Ïåðåâîä Ñ. À. Èâàíîâà. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
42. (1) Âïðî÷åì, â ïåðâûé äåíü ïîæàðû ðàñïðîñòðàíèëèñü ìåíåå, ÷åì ýòî îáû÷íî áûâàåò â çàõâà÷åííîì ãîðîäå. Áûòü ìîæåò, íå âñå ãàëëû òàê óæ ñòðåìèëèñü óíè÷òîæèòü ãîðîä. À ìîæåò áûòü, èõ âîæäè ïðåñëåäîâàëè ñðàçó äâå öåëè: (2) ñ îäíîé ñòîðîíû, ïðèíóäèòü çàñåâøèõ íà Êàïèòîëèè ñäàòüñÿ, èñïîëüçóÿ èõ ïðèâÿçàííîñòü ê ðîäíûì äîìàì è óñòðîèâ äëÿ îñòðàñòêè äâà-òðè ïîæàðà, à ñ äðóãîé ñòîðîíû, ñîõðàíèòü íåòðîíóòûìè ÷àñòü êâàðòàëîâ, ÷òîáû âïîñëåäñòâèè, óãðîæàÿ ñæå÷ü è èõ, ñäåëàòü ïðîòèâíèêà áîëåå ïîêëàäèñòûì. (3) Ðèìëÿíå èç Êðåïîñòè âèäåëè, ÷òî ãîðîä ïîëîí âðàãîâ, âèäåëè, êàê îíè ðûùóò ïî óëèöàì, êàê áåäñòâèå ïîæèðàåò êâàðòàë çà êâàðòàëîì, íî íå ìîãëè íå òîëüêî âîñïðèíèìàòü ïðîèñõîäÿùåå ðàçóìîì, íî äàæå è âïîëíå âëàäåòü ñâîèì çðåíèåì è ñëóõîì. (4) Îòêóäà áû íè äîíîñèëèñü êðèêè âðàãîâ, âîïëè æåíùèí è äåòåé, ðåâ ïëàìåíè è ãðîõîò îáðóøèâàþùèõñÿ çäàíèé, íà âñå îíè ðàñòðà÷èâàëè â ñòðàõå ñâîå âíèìàíèå, îáîðà÷èâàëèñü âî âñå ñòîðîíû, âåçäå áëóæäàëè âçîðîì. Ñóäüáà ñëîâíî ïîñòàâèëà èõ çðèòåëÿìè ïðè ãèáåëè îòå÷åñòâà, (5) áåññèëüíûìè ñïàñòè ÷òî-ëèáî, êðîìå ñîáñòâåííûõ òåë. Íàõîäÿñü â îñàäå, áóäó÷è îòîðâàíû îò ðîäíûõ î÷àãîâ, âèäÿ âñå ñâîå èìóùåñòâî âî âëàñòè âðàãà, îíè áûëè êóäà íåñ÷àñòíåå âñåõ, êòî êîãäà-ëèáî ïåðåæèâàë îñàäó. (6) Ýòîò óæàñíûé äåíü ñìåíèëà òðåâîæíàÿ áåññîííàÿ íî÷ü; íàêîíåö íàñòóïèë ðàññâåò. Âñÿêèé ìèã ïðèíîñèë ñ ñîáîé íîâóþ áåäó. (7) È âñå æå ðèìëÿíå íå ïàäàëè äóõîì ïîä ãíåòîì è òÿæåñòüþ ñòîëüêèõ íåñ÷àñòèé. Ïóñòü ïîæàðû è ðàçðóøåíèÿ íà èõ ãëàçàõ ñðàâíÿëè ãîðîä ñ çåìëåé, ïóñòü õîëì, êîòîðûé îíè çàíèìàëè, áûë áåäåí è ìàë — îíè âñå ðàâíî ãîòîâèëèñü õðàáðî çàùèùàòü ýòîò ïîñëåäíèé êëî÷îê ñâîáîäû. (8) È, ïîñêîëüêó êàæäûé äåíü íåñ ëèøü íåñ÷àñòüÿ, ëþäè êàê áóäòî óæå ïðèâûêëè ê íèì; îíè ñäåëàëèñü áåçðàçëè÷íû êî âñåìó, ê ÷åìó êîãäà-òî áûëè ïðèâÿçàíû, — îòíûíå îíè íå îáðàùàëè âíèìàíèÿ íè íà ÷òî, êðîìå ñâîåãî îðóæèÿ, òîãî æåëåçà, êîòîðîå îíè ñæèìàëè â ðóêàõ êàê åäèíñòâåííóþ è ïîñëåäíþþ íàäåæäó. |
42. ceterum, seu non omnibus delendi urbem libido erat, seu ita placuerat principibus Gallorum et ostentari quaedam incendia terroris causa, si compelli ad deditionem caritate sedum suarum obsessi possent, [2] et non omnia concremari tecta ut quodcumque superesset urbis, id pignus ad flectendos hostium animos haberent, nequaquam perinde atque in capta urbe primo die aut passim aut late vagatus est ignis. [3] Romani ex arce plenam hostium urbem cernentes vagosque per vias omnes cursus, cum alia atque alia parte nova aliqua clades oreretur, non mentibus solum consipere, sed ne auribus quidem atque oculis satis constare poterant. [4] quocumque clamor hostium, mulierum puerorumque ploratus, sonitus flammae et fragor ruentium tectorum avertisset, paventes ad omnia animos oraque et oculos flectebant velut ad spectaculum a fortuna positi occidentis patriae nec ullius rerum suarum relicti praeterquam corporum vindices, [5] tanto ante alios miserandi magis qui unquam obsessi sunt quod interclusi a patria obsidebantur, omnia sua cernentes in hostium potestate. [6] nec tranquillior nox diem tam foede actum excepit; lux deinde noctem inquieta insecuta est, nec ullum erat tempus quod a novae semper cladis alicuius spectaculo cessaret. [7] nihil tamen tot onerati atque obruti malis flexerunt animos quin, etsi omnia flammis ac ruinis aequata vidissent, quamvis inopem parvumque quem tenebant collem libertati relictum virtute defenderent; [8] et iam cum eadem cottidie acciderent, velut adsueti malis abalienaverant ab sensu rerum suarum animos, arma tantum ferrumque in dextris velut solas reliquias spei suae intuentes. |