Ïåðåâîä Ñ. À. Èâàíîâà. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
18. (1) Ïðåðîãàòèâíûå öåíòóðèè39 ñ îäîáðåíèÿ ïàòðèöèåâ èçáðàëè âîåííûì òðèáóíîì Ïóáëèÿ Ëèöèíèÿ Êàëüâà, õîòü îí ýòîãî è íå äîìîãàëñÿ. Óìåðåííîñòü ñåãî ìóæà áûëà èñïûòàíà âî âðåìÿ ïåðâîãî ïðîõîæäåíèÿ èì ýòîé äîëæíîñòè; êðîìå òîãî, îí áûë óæå î÷åíü ñòàð. (2) Äà è âîîáùå ñòàëî ÿñíî, ÷òî ïåðåèçáðàííûìè îêàæóòñÿ âñå ÷ëåíû ïðîøëîãîäíåé êîëëåãèè[1]: Ëóöèé Òèöèíèé, Êâèíò Ìàíëèé, Ïóáëèé Ìýíèé, Ãíåé Ãåíóöèé, Ëóöèé Àöèëèé [396 ã.]. Ïðåæäå ÷åì òðèáû â ñîîòâåòñòâèè ñ çàêîíîì ñòàëè íàçûâàòü èìåíà èçáðàííûõ, Ïóáëèé Ëèöèíèé Êàëüâ ñ ðàçðåøåíèÿ èíòåððåêñà ïðîèçíåñ òàêóþ ðå÷ü: (3) «Êâèðèòû! Ïàìÿòóÿ î ïîñëåäíåì ïðîõîæäåíèè íàìè ýòîé äîëæíîñòè, âû, êàê ÿ âèæó, è íà áóäóùèé ãîä õîòèòå ñîõðàíèòü ñòîëü íåîáõîäèìîå íàì òåïåðü åäèíñòâî. (4) Îäíàêî ìîè ñîòîâàðèùè ñ ïðîøëûõ âûáîðîâ íå èçìåíèëèñü è äàæå ñòàëè äîñòîéíåå áëàãîäàðÿ ïðèîáðåòåííîìó îïûòó, à ìåíÿ âû âèäèòå óæå íå ïðåæíèì. Îò ìåíÿ îñòàëàñü ëèøü òåíü äà èìÿ Ïóáëèÿ Ëèöèíèÿ: ñèëà ïîêèíóëà ÷ëåíû, îñòðîòà çðåíèÿ è ñëóõà ïðèòóïèëàñü, ïàìÿòü îñëàáëà, áîäðîñòü äóõà ñíèêëà». (5) Âçÿâ çà ðóêó ñâîåãî ñûíà, îí ïðîäîëæàë: «Âîò âàì þíîøà, ÿâëÿþùèé ñîáîþ îáðàç è ïîäîáèå òîãî, êîãî âû íåêîãäà ïåðâûì èç ïëåáååâ ïðîèçâåëè â âîåííûå òðèáóíû. ß âîñïèòàë åãî — âðó÷àþ è ïîñâÿùàþ åãî òåïåðü ãîñóäàðñòâó, ÷òîáû îí çàìåíèë ìåíÿ. Ìíå ýòà äîëæíîñòü áûëà ïðåäîñòàâëåíà ïîìèìî ìîåãî æåëàíèÿ, îí æå äîìîãàåòñÿ åå — òàê ïóñòü æå îíà åìó è áóäåò ïîðó÷åíà. Ïðèñîâîêóïëÿþ ê åãî ñîèñêàòåëüñòâó ñâîè çà íåãî ïðîñüáû». (6) Ïðîñüáà îòöà áûëà óâàæåíà, à åãî ñûí Ïóáëèé Ëèöèíèé îáúÿâëåí âîåííûì òðèáóíîì ñ êîíñóëüñêîé âëàñòüþ âìåñòå ñ òåìè, êîãî ìû ïåðå÷èñëèëè âûøå. (7) Òðèáóíû Òèöèíèé è Ãåíóöèé îòïðàâèëèñü ïðîòèâ ôàëèñêîâ è êàïåíöåâ. Ïîñêîëüêó îíè âåëè âîéíó, ðóêîâîäñòâóÿñü áîëåå ïîðûâîì, íåæåëè ðàçóìîì, òî è ïîïàëè â çàñàäó. (8) Ãåíóöèé èñêóïèë ñâîþ îïðîìåò÷èâîñòü äîñòîéíîé ãèáåëüþ, ñðàæàÿñü âïåðåäè âñåõ è ïàâ îäíèì èç ïåðâûõ, Òèöèíèþ æå óäàëîñü ñîáðàòü íà âûñîêîì õîëìå ÷àñòü áåæàâøèõ â ïàíèêå âîèíîâ è âîññòàíîâèòü áîåâîé ïîðÿäîê, íî îí òàê è íå ðåøèëñÿ âíîâü âñòðåòèòüñÿ ñ ïðîòèâíèêîì íà îòêðûòîì ìåñòå. (9) Íå ñòîëüêî ñòðàøíû áûëè æåðòâû, ñêîëüêî ïîçîð, íî èìåííî îí ÷óòü íå ïðèâåë ê òÿæêîìó ïîðàæåíèþ. Óæàñ îõâàòèë íå òîëüêî Ðèì, êóäà ýòà âåñòü äîêàòèëàñü ñèëüíî ïðåóâåëè÷åííîé, íî òàêæå è ëàãåðü ïîä Âåéÿìè. (10) Êîãäà òàì ðàñïðîñòðàíèëñÿ ñëóõ, áóäòî ïîëêîâîäöû è âîéñêî ïåðåáèòû, à ïîáåäîíîñíûå êàïåíåö ñ ôàëèñêîì è âñåé ýòðóññêîé ìîëîäåæüþ óæå ðÿäîì, âîèíîâ åäâà óäàëîñü óäåðæàòü îò áåãñòâà. (11) À â Ðèìå ïàíèêà áûëà åùå áîëüøå: òàì âñå ñ.249 ðåøèëè, ÷òî ëàãåðü óæå âçÿò è âðàãè óæå äâèæóòñÿ íà Ãîðîä çëîáíîé îðäîé. Ëþäè ñáåãàëèñü ê ñòåíàì; ìàòðîíû, êîòîðûõ âñåîáùèé ñòðàõ âûãíàë èç äîìó, ìîëèëèñü â õðàìàõ; (12) îíè çàêëèíàëè áîãîâ îòâðàòèòü ïîãèáåëü îò æèëèù, êàïèù è ñòåí ðèìñêèõ, óìîëÿÿ ïåðåíåñòè ýòîò óæàñ íà Âåéè è îáåùàÿ âîçîáíîâèòü ñâÿùåííîäåéñòâèÿ ïî îáðÿäó è óâàæàòü ïðåäçíàìåíîâàíèÿ. |
18. haud invitis patribus P. Licinium Calvum praerogativae tribunum militum non petentem creant, moderationis expertae in priore magistratu virum, ceterum iam tum exactae aetatis; [2] omnesque deinceps ex collegio eiusdem anni refici apparebat, L. Titinium P. Maenium Cn. Genucium L. Atilium. qui priusquam renuntiarentur iure vocatis tribubus, permissu interregis P. Licinius Calvus ita verba fecit: [3] «omen concordiae, Quirites, rei maxime in hoc tempus utili, memoria nostri magistratus vos his comitiis petere in insequentem annum video; [4] sed collegas eosdem reficitis, etiam usu meliores factos, me iam non eundem sed umbram nomenque P. Licini relictum videtis. vires corporis adfectae, sensus oculorum atque aurium hebetes, memoria labat, vigor animi obtunsus. [5] en vobis» inquit «iuvenem», filium tenens, «effigiem atque imaginem eius quem vos antea tribunum militum ex plebe primum fecistis. hunc ego institutum disciplina mea vicarium pro me rei publicae do dicoque vosque quaeso, Quirites, delatum mihi ultro honorem huic petenti meisque pro eo adiectis precibus mandetis». [6] datum id petenti patri, filiusque eius P. Licinius tribunus militum consulari potestate cum iis quos supra scripsimus declaratus. [7] Titinius Genuciusque tribuni militum profecti adversus Faliscos Capenatesque, dum bellum maiore animo gerunt quam consilio, praecipitavere se in insidias. [8] Genucius morte honesta temeritatem luens ante signa inter primores cecidit; Titinius in editum tumulum ex multa trepidatione militibus collectis aciem restituit, nec se tamen aequo loco hosti commisit. [9] plus ignominiae erat quam cladis acceptum, quae prope in cladem ingentem vertit; tantum inde terroris non Romae modo, quo multiplex fama pervenerat, sed in castris quoque fuit ad Veios. [10] aegre ibi miles retentus a fuga est cum pervasisset castra rumor ducibus exercituque caeso victorem Capenatem ac Faliscum Etruriaeque omnem iuventutem haud procul inde abesse. [11] his tumultuosiora Romae, iam castra ad Veios oppugnari, iam partem hostium tendere ad urbem agmine infesto, crediderant; concursumque in muros est et matronarum, quas ex domo conciverat publicus pavor, obsecrationes in templis factae, precibusque ab dis petitum, [12] ut exitium ab urbis tectis templisque ac moenibus Romanis arcerent Veiosque eum averterent terrorem, si sacra renovata rite, si procurata prodigia essent. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß