Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà V, ãë. 27

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì I. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1989.
Ïåðåâîä Ñ. À. Èâàíîâà. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

27. (1) Ó ôàëèñ­êîâ âåëîñü, ÷òîáû ó÷è­òå­ëåì è âîñ­ïè­òà­òå­ëåì ó ðåáåí­êà áûë îäèí è òîò æå ÷åëî­âåê; êðî­ìå òîãî, íà ïîïå­÷å­íèè îäíî­ãî âîñ­ïè­òà­òå­ëÿ îáû÷­íî íàõî­äè­ëîñü ïî ìíî­ãó äåòåé, ÷òî è ïîñåé­÷àñ ïðè­íÿ­òî â Ãðå­öèè59. Äåòåé çíàò­íûõ ãðàæ­äàí, êàê ýòî ÷àñòî áûâà­åò, ó÷èë íåêèé ÷åëî­âåê, ïðå­óñïåâ­øèé â íàó­êàõ. (2) Òàê âîò, îí åùå âî äíè ìèðà âçÿë çà ïðà­âè­ëî âûâî­äèòü äåòåé äëÿ èãð è óïðàæ­íå­íèé çà ãîðîä. Íå îòñòó­ïèë­ñÿ îí îò ñâî­åé ïðè­âû÷­êè è âî âðå­ìÿ âîé­íû, óâî­äÿ èõ òî áëè­æå, òî äàëü­øå îò âîðîò, è îäíà­æäû, êîãäà ïðåä­ñòà­âèë­ñÿ ñëó­÷àé, çàâëåê äåòåé èãðà­ìè è áåñåäà­ìè äàëü­øå îáû÷­íî­ãî, ïðè­âåë ê âðà­æå­ñêèì ïîñòàì, ïîòîì ê ðèì­ñêî­ìó ëàãå­ðþ è, íàêî­íåö, — â ïàëàò­êó Êàìèë­ëà. (3) Òàì îí ïðå­ñòóï­íîå ñâîå äåÿ­íèå óñó­ãó­áèë ðå÷üþ åùå áîëåå ïðå­ñòóï­íîé: ÷òî-äå, ïåðå­äàâ âî âëàñòü ðèì­ëÿí ýòèõ äåòåé, (4) ÷üè ðîäè­òå­ëè ãëà­âåí­ñò­âó­þò â Ôàëå­ðè­ÿõ, îí òåì ñàìûì è ãîðîä îòäàë â èõ ðóêè. (5) Óñëû­õàâ òàêîå, Êàìèëë ñêà­çàë: «Íå ïîõî­æè íà òåáÿ, çëî­äåé, íè íàðîä, íè ïîë­êî­âî­äåö, ê êîòî­ðûì òû ÿâèë­ñÿ ñî ñâî­èì çëî­äåé­ñêèì äàðîì. (6) Òîé îáù­íî­ñòè, êîòî­ðàÿ óñòà­íàâ­ëè­âà­åò­ñÿ ìåæ­äó ëþäü­ìè ïî äîãî­âî­ðó, ó íàñ ñ ôàëèñ­êà­ìè íåò, íî åñòü è ïðå­áóäåò òà, ÷òî ïðè­ðî­äîé âðîæ­äå­íà âñåì. Âîé­íà òàê æå èìå­åò çàêî­íû, êàê è ìèð, à ìû óìå­åì âîå­âàòü ñòîëü æå ñïðà­âåä­ëè­âî, ñêîëü è õðàá­ðî. (7) Íàøå îðó­æèå íàïðàâ­ëå­íî íå ïðî­òèâ òåõ, ÷åé âîç­ðàñò ïðè­íÿ­òî ùàäèòü äàæå ïðè âçÿ­òèè ãîðî­äîâ, íî ïðî­òèâ âîîðó­æåí­íûõ ìóæåé, êîòî­ðûå â ñâîå âðå­ìÿ ñàìè íàïà­ëè íà ðèì­ñêèé ëàãåðü ïîä Âåé­ÿ­ìè áåç âñÿ­êî­ãî ïîâî­äà èëè âûçî­âà ñ íàøåé ñòî­ðî­íû. (8) Íàñêîëü­êî áûëî â ñ.257 òâî­èõ ñèëàõ, òû, ïîæà­ëóé, ïðå­âçî­øåë èõ åùå áîëü­øèì çëî­äå­ÿ­íè­åì, ÿ æå ñîáè­ðà­þñü ïîáåäèòü ïî-ðèì­ñêè: äîá­ëå­ñòüþ, îñà­äîé è îðó­æè­åì, êàê ýòî áûëî è ñ Âåé­ÿ­ìè». (9) Ïîòîì îí ïðè­êà­çàë ðàçäåòü ýòî­ãî ÷åëî­âå­êà, ñâÿ­çàòü åìó ðóêè çà ñïè­íîé è ïåðå­äàòü äåòÿì äëÿ âîç­âðà­ùå­íèÿ â Ôàëå­ðèè, äà âåëåë âðó­÷èòü èì ðîç­ãè, ÷òîáû îíè ãíà­ëè èìè ïðå­äà­òå­ëÿ ê ãîðî­äó.

