Ïåðåâîä Ñ. À. Èâàíîâà. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
39. (1) Ãàëëû îíåìåëè îò ýòîãî ÷óäà. Ïîâåðãíóòûå â ñòðàõ ñâîåé ñîáñòâåííîé ìîëíèåíîñíîé ïîáåäîé, îíè ñïåðâà çàñòûëè, íå ïîíèìàÿ, ÷òî ïðîèçîøëî. Ïîòîì íà÷àëè ïîäîçðåâàòü çàñàäó. Çàòåì ïðèíÿëèñü ñîáèðàòü äîñïåõè óáèòûõ è ïî ñâîåìó îáû÷àþ íàãðîìîæäàòü èõ îðóæèå â êó÷è. (2) È ëèøü òîãäà, íå âèäÿ íèêàêèõ ïðèçíàêîâ íåïðèÿòåëÿ, îíè òðîíóëèñü â ïóòü è íåçàäîëãî äî çàõîäà ñîëíöà ïîäîøëè ê Ðèìó. Êîãäà âûñëàííûå âïåðåä âñàäíèêè äîíåñëè, ÷òî âîðîòà íå çàïåðòû, ïåðåä íèìè íå âûñòàâëåíû çàñòàâû, à íà ñòåíàõ íå âèäíî êàðàóëîâ, ýòî äèâî ïîðàçèëî ãàëëîâ, êàê è ïåðâîå. (3) Îïàñàÿñü íî÷è è íå çíàÿ ðàñïîëîæåíèÿ Ãîðîäà, îíè çàíî÷åâàëè ìåæäó Ðèìîì è Àíèåíîì107 è ðàçîñëàëè ëàçóò÷èêîâ âîêðóã ñòåí è âîðîò, ÷òîáû ðàçóçíàòü, ÷òî íàìåðåíû äåëàòü âðàãè â ñâîåì áåäñòâåííîì ïîëîæåíèè. (4) Ïîñêîëüêó áîëüøàÿ ÷àñòü âîéñêà áåæàëà â Âåéè è ëèøü íåìíîãèå â Ðèì, ãîðîæàíå ðåøèëè, ÷òî ïî÷òè íèêîìó íå óäàëîñü ñïàñòèñü. Âåñü Ãîðîä íàïîëíèëñÿ ïðè÷èòàíèÿìè è ïî ìåðòâûì è ïî æèâûì. (5) Íî, êîãäà ñòàëî èçâåñòíî î ïðèáëèæåíèè íåïðèÿòåëÿ, ëè÷íîå ãîðå êàæäîãî îòñòóïèëî ïåðåä ëèöîì âñåîáùåãî óæàñà. Âñêîðå ñòàëè ñëûøíû çàâûâàíèÿ è íåñòðîéíûå ïåñíè âàðâàðîâ, øàéêàìè ðûùóùèõ âîêðóã ñòåí. (6) Âðåìÿ äî óòðà òÿíóëîñü â ñòðàõå, òàê êàê â ëþáîé ìîìåíò îæèäàëîñü íàïàäåíèå íà Ãîðîä. Çà÷åì îíè ÿâèëèñü, êàê íå äëÿ òîãî, ÷òîáû íàïàñòü? Íå áóäü ó íèõ ýòîãî íàìåðåíèÿ, îíè îñòàëèñü áû íà Àëëèè. (7) Ïîòîì, ïåðåä çàõîäîì ñîëíöà, êîãäà ñâåòëîãî âðåìåíè îñòàëîñü óæå íåìíîãî, ðåøèëè, ÷òî íàïàäåíèå ïðîèçîéäåò âå÷åðîì; ïîçæå ñòàëè äóìàòü, ÷òî îíî äëÿ ïóùåãî ñòðàõà îòëîæåíî íà íî÷ü. Ê óòðó ðèìëÿíå îêîí÷àòåëüíî îáåññèëåëè. (8) È òóò ïîñëå äîëãèõ ÷àñîâ ñòðàõà ðàçðàçèëàñü è ñàìà áåäà: âðàæåñêèå ñèëû ñòàëè â âîðîòàõ. È òåì íå ìåíåå íè òîé íî÷üþ, íè íà ñëåäóþùèé äåíü ëþäè óæå íå íàïîìèíàëè òåõ òðóñîâ, ÷òî áåæàëè ïðè Àëëèè. (9) Íå áûëî íèêàêîé íàäåæäû çàùèòèòü Ãîðîä îñòàâøèìèñÿ ñòîëü ìàëûìè ñèëàìè, è ïîòîìó ðèìëÿíå ðåøèëè, ÷òî ñïîñîáíûå ñðàæàòüñÿ þíîøè, à òàêæå ñàìûå êðåïêèå èç ñåíàòîðîâ äîëæíû âìåñòå ñ æåíàìè è äåòüìè óäàëèòüñÿ â Êðåïîñòü è íà Êàïèòîëèé, (10) ñâåçòè òóäà îðóæèå, ïðîäîâîëüñòâèå è îòòóäà, ñ óêðåïëåííîãî ìåñòà, çàùèùàòü áîãîâ, ãðàæäàí è èìÿ ðèìñêîå. (11) Ôëàìèíó108 ñ.268 è æðèöàì-âåñòàëêàì ïîðó÷èëè óíåñòè êàê ìîæíî äàëüøå îò ðåçíè è ïîæàðà îáùåñòâåííûå ñâÿòûíè, ÷òîáû î ïî÷èòàíèè áîãîâ áûëî çàáûòî íå ðàíüøå, ÷åì ñãèíåò ïîñëåäíèé èç ïî÷èòàòåëåé. (12) Åñëè ãðîçÿùåå Ãîðîäó ðàçðóøåíèå ïåðåæèâóò Êðåïîñòü è Êàïèòîëèé, îáèòåëü áîãîâ, åñëè óöåëååò áîåñïîñîáíàÿ ìîëîäåæü è ñåíàò, ñðåäîòî÷èå ãîñóäàðñòâåííîé ìóäðîñòè, òî ìîæíî áóäåò ëåãêî ïîæåðòâîâàòü òîëïîé ñòàðèêîâ, îñòàâëÿåìûõ â Ãîðîäå íà âåðíóþ ñìåðòü. (13) À ÷òîáû ÷åðíü ñíåñëà ýòî ñïîêîéíåå, ñòàðèêè — òðèóìôàòîðû è áûâøèå êîíñóëû — îòêðûòî çàÿâëÿëè, ÷òî ãîòîâû óìåðåòü âìåñòå ñ íèìè: ëèøíèå ëþäè, íå ñïîñîáíûå íîñèòü îðóæèå è çàùèùàòü îòå÷åñòâî, íå äîëæíû îáðåìåíÿòü ñîáîþ âîþþùèõ, êîòîðûå è òàê áóäóò âî âñåì òåðïåòü íóæäó. |
