Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà V, ãë. 39

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì I. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1989.
Ïåðåâîä Ñ. À. Èâàíîâà. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

39. (1) Ãàë­ëû îíå­ìå­ëè îò ýòî­ãî ÷óäà. Ïîâåðã­íó­òûå â ñòðàõ ñâî­åé ñîá­ñò­âåí­íîé ìîë­íèå­íîñ­íîé ïîáåäîé, îíè ñïåð­âà çàñòû­ëè, íå ïîíè­ìàÿ, ÷òî ïðî­èçî­øëî. Ïîòîì íà÷à­ëè ïîäî­çðå­âàòü çàñà­äó. Çàòåì ïðè­íÿ­ëèñü ñîáè­ðàòü äîñïå­õè óáè­òûõ è ïî ñâî­å­ìó îáû­÷àþ íàãðî­ìîæ­äàòü èõ îðó­æèå â êó÷è. (2) È ëèøü òîãäà, íå âèäÿ íèêà­êèõ ïðè­çíà­êîâ íåïðè­ÿ­òå­ëÿ, îíè òðî­íó­ëèñü â ïóòü è íåçà­äîë­ãî äî çàõî­äà ñîëí­öà ïîäî­øëè ê Ðèìó. Êîãäà âûñëàí­íûå âïå­ðåä âñàä­íè­êè äîíåñ­ëè, ÷òî âîðîòà íå çàïåð­òû, ïåðåä íèìè íå âûñòàâ­ëå­íû çàñòà­âû, à íà ñòå­íàõ íå âèä­íî êàðà­ó­ëîâ, ýòî äèâî ïîðà­çè­ëî ãàë­ëîâ, êàê è ïåð­âîå. (3) Îïà­ñà­ÿñü íî÷è è íå çíàÿ ðàñ­ïî­ëî­æå­íèÿ Ãîðî­äà, îíè çàíî­÷å­âà­ëè ìåæ­äó Ðèìîì è Àíèå­íîì107 è ðàçî­ñëà­ëè ëàçóò­÷è­êîâ âîêðóã ñòåí è âîðîò, ÷òîáû ðàç­óç­íàòü, ÷òî íàìå­ðå­íû äåëàòü âðà­ãè â ñâî­åì áåä­ñò­âåí­íîì ïîëî­æå­íèè.

(4) Ïîñêîëü­êó áîëü­øàÿ ÷àñòü âîé­ñêà áåæà­ëà â Âåéè è ëèøü íåìíî­ãèå â Ðèì, ãîðî­æàíå ðåøè­ëè, ÷òî ïî÷òè íèêî­ìó íå óäà­ëîñü ñïà­ñòèñü. Âåñü Ãîðîä íàïîë­íèë­ñÿ ïðè­÷è­òà­íè­ÿ­ìè è ïî ìåðò­âûì è ïî æèâûì. (5) Íî, êîãäà ñòà­ëî èçâåñò­íî î ïðè­áëè­æå­íèè íåïðè­ÿ­òå­ëÿ, ëè÷­íîå ãîðå êàæ­äî­ãî îòñòó­ïè­ëî ïåðåä ëèöîì âñå­îá­ùå­ãî óæà­ñà. Âñêî­ðå ñòà­ëè ñëûø­íû çàâû­âà­íèÿ è íåñòðîé­íûå ïåñ­íè âàð­âà­ðîâ, øàé­êà­ìè ðûùó­ùèõ âîêðóã ñòåí. (6) Âðå­ìÿ äî óòðà òÿíó­ëîñü â ñòðà­õå, òàê êàê â ëþáîé ìîìåíò îæè­äà­ëîñü íàïà­äå­íèå íà Ãîðîä. Çà÷åì îíè ÿâè­ëèñü, êàê íå äëÿ òîãî, ÷òîáû íàïàñòü? Íå áóäü ó íèõ ýòî­ãî íàìå­ðå­íèÿ, îíè îñòà­ëèñü áû íà Àëëèè. (7) Ïîòîì, ïåðåä çàõî­äîì ñîëí­öà, êîãäà ñâåò­ëî­ãî âðå­ìå­íè îñòà­ëîñü óæå íåìíî­ãî, ðåøè­ëè, ÷òî íàïà­äå­íèå ïðî­èçîé­äåò âå÷å­ðîì; ïîç­æå ñòà­ëè äóìàòü, ÷òî îíî äëÿ ïóùå­ãî ñòðà­õà îòëî­æå­íî íà íî÷ü. Ê óòðó ðèì­ëÿíå îêîí­÷à­òåëü­íî îáåñ­ñè­ëå­ëè. (8) È òóò ïîñëå äîë­ãèõ ÷àñîâ ñòðà­õà ðàç­ðà­çè­ëàñü è ñàìà áåäà: âðà­æå­ñêèå ñèëû ñòà­ëè â âîðîòàõ.