(10) Ïåð­âûì äåëîì íà ýòî óäè­âè­òåëü­íîå çðå­ëè­ùå ñáå­æàë­ñÿ ñìîò­ðåòü âåñü íàðîä; çàòåì äîëæ­íîñò­íûå ëèöà ñîçâà­ëè ñåíàò, ÷òîáû îáñóäèòü íåñëû­õàí­íîå ïðî­èñ­øå­ñò­âèå. Îíî íàñòîëü­êî èçìå­íè­ëî íàïðàâ­ëå­íèå óìîâ, ÷òî âñå áåç èñêëþ­÷å­íèÿ ñòà­ëè òðå­áî­âàòü ìèðà. À äàâ­íî ëè îíè, îáå­çó­ìåâ îò çëî­áû è íåíà­âè­ñòè, ïðåä­ïî­÷è­òà­ëè ñêî­ðåå ïîãèá­íóòü, êàê âåé­ÿíå, ÷åì, ïîäîá­íî êàïåí­öàì, ïîïðî­ñèòü î ìèðå. (11) È íà ôîðó­ìå, è â êóðèè âñå ïðî­ñëàâ­ëÿ­ëè ÷åñò­íîñòü ðèì­ëÿí, ñïðà­âåä­ëè­âîñòü ïîë­êî­âî­ä­öà. Ñî âñå­îá­ùå­ãî ñîãëà­ñèÿ â ëàãåðü ê Êàìèë­ëó áûëè îòïðàâ­ëå­íû ïîñëû; îòòóäà îíè ñ åãî ðàç­ðå­øå­íèÿ ïîåõà­ëè â Ðèì, ÷òîáû èçâå­ñòèòü ñåíàò î ñäà­÷å Ôàëå­ðèè. (12) Ïåðå­äà­þò, ÷òî, êîãäà èõ ââå­ëè â ñåíàò, îíè çàÿâè­ëè ñëå­äóþ­ùåå: «Îòöû-ñåíà­òî­ðû! Ìû ñäà­åì­ñÿ âàì, ïîáåæ­äåí­íûå âàìè è âàøèì ïîë­êî­âîä­öåì, íî ïîáåäà ýòà òàêî­ãî ñâîé­ñòâà, ÷òî íå ìîæåò âûçâàòü íè÷üåé çàâè­ñòè — íè áîæå­ñêîé, íè ÷åëî­âå­÷å­ñêîé. Ìû äóìà­åì, ÷òî íàì ëó÷­øå áóäåò æèòü ïîä âàøåé âëà­ñòüþ, ÷åì ïîä ñåíüþ ñîá­ñò­âåí­íûõ çàêî­íîâ, — à ÷òî ìîæåò áûòü ñëà­ùå äëÿ ïîáåäè­òå­ëÿ, ÷åì òàêàÿ óâå­ðåí­íîñòü ïîáåæ­äåí­íî­ãî! (13) Èñõîä ýòîé âîé­íû ÿâëÿ­åò ðîäó ÷åëî­âå­÷å­ñêî­ìó äâà äîñòîé­íûõ ïîä­ðà­æà­íèÿ ïðè­ìå­ðà: âû áëà­ãî­ðîä­ñòâî â âîéíå ïðåä­ïî­÷ëè âåð­íîé ïîáåäå, ìû æå äîá­ðî­âîëü­íî óñòó­ïè­ëè åå âàì, ïîòðÿ­ñåí­íûå ýòèì áëà­ãî­ðîä­ñò­âîì. Ìû ïîêî­ðÿ­åì­ñÿ âàì. (14) Ìîæå­òå ïðè­ñû­ëàòü çà îðó­æè­åì è çàëîæ­íè­êà­ìè. Ãîðîä îòêðûë âîðîòà — áåðè­òå åãî. Íè âàì íå ïðè­äåò­ñÿ ðàçî­÷à­ðî­âàòü­ñÿ â íàøåé âåð­íî­ñòè, íè íàì â âàøåé âëà­ñòè». (15) Êàìèë­ëó áûëè ïðè­íå­ñå­íû áëà­ãî­äàð­íî­ñòè êàê îò âðà­ãîâ, òàê è îò ñîãðàæ­äàí; ñ ôàëèñ­êîâ âçûñ­êà­ëè äåíü­ãè íà ãîäî­âîå æàëî­âà­íüå âîè­íàì, ÷òîáû îñâî­áî­äèòü ðèì­ñêèé íàðîä îò ïîäà­òè, è ïî çàêëþ­÷å­íèè ìèðà âîé­ñêî âåð­íó­ëîñü â Ðèì.

