Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà V, ãë. 15

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì I. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1989.
Ïåðåâîä Ñ. À. Èâàíîâà. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

15. (1) Ìåæ­äó òåì áûëî îáú­ÿâ­ëå­íî î ìíî­ãèõ çíà­ìå­íè­ÿõ, èç êîèõ áîëü­øèí­ñòâó íå ïîâå­ðè­ëè è èìè ïðå­íå­áðåã­ëè, èáî, âî-ïåð­âûõ, êàæ­äîå èç íèõ áûëî ÿâëå­íî âñå­ãî îäíî­ìó ñâèäå­òå­ëþ è, âî-âòî­ðûõ, èç-çà âðàæ­äåá­íî­ñòè ýòðóñ­êîâ íå íàøëîñü ãàðóñïè­êîâ31, êîòî­ðûå çíà­ëè áû, êàê îòâå­ñòè áåäó. (2) Òîëü­êî îäíî èç íèõ ïðè­âëåê­ëî âíè­ìà­íèå: âîäà â îçå­ðå èç ñâÿ­ùåí­íîé Àëü­áàí­ñêîé ðîùè, â îòñóò­ñò­âèå äîæäåé èëè ïî äðó­ãîé ïðè­÷èíå, êîòî­ðàÿ ðàç­âå­ÿ­ëà áû ÷óäî, âäðóã ïîä­íÿ­ëàñü íà íåáû­âà­ëóþ âûñîòó. (3) Áûëè îòïðàâ­ëå­íû ïîñëû ê äåëü­ôèé­ñêî­ìó îðà­êó­ëó, äàáû âîïðî­ñèòü, ÷òî ïðî­ðî­÷àò áîãè ýòèì çíà­ìå­íè­åì. (4) Íî òîë­êî­âà­òåëü ñóäåá îáú­ÿâèë­ñÿ íå ñòîëü äàëå­êî — òî áûë íåêèé ñòà­ðèê âåé­ÿ­íèí32. Ðèì­ñêèå ÷àñî­âûå è ýòðóñ­ñêèå êàðà­óëü­íûå îñû­ïà­ëè åãî íàñìåø­êà­ìè, à îí, ðàñ­ïå­âàÿ ïîäîá­íî êóäåñ­íè­êó, âîç­âå­ñòèë, ÷òî ðèì­ëÿ­íàì íå îâëà­äåòü Âåé­ÿ­ìè, ïîêóäà íå óéäåò âñÿ âîäà èç îçå­ðà Àëü­áàí­ñêî­ãî. (5) Ñíà­÷à­ëà íà ýòî íå îáðà­òè­ëè âíè­ìà­íèÿ, êàê íà íåëå­ïóþ âûõîä­êó, íî âñêî­ðå íà÷à­ëè îáñóæ­äàòü ïîâñþäó, è îäíà­æäû êàêîé-òî ðèì­ñêèé ÷àñî­âîé îêëèê­íóë îäíî­ãî èç ãîðî­æàí, ïðî­õî­äèâ­øå­ãî íåïî­äà­ëå­êó, è ñïðî­ñèë, êòî áûë ýòîò ñòà­ðèê, ÷òî ñòîëü îêî­ëè÷­íî âåùàë îá Àëü­áàí­ñêîì îçå­ðå (èç-çà ïðî­äîë­æè­òåëü­íî­ñòè âîé­íû îñà­æäàþ­ùèå ñòà­ëè âñòó­ïàòü â ðàç­ãî­âî­ðû ñ îñà­æäåí­íû­ìè). (6) Óñëû­øàâ îò âåé­ÿ­íè­íà, ÷òî òî áûë ãàðóñïèê, áîãî­áî­ÿç­íåí­íûé âîèí ïîïðî­ñèë ïîçâàòü ïðî­ðè­öà­òå­ëÿ, ññû­ëà­ÿñü íà òî, ÷òî õî÷åò, åñëè òîìó áóäåò óãîä­íî, ïîñî­âå­òî­âàòü­ñÿ îá èñêóï­ëå­íèè çà êàêîå-òî ñ.246 åìó îäíî­ìó ÿâëåí­íîå çíà­ìå­íèå. (7) È âîò, êîãäà îáà áåç îðó­æèÿ è áåç ñòðà­õà îòî­øëè îò ñâî­èõ óêðåï­ëå­íèé íà äîâîëü­íî áîëü­øîå ðàñ­ñòî­ÿ­íèå, ðèì­ñêèé þíî­øà, ïðå­âîñ­õî­äèâ­øèé ñèëîé íåìîù­íî­ãî ñòàð­öà, ñõâà­òèë åãî íà ãëà­çàõ ó âñåõ è ïðè ñìÿ­òå­íèè ýòðóñ­êîâ ïîòà­ùèë ê ñâî­èì. (8) Îí áûë äîñòàâ­ëåí ê ïîë­êî­âîä­öó, à ïîòîì îòî­ñëàí â Ðèì, ê ñåíà­òó. Êîãäà ó íåãî ïðè­íÿ­ëèñü äîïû­òû­âàòü­ñÿ, ÷òî îí ãîâî­ðèë íàñ÷åò Àëü­áàí­ñêî­ãî îçå­ðà, ñòà­ðèê îòâå­òèë: (9) óæ âåð­íî, ðàç­ãíå­âà­ëèñü áîãè íà âåé­ÿí â òîò äåíü, êîãäà âíó­øè­ëè ïðî­ðè­öà­òå­ëþ ðàç­ãëà­ñèòü ðîêî­âóþ òàé­íó ïîãè­áå­ëè îòå­÷å­ñòâà. (10) Èòàê, îí íå â ñèëàõ îòðå÷ü­ñÿ îò òîãî, ÷òî íàïðî­ðî­÷èë ïî áîæå­ñò­âåí­íî­ìó íàè­òèþ, — âåäü óìîë­÷àòü î òîì, ÷òî áîãàì óãîä­íî îòêðûòü, ïîæà­ëóé, ñòîëü æå íå÷å­ñòè­âî, êàê ðàç­áîë­òàòü ñîêðî­âåí­íîå. (11) Âîò ÷òî çàïî­âåäà­íî â ïðî­ðî­÷å­ñêèõ êíè­ãàõ, âîò ÷òî ãîâî­ðèò ýòðóñ­ñêàÿ ó÷å­íîñòü: åñëè ðàçî­ëüþò­ñÿ âîäû àëü­áàí­ñêèå, äàðó­åò­ñÿ ðèì­ëÿ­íè­íó íàä Âåé­ÿ­ìè ïîáåäà. Ïóñòü îí, îáðÿäû ñîòâî­ðèâ, ñïó­ñòèò âîäó; ïîêà æå ýòî­ãî íå ïðî­èçîé­äåò, íå îñòà­âÿò áîãè ñòåí âåé­ñêèõ. Äàëü­øå îáú­ÿñ­íÿ­ëîñü, â ÷åì ñîñòî­èò ðèòó­àë îïóñ­êà­íèÿ âîä33. (12) Íî ñåíà­òî­ðû ñî÷ëè ñòà­ðè­êà áîë­òó­íîì, íå çàñëó­æè­âàþ­ùèì äîâå­ðèÿ â ñòîëü âàæ­íîì äåëå, è ðåøè­ëè äîæäàòü­ñÿ ïîñëîâ ñ îòâå­òîì ïèôèé­ñêî­ãî îðà­êó­ëà.