È òåì íå ìåíåå íè òîé íî÷üþ, íè íà ñëå­äóþ­ùèé äåíü ëþäè óæå íå íàïî­ìè­íà­ëè òåõ òðó­ñîâ, ÷òî áåæà­ëè ïðè Àëëèè. (9) Íå áûëî íèêà­êîé íàäåæ­äû çàùè­òèòü Ãîðîä îñòàâ­øè­ìè­ñÿ ñòîëü ìàëû­ìè ñèëà­ìè, è ïîòî­ìó ðèì­ëÿíå ðåøè­ëè, ÷òî ñïî­ñîá­íûå ñðà­æàòü­ñÿ þíî­øè, à òàê­æå ñàìûå êðåï­êèå èç ñåíà­òî­ðîâ äîëæ­íû âìå­ñòå ñ æåíà­ìè è äåòüìè óäà­ëèòü­ñÿ â Êðå­ïîñòü è íà Êàïè­òî­ëèé, (10) ñâåç­òè òóäà îðó­æèå, ïðî­äî­âîëü­ñò­âèå è îòòóäà, ñ óêðåï­ëåí­íî­ãî ìåñòà, çàùè­ùàòü áîãîâ, ãðàæ­äàí è èìÿ ðèì­ñêîå. (11) Ôëà­ìè­íó108 ñ.268 è æðè­öàì-âåñòàë­êàì ïîðó­÷è­ëè óíå­ñòè êàê ìîæ­íî äàëü­øå îò ðåç­íè è ïîæà­ðà îáùå­ñò­âåí­íûå ñâÿ­òû­íè, ÷òîáû î ïî÷è­òà­íèè áîãîâ áûëî çàáû­òî íå ðàíü­øå, ÷åì ñãèíåò ïîñëåä­íèé èç ïî÷è­òà­òå­ëåé. (12) Åñëè ãðî­çÿ­ùåå Ãîðî­äó ðàç­ðó­øå­íèå ïåðå­æè­âóò Êðå­ïîñòü è Êàïè­òî­ëèé, îáè­òåëü áîãîâ, åñëè óöå­ëå­åò áîå­ñïî­ñîá­íàÿ ìîëî­äåæü è ñåíàò, ñðå­äîòî­÷èå ãîñóäàð­ñò­âåí­íîé ìóä­ðî­ñòè, òî ìîæ­íî áóäåò ëåã­êî ïîæåðò­âî­âàòü òîë­ïîé ñòà­ðè­êîâ, îñòàâ­ëÿ­å­ìûõ â Ãîðî­äå íà âåð­íóþ ñìåðòü. (13) À ÷òîáû ÷åðíü ñíåñ­ëà ýòî ñïî­êîé­íåå, ñòà­ðè­êè — òðè­óì­ôà­òî­ðû è áûâ­øèå êîí­ñó­ëû — îòêðû­òî çàÿâ­ëÿ­ëè, ÷òî ãîòî­âû óìå­ðåòü âìå­ñòå ñ íèìè: ëèø­íèå ëþäè, íå ñïî­ñîá­íûå íîñèòü îðó­æèå è çàùè­ùàòü îòå­÷å­ñòâî, íå äîëæ­íû îáðå­ìå­íÿòü ñîáîþ âîþ­þ­ùèõ, êîòî­ðûå è òàê áóäóò âî âñåì òåð­ïåòü íóæ­äó.

