ, îáðàùåííûå íå òîëüêî ê Ãîðîäó, íî è â ñòîðîíó Ýòðóðèè, íà òîò ñëó÷àé, åñëè îòòóäà ïîäîéäóò ïîäêðåïëåíèÿ. (6) À ÷òî ñêàçàòü îá îñàäíûõ áàøíÿõ, íàâåñàõ, “÷åðåïàõàõ” è äðóãèõ ïðèñïîñîáëåíèÿõ äëÿ âçÿòèÿ ãîðîäîâ?11 Òåïåðü, êîãäà óæå çàòðà÷åíî ñòîëüêî òðóäà è ñòðîèòåëüñòâî ñîîðóæåíèé íàêîíåö çàâåðøåíî, — ÷òî æå, ïî-âàøåìó, áðîñèòü âñå ýòî, ÷òîáû ëåòîì â ïîòå ëèöà âñå íà÷àòü ñíà÷àëà? Ñòðîèòü âñå çàíîâî íà ïóñòîì ìåñòå? (7) Íàñêîëüêî æå ïîòðåáóåòñÿ ìåíüøå óñèëèé, ÷òîáû îõðàíÿòü óæå ñäåëàííîå, — íåîñëàáíîå óïîðñòâî áûñòðåå îñâîáîæäàåò îò òðóäîâ. È âåäü äåéñòâèòåëüíî, äåëî äåëàåòñÿ ñêîðî, åñëè ìû íå îñòàíàâëèâàåìñÿ è ñàìè íå ðàññëàáëÿåì ñâîåé âîëè âñåìè ýòèìè çàäåðæêàìè äà ïåðåðûâàìè. (8) ß ãîâîðþ î òðàòå ñèë è âðåìåíè. À ÷òî æå, íåóæåëè ñõîäêè, ÷òî òàê ÷àñòî ñîáèðàþòñÿ â Ýòðóðèè äëÿ îáñóæäåíèÿ âîïðîñà î ïîìîùè Âåéÿì, íå íàïîìèíàþò íàì îá îïàñíîñòè, êîòîðîé ìû ïîäâåðãàåì ñåáÿ, îòêëàäûâàÿ âîéíó? (9) Ñóäÿ ïî òîìó, êàê äåëà îáñòîÿò ñåé÷àñ, ýòðóñêè îçëîáëåíû, ðàçãíåâàíû, îíè îòêàçûâàþòñÿ ñëàòü ïîäêðåïëåíèÿ; ïîñòîëüêó, ïîñêîëüêó çàùèòà ãîðîäà çàâèñèò îò íèõ, Âåéè ìîæíî âçÿòü. (10) Íî, åñëè âîéíà áóäåò îòñðî÷åíà, êòî ïîðó÷èòñÿ, ÷òî èõ íàñòðîåíèÿ îñòàíóòñÿ íåèçìåííûìè. Äàéòå èì òîëüêî ïåðåäûøêó — è â Ýòðóðèþ îòïðàâèòñÿ áîëåå ñîëèäíîå è ìíîãî÷èñëåííîå ïîñîëüñòâî, è ñòîëü îñêîðáèòåëüíîå äëÿ ýòðóñêîâ èçáðàíèå â Âåéÿõ öàðÿ ìîæåò áûòü îòìåíåíî — áóäü òî ïî åäèíîäóøíîìó ðåøåíèþ ãðàæäàí, êîòîðûå ýòîé öåíîé çàõîòÿò âåðíóòü ðàñïîëîæåíèå Ýòðóðèè, èëè ïî âîëå ñàìîãî öàðÿ, êîëü ñêîðî îí ðåøèò, ÷òî åãî öàðñòâîâàíèå ñëóæèò âî âðåä ñîãðàæäàíàì. (11) Ãëÿäèòå, ñêîëüêî îïàñíûõ ïîñëåäñòâèé ïîäñòåðåãàåò íàñ íà ïðåäëîæåííîì âàìè ïóòè: óòðàòà ñîîðóæåíèé, ñîçäàííûõ ñ òàêèì òðóäîì; óãðîçà îïóñòîøåíèÿ íàøèõ ñîáñòâåííûõ âëàäåíèé; âîéíà ñî âñåé Ýòðóðèåé âìåñòî âîéíû òîëüêî ñ Âåéÿìè. (12) Âîò êàêîâû âàøè ñîâåòû, òðèáóíû, — êëÿíóñü, îíè íå ëó÷øå òîãî, êàê åñëè áû êòî-íèáóäü ïîïóñòèë áîëüíîìó äîëãî, à ìîæåò è íåèçëå÷èìî, áîëåòü èç-çà ñèþìèíóòíîé ïðèõîòè â åäå èëè ïèòüå, â òî âðåìÿ êàê, âûòåðïåâ ðåøèòåëüíûå âðà÷åáíûå ìåðû, áîëüíîé íåìåäëåííî âûçäîðîâåë áû». |
5. «cum his molliter et per dilationes bellum geri oportet? si nos tam iustum odium nihil movet, ne illa quidem, oro vos, movent? [2] operibus ingentibus saepta urbs est, quibus intra muros coercetur hostis; agrum non coluit, et culta evastata sunt bello; [3] si reducimus exercitum, quis est qui dubitet illos non a cupiditate solum ulciscendi, sed etiam necessitate imposita ex alieno praedandi, cum sua amiserint, agrum nostrum invasuros? non differimus igitur bellum isto consilio, sed intra fines nostros accipimus. quid? [4] illud quod proprie ad milites pertinet, quibus boni tribuni plebis tum stipendium extorquere voluerunt, nunc consultum repente volunt, quale est? [5] vallum fossamque, ingentis utrumque operis, per tantum spatii duxerunt: castella primo pauca, postea exercitu aucto creberrima fecerunt; munitiones non in urbem modo sed in Etruriam etiam spectantes, si qua inde auxilia veniant, opposuere; [6] quid turres, quid vineas testudinesque et alium oppugnandarum urbium apparatum loquar? cum tantum laboris exhaustum sit et ad finem iam operis tandem perventum, relinquendane haec censetis, ut ad aestatem rursus novus de integro his instituendis exsudetur labor? [7] quanto est minus operae tueri facta et instare ac perseverare defungique cura? brevis enim profecto res est, si uno tenore peragitur nec ipsi per intermissiones has intervallaque lentiorem spem nostram facimus. [8] loquor de operae et de temporis iactura. quid? Periculi, quod differendo bello adimus, num oblivisci nos haec tam crebra Etruriae concilia de mittendis Veios auxiliis patiuntur? [9] ut nunc res se habet, irati sunt, oderunt, negant missuros; quantum in illis est, capere Veios licet. quis est qui spondeat eundem, si differtur bellum, animum postea fore, [10] cum si laxamentum dederis, maior frequentiorque legatio itura sit, cum id quod nunc offendit Etruscos, rex creatus Veiis, mutari spatio interposito possit vel consensu civitatis, ut eo reconcilient Etruriae animos, vel ipsius voluntate regis, qui obstare regnum suum saluti civium nolit? [11] videte quot res quam inutiles sequantur illam viam consilii, iactura operum tanto labore factorum, vastatio imminens finium nostrorum, Etruscum bellum pro Veiente concitatum. [12] haec sunt, tribuni, consilia vestra, non hercule dissimilia ac si quis aegro qui curari se fortiter passus extemplo convalescere possit, cibi gratia praesentis aut potionis longinquum et forsitan insanabilem morbum efficiat. |