15. pro­di­gia in­te­rim mul­ta nun­tia­ri, quo­rum ple­ra­que, et quia sin­gu­li auc­to­res erant, pa­rum cre­di­ta spre­ta­que, et quia hos­ti­bus Et­rus­cis, per quos ea pro­cu­ra­rent, ha­rus­pi­ces non erant: [2] in unum om­nium cu­rae ver­sae sunt, quod la­cus in Al­ba­no ne­mo­re si­ne ul­lis cae­les­ti­bus aquis cau­sa­ve qua alia quae rem mi­ra­cu­lo exi­me­ret, in al­ti­tu­di­nem in­so­li­tam cre­vit. [3] quid­nam eo di por­ten­de­rent pro­di­gio mis­si scis­ci­ta­tum ora­to­res ad Del­phi­cum ora­cu­lum. [4] sed pro­pior in­terpres fa­tis ob­la­tus se­nior qui­dam Veiens, qui in­ter ca­vil­lan­tes in sta­tio­ni­bus ac cus­to­diis mi­li­tes Ro­ma­nos Et­rus­cos­que va­ti­ci­nan­tis in mo­dum ce­ci­nit pri­us­quam ex la­cu Al­ba­no aqua emis­sa fo­ret nun­quam po­ti­tu­rum Veiis Ro­ma­num. [5] quod pri­mo ve­lut te­me­re iac­tum sper­ni, agi­ta­ri dein­de ser­mo­ni­bus coep­tum est, do­nec unus ex sta­tio­ne Ro­ma­na per­con­ta­tus pro­xi­mum op­pi­da­no­rum iam per lon­gin­qui­ta­tem bel­li com­mer­cio ser­mo­num fac­to, quis­nam is es­set qui per am­ba­ges de la­cu Al­ba­no iace­ret, [6] postquam audi­vit ha­rus­pi­cem es­se, vir haud in­tac­ti re­li­gio­ne ani­mi, cau­sa­tus de pri­va­ti por­ten­ti pro­cu­ra­tio­ne si ope­rae il­li es­set con­su­le­re vel­le, ad con­lo­qui­um va­tem eli­cuit. [7] cum­que prog­res­si am­bo a suis lon­gius es­sent iner­mes si­ne ul­lo me­tu, prae­va­lens iuve­nis Ro­ma­nus se­nem in­fir­mum in conspec­tu om­nium rap­tum ne­qui­quam tu­mul­tuan­ti­bus Et­rus­cis ad suos transtu­lit. [8] qui cum per­duc­tus ad im­pe­ra­to­rem, in­de Ro­mam ad se­na­tum mis­sus es­set, scis­ci­tan­ti­bus quid­nam id es­set quod de la­cu Al­ba­no do­cuis­set, [9] res­pon­dit pro­fec­to ira­tos deos Veien­ti po­pu­lo il­lo fuis­se die quo si­bi eam men­tem obie­cis­sent ut ex­ci­dium pat­riae fa­ta­le pro­de­ret. [10] ita­que quae tum ce­ci­ne­rit di­vi­no spi­ri­tu instinctus, ea se nec ut in­dic­ta sint re­vo­ca­re pos­se et ta­cen­do for­si­tan quae di im­mor­ta­les vol­ga­ri ve­lint haud mi­nus quam ce­lan­da ef­fan­do ne­fas contra­hi. [11] sic igi­tur lib­ris fa­ta­li­bus, sic dis­cip­li­na Et­rus­ca tra­di­tum es­se, quan­do aqua Al­ba­na abun­das­set, tum si eam Ro­ma­nus ri­te emi­sis­set vic­to­riam de Veien­ti­bus da­ri; an­te­quam id fiat deos moe­nia Veien­tium de­ser­tu­ros non es­se. [12] ex­se­que­ba­tur in­de quae sol­lem­nis de­ri­va­tio es­set. sed auc­to­rem le­vem nec sa­tis fi­dum su­per tan­ta re pat­res ra­ti dec­re­ve­re le­ga­tos sor­tes­que ora­cu­li Pythi­ci exspec­tan­das.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 31Î ãàðóñïè­êàõ ñì.: ïðè­ìå÷. 102 ê êí. I.
  • 32Ñð.: Öèöå­ðîí. Î ïðî­âèäå­íèè, I, 100; II, 69; Ïëó­òàðõ. Êàìèëë, 4.
  • 33Î ñïóñ­êå âîä èç Àëü­áàí­ñêî­ãî îçå­ðà ñì.: ïðè­ìå÷. 40.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364000516 1364000517 1364000518