39. Gallos quoque velut obstupefactos miraculum victoriae tam repentinae tenuit, et ipsi pavore defixi primum steterunt, velut ignari quid accidisset; deinde insidias vereri; postremo caesorum spolia legere armorumque cumulos, ut mos eis est, coacervare; [2] tum demum postquam nihil usquam hostile cernebatur viam ingressi, haud multo ante solis occasum ad urbem Romam perveniunt. ubi cum praegressi equites non portas clausas, non stationem pro portis excubare, non armatos esse in muris rettulissent, aliud priori simile miraculum eos sustinuit; [3] noctemque veriti et ignotae situm urbis inter Romam atque Anienem consedere exploratoribus missis circa moenia aliasque portas quaenam hostibus in perdita re consilia essent. [4] Romani cum pars maior ex acie Veios petisset quam Romam, nemo superesse quemquam praeter eos qui Romam refugerant crederet, complorati omnes pariter vivi mortuique totam prope urbem lamentis impleverunt. [5] privatos deinde luctus stupefecit publicus pavor, postquam hostes adesse nuntiatum est; mox ululatus cantusque dissonos vagantibus circa moenia turmatim barbaris audiebant. [6] omne inde tempus suspensos ita tenuit animos usque ad lucem alteram ut identidem iam in urbem futurus videretur impetus: primo adventu, quia accesserant ad urbem — mansuros enim ad Alliam fuisse nisi hoc consilii foret; — [7] deinde sub occasum solis, quia haud multum diei supererat, ante noctem rati sunt invasuros; tum in noctem dilatum consilium esse, quo plus pavoris inferrent. [8] postremo lux appropinquans exanimare, timorique perpetuo ipsum malum continens fuit cum signa infesta portis sunt inlata. nequaquam tamen ea nocte neque insequenti die similis illi quae ad Alliam tam pavide fugerat civitas fuit. [9] nam cum defendi urbem posse tam parva relicta manu spes nulla esset, placuit cum coniugibus ac liberis iuventutem militarem senatusque robur in arcem Capitoliumque concedere, [10] armisque et frumento conlato inde ex loco munito deos hominesque et Romanum nomen defendere; [11] flaminem sacerdotesque Vestales sacra publica a caede, ab incendiis procul auferre, nec ante deseri cultum eorum quam non superessent qui colerent. [12] si arx Capitoliumque, sedes deorum, si senatus, caput publici consilii, si militaris iuventus superfuerit imminenti ruinae urbis, facilem iacturam esse seniorum relictae in urbe utique periturae turbae. [13] et quo id aequiore animo de plebe multitudo ferret, senes triumphales consularesque simul se cum illis palam dicere obituros nec his corporibus quibus non arma ferre, non tueri patriam possent, oneraturos inopiam armatorum. |