Ïåðåâîä Ñ. À. Èâàíîâà. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
15. (1) Ìåæäó òåì áûëî îáúÿâëåíî î ìíîãèõ çíàìåíèÿõ, èç êîèõ áîëüøèíñòâó íå ïîâåðèëè è èìè ïðåíåáðåãëè, èáî, âî-ïåðâûõ, êàæäîå èç íèõ áûëî ÿâëåíî âñåãî îäíîìó ñâèäåòåëþ è, âî-âòîðûõ, èç-çà âðàæäåáíîñòè ýòðóñêîâ íå íàøëîñü ãàðóñïèêîâ31, êîòîðûå çíàëè áû, êàê îòâåñòè áåäó. (2) Òîëüêî îäíî èç íèõ ïðèâëåêëî âíèìàíèå: âîäà â îçåðå èç ñâÿùåííîé Àëüáàíñêîé ðîùè, â îòñóòñòâèå äîæäåé èëè ïî äðóãîé ïðè÷èíå, êîòîðàÿ ðàçâåÿëà áû ÷óäî, âäðóã ïîäíÿëàñü íà íåáûâàëóþ âûñîòó. (3) Áûëè îòïðàâëåíû ïîñëû ê äåëüôèéñêîìó îðàêóëó, äàáû âîïðîñèòü, ÷òî ïðîðî÷àò áîãè ýòèì çíàìåíèåì. (4) Íî òîëêîâàòåëü ñóäåá îáúÿâèëñÿ íå ñòîëü äàëåêî — òî áûë íåêèé ñòàðèê âåéÿíèí32. Ðèìñêèå ÷àñîâûå è ýòðóññêèå êàðàóëüíûå îñûïàëè åãî íàñìåøêàìè, à îí, ðàñïåâàÿ ïîäîáíî êóäåñíèêó, âîçâåñòèë, ÷òî ðèìëÿíàì íå îâëàäåòü Âåéÿìè, ïîêóäà íå óéäåò âñÿ âîäà èç îçåðà Àëüáàíñêîãî. (5) Ñíà÷àëà íà ýòî íå îáðàòèëè âíèìàíèÿ, êàê íà íåëåïóþ âûõîäêó, íî âñêîðå íà÷àëè îáñóæäàòü ïîâñþäó, è îäíàæäû êàêîé-òî ðèìñêèé ÷àñîâîé îêëèêíóë îäíîãî èç ãîðîæàí, ïðîõîäèâøåãî íåïîäàëåêó, è ñïðîñèë, êòî áûë ýòîò ñòàðèê, ÷òî ñòîëü îêîëè÷íî âåùàë îá Àëüáàíñêîì îçåðå (èç-çà ïðîäîëæèòåëüíîñòè âîéíû îñàæäàþùèå ñòàëè âñòóïàòü â ðàçãîâîðû ñ îñàæäåííûìè). (6) Óñëûøàâ îò âåéÿíèíà, ÷òî òî áûë ãàðóñïèê, áîãîáîÿçíåííûé âîèí ïîïðîñèë ïîçâàòü ïðîðèöàòåëÿ, ññûëàÿñü íà òî, ÷òî õî÷åò, åñëè òîìó áóäåò óãîäíî, ïîñîâåòîâàòüñÿ îá èñêóïëåíèè çà êàêîå-òî ñ.246 åìó îäíîìó ÿâëåííîå çíàìåíèå. (7) È âîò, êîãäà îáà áåç îðóæèÿ è áåç ñòðàõà îòîøëè îò ñâîèõ óêðåïëåíèé íà äîâîëüíî áîëüøîå ðàññòîÿíèå, ðèìñêèé þíîøà, ïðåâîñõîäèâøèé ñèëîé íåìîùíîãî ñòàðöà, ñõâàòèë åãî íà ãëàçàõ ó âñåõ è ïðè ñìÿòåíèè ýòðóñêîâ ïîòàùèë ê ñâîèì. (8) Îí áûë äîñòàâëåí ê ïîëêîâîäöó, à ïîòîì îòîñëàí â Ðèì, ê ñåíàòó. Êîãäà ó íåãî ïðèíÿëèñü äîïûòûâàòüñÿ, ÷òî îí ãîâîðèë íàñ÷åò Àëüáàíñêîãî îçåðà, ñòàðèê îòâåòèë: (9) óæ âåðíî, ðàçãíåâàëèñü áîãè íà âåéÿí â òîò äåíü, êîãäà âíóøèëè ïðîðèöàòåëþ ðàçãëàñèòü ðîêîâóþ òàéíó ïîãèáåëè îòå÷åñòâà. (10) Èòàê, îí íå â ñèëàõ îòðå÷üñÿ îò òîãî, ÷òî íàïðîðî÷èë ïî áîæåñòâåííîìó íàèòèþ, — âåäü óìîë÷àòü î òîì, ÷òî áîãàì óãîäíî îòêðûòü, ïîæàëóé, ñòîëü æå íå÷åñòèâî, êàê ðàçáîëòàòü ñîêðîâåííîå. (11) Âîò ÷òî çàïîâåäàíî â ïðîðî÷åñêèõ êíèãàõ, âîò ÷òî ãîâîðèò ýòðóññêàÿ ó÷åíîñòü: åñëè ðàçîëüþòñÿ âîäû àëüáàíñêèå, äàðóåòñÿ ðèìëÿíèíó íàä Âåéÿìè ïîáåäà. Ïóñòü îí, îáðÿäû ñîòâîðèâ, ñïóñòèò âîäó; ïîêà æå ýòîãî íå ïðîèçîéäåò, íå îñòàâÿò áîãè ñòåí âåéñêèõ. Äàëüøå îáúÿñíÿëîñü, â ÷åì ñîñòîèò ðèòóàë îïóñêàíèÿ âîä33. (12) Íî ñåíàòîðû ñî÷ëè ñòàðèêà áîëòóíîì, íå çàñëóæèâàþùèì äîâåðèÿ â ñòîëü âàæíîì äåëå, è ðåøèëè äîæäàòüñÿ ïîñëîâ ñ îòâåòîì ïèôèéñêîãî îðàêóëà. |