27. mos erat Fa­lis­cis eodem ma­gistro li­be­ro­rum et co­mi­te uti, si­mul­que plu­res pue­ri, quod ho­die quo­que in Grae­cia ma­net, uni­us cu­rae de­man­da­ban­tur. prin­ci­pum li­be­ros, si­cut fe­re fit, qui scien­tia vi­de­ba­tur prae­cel­le­re eru­die­bat. [2] is cum in pa­ce insti­tuis­set pue­ros an­te ur­bem lu­sus exer­cen­di­que cau­sa pro­du­ce­re, ni­hil eo mo­re per bel­li tem­pus in­ter­mis­so, mo­do bre­vio­ri­bus mo­do lon­gio­ri­bus spa­tiis tra­hen­do eos a por­ta lu­su ser­mo­ni­bus­que va­ria­tis, lon­gius so­li­to ubi res de­dit prog­res­sus in­ter sta­tio­nes eos hos­tium castra­que in­de Ro­ma­na in prae­to­rium ad Ca­mil­lum per­du­xit. [3] ibi sce­les­to fa­ci­no­ri sce­les­tio­rem ser­mo­nem ad­dit, [4] Fa­le­rios se in ma­nus Ro­ma­nis tra­di­dis­se, quan­do eos pue­ros quo­rum pa­ren­tes ca­pi­ta ibi re­rum sint in po­tes­ta­tem de­di­de­rit. [5] quae ubi Ca­mil­lus audi­vit, «non ad si­mi­lem» in­quit «tui nec po­pu­lum nec im­pe­ra­to­rem sce­les­tus ip­se cum sce­les­to mu­ne­re ve­nis­ti. [6] no­bis cum Fa­lis­cis quae pac­to fit hu­ma­no so­cie­tas non est: quam in­ge­ne­ra­vit na­tu­ra ut­ris­que est erit­que. sunt et bel­li si­cut pa­cis iura, ius­te­que ea non mi­nus quam for­ti­ter di­di­ci­mus ge­re­re. [7] ar­ma ha­be­mus non ad­ver­sus eam aeta­tem cui etiam cap­tis ur­bi­bus par­ci­tur, sed ad­ver­sus ar­ma­tos et ip­sos, qui nec lae­si nec la­ces­si­ti a no­bis castra Ro­ma­na ad Veios op­pug­na­runt. [8] eos tu quan­tum in te fuit no­vo sce­le­re vi­cis­ti: ego Ro­ma­nis ar­ti­bus, vir­tu­te ope­re ar­mis, si­cut Veios vin­cam». [9] de­nu­da­tum dein­de eum ma­ni­bus post ter­gum in­li­ga­tis re­du­cen­dum Fa­le­rios pue­ris tra­di­dit, vir­gas­que eis qui­bus pro­di­to­rem age­rent in ur­bem ver­be­ran­tes de­dit. [10] ad quod spec­ta­cu­lum con­cur­su po­pu­li pri­mum fac­to, dein­de a ma­gistra­ti­bus de re no­va vo­ca­to se­na­tu tan­ta mu­ta­tio ani­mis est iniec­ta ut qui mo­do ef­fe­ra­ti odio ira­que Veien­tium exi­tum pae­ne quam Ca­pe­na­tium pa­cem mal­lent, apud eos pa­cem uni­ver­sa pos­ce­ret ci­vi­tas. [11] fi­des Ro­ma­na, ius­ti­tia im­pe­ra­to­ris in fo­ro et cu­ria ce­leb­ran­tur; con­sen­su­que om­nium le­ga­ti ad Ca­mil­lum in castra, at­que in­de per­mis­su Ca­mil­li Ro­mam ad se­na­tum, qui de­de­rent Fa­le­rios pro­fi­cis­cun­tur. [12] intro­duc­ti ad se­na­tum ita lo­cu­ti tra­dun­tur: «pat­res conscrip­ti, vic­to­ria cui nec deus nec ho­mo quis­quam in­vi­deat vic­ti a vo­bis et im­pe­ra­to­re vestro de­di­mus nos vo­bis, ra­ti, quo ni­hil vic­to­ri pulchri­us est, me­lius nos sub im­pe­rio vestro quam le­gi­bus nostris vic­tu­ros. [13] even­tu hui­us bel­li duo sa­lu­ta­ria exempla pro­di­ta hu­ma­no ge­ne­ri sunt: vos fi­dem in bel­lo quam prae­sen­tem vic­to­riam ma­luis­tis; nos fi­de pro­vo­ca­ti vic­to­riam ultro de­tu­li­mus. [14] sub di­cio­ne vestra su­mus; mit­ti­te qui ar­ma, qui ob­si­des, qui ur­bem pa­ten­ti­bus por­tis ac­ci­piant. [15] nec vos fi­dei nostrae nec nos im­pe­rii vestri pae­ni­te­bit». Ca­mil­lo et ab hos­ti­bus et a ci­vi­bus gra­tiae ac­tae. Fa­lis­cis in sti­pen­dium mi­li­tum eius an­ni, ut po­pu­lus Ro­ma­nus tri­bu­to va­ca­ret, pe­cu­nia im­pe­ra­ta. pa­ce da­ta exer­ci­tus Ro­mam re­duc­tus.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 59 Ðèìå ïåð­âàÿ îáùå­ñò­âåí­íàÿ øêî­ëà áûëà îòêðû­òà â III â. äî í. ý. Ôàëèñ­êè — íàðîä ýòðóñ­ñêî­ãî ïðî­èñ­õîæ­äå­íèÿ — áûëè áëè­æå çíà­êî­ìû ñ ãðå­÷å­ñêîé êóëü­òó­ðîé è ìîã­ëè äîñòà­òî÷­íî ðàíî ïåðå­íÿòü ãðå­÷å­ñêóþ ñèñòå­ìó âîñ­ïè­òà­íèÿ. Ñàìà èñòî­ðèÿ î ôàëèñê­ñêîì ó÷è­òå­ëå ÿâíî ëèòå­ðà­òóð­íî­ãî ïðî­èñ­õîæ­äå­íèÿ, ïåðå­äà­åò­ñÿ ìíî­ãè­ìè àâòî­ðà­ìè.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007032 1327008059 1327009004 1364000528 1364000529 1364000530