39. Gal­los quo­que ve­lut obstu­pe­fac­tos mi­ra­cu­lum vic­to­riae tam re­pen­ti­nae te­nuit, et ip­si pa­vo­re de­fi­xi pri­mum ste­te­runt, ve­lut ig­na­ri quid ac­ci­dis­set; dein­de in­si­dias ve­re­ri; postre­mo cae­so­rum spo­lia le­ge­re ar­mo­rum­que cu­mu­los, ut mos eis est, coa­cer­va­re; [2] tum de­mum postquam ni­hil us­quam hos­ti­le cer­ne­ba­tur viam ingres­si, haud mul­to an­te so­lis oc­ca­sum ad ur­bem Ro­mam per­ve­niunt. ubi cum praeg­res­si equi­tes non por­tas clau­sas, non sta­tio­nem pro por­tis ex­cu­ba­re, non ar­ma­tos es­se in mu­ris ret­tu­lis­sent, aliud prio­ri si­mi­le mi­ra­cu­lum eos sus­ti­nuit; [3] noc­tem­que ve­ri­ti et ig­no­tae si­tum ur­bis in­ter Ro­mam at­que Anie­nem con­se­de­re explo­ra­to­ri­bus mis­sis cir­ca moe­nia alias­que por­tas quae­nam hos­ti­bus in per­di­ta re con­si­lia es­sent. [4] Ro­ma­ni cum pars maior ex acie Veios pe­tis­set quam Ro­mam, ne­mo su­pe­res­se quem­quam prae­ter eos qui Ro­mam re­fu­ge­rant cre­de­ret, complo­ra­ti om­nes pa­ri­ter vi­vi mor­tui­que to­tam pro­pe ur­bem la­men­tis imple­ve­runt. [5] pri­va­tos dein­de luc­tus stu­pe­fe­cit pub­li­cus pa­vor, postquam hos­tes ades­se nun­tia­tum est; mox ulu­la­tus can­tus­que dis­so­nos va­gan­ti­bus cir­ca moe­nia tur­ma­tim bar­ba­ris audie­bant. [6] om­ne in­de tem­pus sus­pen­sos ita te­nuit ani­mos us­que ad lu­cem al­te­ram ut iden­ti­dem iam in ur­bem fu­tu­rus vi­de­re­tur im­pe­tus: pri­mo ad­ven­tu, quia ac­ces­se­rant ad ur­bem — man­su­ros enim ad Al­liam fuis­se ni­si hoc con­si­lii fo­ret; — [7] dein­de sub oc­ca­sum so­lis, quia haud mul­tum diei su­pe­re­rat, an­te noc­tem ra­ti sunt in­va­su­ros; tum in noc­tem di­la­tum con­si­lium es­se, quo plus pa­vo­ris in­fer­rent. [8] postre­mo lux appro­pin­quans exa­ni­ma­re, ti­mo­ri­que per­pe­tuo ip­sum ma­lum con­ti­nens fuit cum sig­na in­fes­ta por­tis sunt in­la­ta. ne­qua­quam ta­men ea noc­te ne­que in­se­quen­ti die si­mi­lis il­li quae ad Al­liam tam pa­vi­de fu­ge­rat ci­vi­tas fuit. [9] nam cum de­fen­di ur­bem pos­se tam par­va re­lic­ta ma­nu spes nul­la es­set, pla­cuit cum co­niu­gi­bus ac li­be­ris iuven­tu­tem mi­li­ta­rem se­na­tus­que ro­bur in ar­cem Ca­pi­to­lium­que con­ce­de­re, [10] ar­mis­que et fru­men­to con­la­to in­de ex lo­co mu­ni­to deos ho­mi­nes­que et Ro­ma­num no­men de­fen­de­re; [11] fla­mi­nem sa­cer­do­tes­que Ves­ta­les sac­ra pub­li­ca a cae­de, ab in­cen­diis pro­cul aufer­re, nec an­te de­se­ri cul­tum eorum quam non su­pe­res­sent qui co­le­rent. [12] si arx Ca­pi­to­lium­que, se­des deo­rum, si se­na­tus, ca­put pub­li­ci con­si­lii, si mi­li­ta­ris iuven­tus su­per­fue­rit im­mi­nen­ti rui­nae ur­bis, fa­ci­lem iac­tu­ram es­se se­nio­rum re­lic­tae in ur­be uti­que pe­ri­tu­rae tur­bae. [13] et quo id aequio­re ani­mo de ple­be mul­ti­tu­do fer­ret, se­nes tri­um­pha­les con­su­la­res­que si­mul se cum il­lis pa­lam di­ce­re obi­tu­ros nec his cor­po­ri­bus qui­bus non ar­ma fer­re, non tue­ri pat­riam pos­sent, one­ra­tu­ros ino­piam ar­ma­to­rum.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 107Àíèåí âïà­äà­åò â Òèáð ìåæ­äó Ðèìîì è Ôèäå­íà­ìè.
  • 108Ñð. íèæå: V, 40, 7. Âåðî­ÿò­íî, è çäåñü ðå÷ü èäåò î ôëà­ìèíå Êâè­ðè­íà.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364000540 1364000541 1364000542