15. prodigia interim multa nuntiari, quorum pleraque, et quia singuli auctores erant, parum credita spretaque, et quia hostibus Etruscis, per quos ea procurarent, haruspices non erant: [2] in unum omnium curae versae sunt, quod lacus in Albano nemore sine ullis caelestibus aquis causave qua alia quae rem miraculo eximeret, in altitudinem insolitam crevit. [3] quidnam eo di portenderent prodigio missi sciscitatum oratores ad Delphicum oraculum. [4] sed propior interpres fatis oblatus senior quidam Veiens, qui inter cavillantes in stationibus ac custodiis milites Romanos Etruscosque vaticinantis in modum cecinit priusquam ex lacu Albano aqua emissa foret nunquam potiturum Veiis Romanum. [5] quod primo velut temere iactum sperni, agitari deinde sermonibus coeptum est, donec unus ex statione Romana percontatus proximum oppidanorum iam per longinquitatem belli commercio sermonum facto, quisnam is esset qui per ambages de lacu Albano iaceret, [6] postquam audivit haruspicem esse, vir haud intacti religione animi, causatus de privati portenti procuratione si operae illi esset consulere velle, ad conloquium vatem elicuit. [7] cumque progressi ambo a suis longius essent inermes sine ullo metu, praevalens iuvenis Romanus senem infirmum in conspectu omnium raptum nequiquam tumultuantibus Etruscis ad suos transtulit. [8] qui cum perductus ad imperatorem, inde Romam ad senatum missus esset, sciscitantibus quidnam id esset quod de lacu Albano docuisset, [9] respondit profecto iratos deos Veienti populo illo fuisse die quo sibi eam mentem obiecissent ut excidium patriae fatale proderet. [10] itaque quae tum cecinerit divino spiritu instinctus, ea se nec ut indicta sint revocare posse et tacendo forsitan quae di immortales volgari velint haud minus quam celanda effando nefas contrahi. [11] sic igitur libris fatalibus, sic disciplina Etrusca traditum esse, quando aqua Albana abundasset, tum si eam Romanus rite emisisset victoriam de Veientibus dari; antequam id fiat deos moenia Veientium deserturos non esse. [12] exsequebatur inde quae sollemnis derivatio esset. sed auctorem levem nec satis fidum super tanta re patres rati decrevere legatos sortesque oraculi Pythici exspectandas. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß