Ïåðåâîä Ñ. À. Èâàíîâà. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
16. (1) Ïðåæäå ÷åì ïîñëû âåðíóëèñü èç Äåëüô è ñòàëî èçâåñòíî, êàêîâû äîëæíû áûòü èñêóïëåíèÿ íà àëüáàíñêîå ÷óäî, â äîëæíîñòü âñòóïèëè íîâûå âîåííûå òðèáóíû ñ êîíñóëüñêîé âëàñòüþ: Ëóöèé Þëèé Þë, Ëóöèé Ôóðèé Ìåäóëëèí â ÷åòâåðòûé ðàç, Ëóöèé Ñåðãèé Ôèäåíàò, Àâë Ïîñòóìèé Ðåãèëëüñêèé, Ïóáëèé Êîðíåëèé Ìàëóãèíñêèé, Àâë Ìàíëèé [397 ã.]. (2)  ýòîò ãîä ïîÿâèëñÿ íîâûé âðàã — æèòåëè Òàðêâèíèé34. Áûëî î÷åâèäíî, ÷òî ðèìëÿíå çàâÿçëè îäíîâðåìåííî âî ìíîãèõ âîéíàõ — ñ âîëüñêàìè ó Àíêñóðà, ãäå øëà îñàäà êðåïîñòè, ñ ýêâàìè ó Ëàáèêîâ, ãäå ðèìñêàÿ êîëîíèÿ ïîäâåðãëàñü íàïàäåíèþ, äà ê òîìó æå åùå ñ Âåéÿìè, ôàëèñêàìè è Êàïåíàìè; ìàëî ýòîãî, â ñàìîì Ãîðîäå îáñòàíîâêà áûëà êðàéíå íåñïîêîéíîé èç-çà ñòû÷åê ïàòðèöèåâ ñ ïëåáåÿìè. (3)  Òàðêâèíèÿõ ðåøèëè, ÷òî ïîðà âîñïîëüçîâàòüñÿ âñåì ýòèì äëÿ íàíåñåíèÿ óäàðà, è ïîñëàëè ëåãêîâîîðóæåííûå îòðÿäû äëÿ ãðàáåæà ðèìñêîé çåìëè. Ðàñ÷åò áûë íà òî, ÷òî ðèìëÿíå èëè ñíåñóò ýòó îáèäó è îñòàâÿò åå íåîòìùåííîé, äàáû íå îáðåìåíÿòü ñåáÿ íîâîé âîéíîé, èëè ïóñòÿòñÿ çà íèìè ñ ìàëåíüêèì è ñëàáûì âîéñêîì. (4) Ðèìëÿíå áûëè ñêîðåå ðàçãíåâàíû, ÷åì âñòðåâîæåíû ïðîèçâåäåííûì òàðêâèíèéöàìè ðàçîðîì. Ïîýòîìó äåëà íå îòêëàäûâàëè, íî è ãîòîâèëèñü ê íåìó áåç îñîáîãî òùàíèÿ. (5) Àâë Ïîñòóìèé è Ëóöèé Þë íå ñòàëè îáúÿâëÿòü ïðèíóäèòåëüíîãî íàáîðà — ýòîìó âäîáàâîê ïðîòèâîäåéñòâîâàëè íàðîäíûå òðèáóíû, — à ãîðÿ÷èìè ïðèçûâàìè ñîáðàëè îòðÿä ïî÷òè èç îäíèõ äîáðîâîëüöåâ. Ïðîéäÿ îêîëüíûìè òðîïàìè ÷åðåç çåìëþ Öåðå, îíè îáðóøèëèñü íà òàðêâèíèéöåâ, êîãäà òå âîçâðàùàëèñü îò ñâîèõ ãðàáåæåé, îáðåìåíåííûå äîáû÷åé, (6) ìíîãèõ óáèëè, îòíÿëè âåñü îáîç è, ïðèõâàòèâ íàãðàáëåííîå â èõ çåìëå, ñ.247 âîçâðàòèëèñü â Ðèì. (7) Áûë íàçíà÷åí äâóõäíåâíûé ñðîê, â òå÷åíèå êîåãî õîçÿåâà ìîãëè îïîçíàòü ñâîå èìóùåñòâî, íà òðåòèé äåíü íåâîñòðåáîâàííîå (ïî áîëüøåé ÷àñòè èìóùåñòâî ñàìèõ âðàãîâ) áûëî ðàñïðîäàíî, à âûðó÷åííûå îò ýòîãî äåíüãè ðàçäåëèëè ìåæäó âîèíàìè35. Èñõîä îñòàëüíûõ âîéí, â ïåðâóþ î÷åðåäü ñ Âåéÿìè, îñòàâàëñÿ ïî-ïðåæíåìó íåÿñåí. (8) Ðèìëÿíå óæå èçâåðèëèñü â ÷åëîâå÷åñêèõ óñèëèÿõ è óïîâàëè ëèøü íà ñóäüáó è áîãîâ, êîãäà âåðíóëèñü ïîñëû èç Äåëüô. Ïðèâåçåííûé èìè îòâåò îðàêóëà ïîëíîñòüþ ñîâïàäàë ñ ïðîðî÷åñòâîì ïëåííîãî ïðåäñêàçàòåëÿ: (9) «Ðèìëÿíèí! Îñòåðåãèñü âîäó àëüáàíñêóþ â îçåðå äåðæàòü, îñòåðåãèñü è â ìîðå åå ñïóñêàòü. Äà ðàñòå÷åòñÿ îíà ïî ïîëÿì, äà îðîñèò èõ, äà èñ÷åðïàåòñÿ, ïî ðåêàì ðàçëèâøèñü. (10) Òîãäà è âîþé ñòåíû âðàæüè, äà ïîìíè: ïðîðèöàíèå ñâîåé ïîáåäû òû ïîëó÷èë èç òîãî ñàìîãî ãîðîäà, êîòîðûé ñòîëüêî ëåò îñàæäàåøü, íûíå ýòîò îðàêóë ëèøü ïîäòâåðäèëñÿ. (11) Ïî ñâåðøåíèè ðàòè ïóñòü ïîáåäèòåëü ïðèíåñåò â ìîé õðàì áîãàòûå äàðû è âîññòàíîâèò îáû÷àéíûå îòå÷åñêèå ñâÿùåííîäåéñòâà, ÷òî íûíå íåáðåæíû». |
16. priusquam a Delphis oratores redirent Albanive prodigii piacula invenirentur, novi tribuni militum consulari potestate L. Iulius Iulus L. Furius Medullinus quartum L. Sergius Fidenas A. Postumius Regillensis P. Cornelius Maluginensis A. Manlius magistratum inierunt. [2] eo anno Tarquinienses novi hostes exorti. qui quia multis simul bellis, Volscorum ad Anxur, ubi praesidium obsidebatur, Aequorum ad Labicos, qui Romanam ibi coloniam oppugnabant, ad hoc Veientique et Falisco et Capenati bello occupatos videbant Romanos, nec intra muros quietiora negotia esse certaminibus patrum ac plebis, [3] inter haec locum iniuriae rati esse praedatum in agrum Romanum cohortes expeditas mittunt: aut enim passuros inultam eam iniuriam Romanos, ne novo bello se onerarent, aut exiguo eoque parum valido exercitu persecuturos. [4] Romanis indignitas maior quam cura populationis Tarquiniensium fuit; eo nec magno conatu suscepta nec in longum dilata res est. [5] A. Postumius et L. Iulius non iusto dilectu — etenim ab tribunis plebis impediebantur — sed prope voluntariorum quos adhortando incitaverant coacta manu per agrum Caeretem obliquis tramitibus egressi redeuntes a populationibus gravesque praeda Tarquinienses oppressere. [6] multos mortales obtruncant, omnes exuunt impedimentis, et receptis agrorum suorum spoliis Romam revertuntur. [7] biduum ad recognoscendas res datum dominis; tertio incognita — erant autem ea pleraque hostium ipsorum — sub hasta veniere, quodque inde redactum militibus est divisum. [8] cetera bella maximeque Veiens incerti exitus erant. iamque Romani desperata ope humana fata et deos spectabant, cum legati ab Delphis venerunt sortem oraculi adferentes congruentem responso captivi vatis: [9] «Romane, aquam Albanam cave lacu contineri, cave in mare manare suo flumine sinas; emissam per agros rigabis dissipatamque rivis exstingues; [10] tum tu insiste audax hostium muris, memor quam per tot annos obsides urbem ex ea tibi his quae nunc panduntur fatis victoriam datam. [11] bello perfecto donum amplum victor ad mea templa portato, sacraque patria, quorum omissa cura est, instaurata ut adsolet facito». |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß