Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà V, ãë. 45

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì I. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1989.
Ïåðåâîä Ñ. À. Èâàíîâà. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8

45. (1) Êàê äðó­çüÿ Êàìèë­ëà, òàê è åãî íåäðó­ãè áûëè óáåæ­äå­íû, ÷òî äðó­ãî­ãî òàêî­ãî âîå­íà­÷àëü­íè­êà íå ñóùå­ñò­âî­âà­ëî â òî âðå­ìÿ íèãäå. Ïîýòî­ìó âñå îíè ïî çàêðû­òèè ñîáðà­íèÿ ñòà­ëè ñîáè­ðàòü­ñÿ ñ ñèëà­ìè è òîëü­êî íàïðÿ­æåí­íî îæè­äà­ëè ñèã­íà­ëà. Êîãäà îí ïðî­çâó­÷àë, àðäå­ÿíå â ïîë­íîé áîå­âîé ãîòîâ­íî­ñòè ñîøëèñü ó ãîðîä­ñêèõ âîðîò è Êàìèëë âîç­ãëà­âèë èõ. Âîêðóã ñòî­ÿ­ëà òàêàÿ òèøè­íà, êàêàÿ áûâà­åò â íà÷à­ëå íî÷è. (2) Âñêî­ðå ïîñëå âûõî­äà èç ãîðî­äà. êàê è áûëî ïðåä­ñêà­çà­íî, íàòêíó­ëèñü íà ãàëëü­ñêèé ëàãåðü, íå çàùè­ùåí­íûé è íå îõðà­íÿ­å­ìûé íè ñ îäíîé èç ñòî­ðîí. Ñ ãðîì­êèì êðè­êîì îíè íàïà­ëè íà íåãî. (3) Íèêà­êî­ãî ñðà­æå­íèÿ íå áûëî — ïîâñþäó øëà ðåç­íÿ: ðóáè­ëè îáú­ÿòûõ ñíîì áåç­îðóæ­íûõ âîè­íîâ. Âïðî­÷åì, òåõ, ÷òî áûëè äàëü­øå âñå­ãî, óæàñ ïîä­íÿë îòî ñíà è îáðà­òèë â áåã­ñòâî, íî ïîñêîëü­êó îíè íå çíà­ëè, îòêóäà è ÷òî ýòî çà íàïàñòü, òî ìíî­ãèå ïî ðàñ­òå­ðÿí­íî­ñòè áðî­ñè­ëèñü êàê ðàç â ñòî­ðî­íó âðà­ãà. Çíà­÷è­òåëü­íàÿ ÷àñòü ãàë­ëîâ âðàñ­ñûï­íóþ áåæà­ëà â çåì­ëþ Àíòèÿ, ãäå îíè áûëè îêðó­æå­íû ïðåä­ïðè­íÿâ­øè­ìè âûëàç­êó ãîðî­æà­íà­ìè.

(4) À â âåé­ñêîé çåì­ëå ïðî­èçî­øëî ïîäîá­íîå æå èçáè­å­íèå òóñ­êîâ. Äåëî â òîì, ÷òî îíè áûëè ñòîëü áåç­æà­ëîñò­íû ê Ãîðî­äó, êîòî­ðûé ïî÷òè ÷åòû­ðå­ñòà ëåò áûë èõ ñîñå­äîì, à òåïåðü ñòàë æåðò­âîé íåâèäàí­íî­ãî è íåñëû­õàí­íî­ãî âðà­ãà, ÷òî ñîâåð­øà­ëè íàáå­ãè íà ðèì­ñêóþ çåì­ëþ. Áóäó÷è è áåç òîãî îáðå­ìå­íå­íû äîáû­÷åé, îíè ñîáðà­ëèñü íàïàñòü äàæå íà Âåéè — ïîñëåä­íåå ïðè­áå­æè­ùå è íàäåæ­äó ðèì­ñêî­ãî íàðî­äà. (5) Ðèì­ñêèå âîè­íû ñíà­÷à­ëà óâèäå­ëè èõ, áðî­äèâ­øèõ ïî ïîëÿì, à ïîòîì ñíî­âà, êîãäà îíè, ñîáðàâ­øèñü òîë­ïîé, ãíà­ëè ïåðåä ñîáîé äîáû­÷ó. Çàïðè­ìå­òè­ëè è ëàãåðü, ðàç­áè­òûé íåïî­äà­ëå­êó îò Âåé. (6) Ñïåð­âà âñå­ìè îâëà­äå­ëà æàëîñòü ê ñåáå, íî ïîòîì åå ñìå­íè­ëî âîç­ìó­ùå­íèå è ãíåâ: ýòðóñ­êàì ëè, îò êîèõ îíè îòâðà­òè­ëè íà ñåáÿ ãàëëü­ñêóþ âîé­íó, ãëó­ìèòü­ñÿ íàä èõ íåñ÷à­ñòè­ÿ­ìè? (7) Åëå ñäåð­æà­ëèñü îíè, ÷òîáû íå íàïàñòü íåìåä­ëåí­íî, íî èõ îñòà­íî­âèë öåí­òó­ðè­îí Êâèíò Öåäè­öèé, êîòî­ðî­ãî îíè ñàìè âûáðà­ëè ñåáå â ïðåä­âî­äè­òå­ëè. Ðåøå­íî áûëî äîæäàòü­ñÿ íî÷è, ñ.273 êîãäà ïîâòî­ðè­ëîñü âñå, êàê â Àðäåå, è ñòîëü æå ñ÷àñò­ëè­âî çàêîí­÷è­ëîñü — (8) íåäî­ñòà­âà­ëî ëèøü âîå­íà­÷àëü­íè­êà, ðàâ­íî­ãî Êàìèë­ëó. Ìàëî òîãî, ïî óêà­çà­íè­ÿì ïëåí­íûõ, óöåëåâ­øèõ îò íî÷­íîé ðåç­íè, ðèì­ëÿíå îòïðà­âè­ëèñü ê Ñàëè­íàì117, ïðî­òèâ äðó­ãî­ãî îòðÿäà òóñ­êîâ è, íåîæè­äàí­íî íàïàâ íà íèõ ñëå­äóþ­ùåé íî÷üþ, ó÷è­íè­ëè èçáè­å­íèå åùå áîëü­øåå. Òîð­æå­ñò­âóÿ äâîé­íóþ ïîáåäó, îíè âåð­íó­ëèñü â Âåéè.

45. Aequis ini­quis­que per­sua­sum erat tan­tum bel­lo vi­rum ne­mi­nem us­quam ea tem­pes­ta­te es­se. con­tio­ne di­mis­sa cor­po­ra cu­rant in­ten­ti quam mox sig­num da­re­tur. quo da­to pri­mae si­len­tio noc­tis ad por­tas Ca­mil­lo praes­to fue­re. [2] eg­res­si haud pro­cul ur­be, si­cut prae­dic­tum erat, castra Gal­lo­rum in­tu­ta neg­lec­ta­que ab om­ni par­te nac­ti cum in­gen­ti cla­mo­re in­va­dunt. [3] nus­quam proe­lium, om­ni­bus lo­cis cae­des est; nu­da cor­po­ra et so­lu­ta som­no tru­ci­dan­tur. extre­mos ta­men pa­vor cu­bi­li­bus suis ex­ci­tos, quae aut un­de vis es­set ig­na­ros, in fu­gam et quos­dam in hos­tem ip­sum impro­vi­dos tu­lit. mag­na pars in ag­rum An­tia­tem de­la­ti in­cur­sio­ne ab op­pi­da­nis in pa­la­tos fac­ta cir­cum­ve­niun­tur.

[4] si­mi­lis in ag­ro Veien­ti Tus­co­rum fac­ta stra­ges est, qui ur­bis iam pro­pe quad­rin­gen­te­si­mum an­num vi­ci­nae, oppres­sae ab hos­te in­vi­si­ta­to, inau­di­to, adeo ni­hil mi­se­ri­ti sunt ut in ag­rum Ro­ma­num eo tem­po­re in­cur­sio­nes fa­ce­rent ple­ni­que prae­dae Veios etiam prae­si­dium­que, spem ul­ti­mam Ro­ma­ni no­mi­nis, in ani­mo ha­bue­rint op­pug­na­re. [5] vi­de­rant eos mi­li­tes Ro­ma­ni va­gan­tes per ag­ros et congre­ga­to ag­mi­ne prae­dam prae se agen­tis, et castra cer­ne­bant haud pro­cul Veiis po­si­ta. [6] in­de pri­mum mi­se­ra­tio sui, dein­de in­dig­ni­tas at­que ex ea ira ani­mos ce­pit: Et­rus­cis­ne etiam, a qui­bus bel­lum Gal­li­cum in se aver­tis­sent, lu­dib­rio es­se cla­des suas? [7] vix tem­pe­ra­ve­re ani­mis quin ex­templo im­pe­tum fa­ce­rent; compres­si a Q. Cae­di­cio cen­tu­rio­ne, quem si­bi­met ip­si prae­fe­ce­rant, rem in noc­tem sus­ti­nue­re. [8] tan­tum par Ca­mil­lo de­fuit auc­tor: ce­te­ra eodem or­di­ne eodem­que for­tu­nae even­tu ges­ta. quin etiam du­ci­bus cap­ti­vis, qui cae­di noc­tur­nae su­per­fue­rant, ad aliam ma­num Tus­co­rum ad sa­li­nas pro­fec­ti noc­te in­se­quen­ti ex impro­vi­so maio­rem cae­dem edi­de­re, dup­li­ci­que vic­to­ria ovan­tes Veios re­deunt.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 117Âèäè­ìî, ðå÷ü èäåò î ñîëÿ­íûõ ðàç­ðà­áîò­êàõ íà ïðà­âîì áåðå­ãó Òèá­ðà, áëèç Îñòèè (ñì.: ïðè­ìå÷. 111 ê êí. I).
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364000546 1364000547 1364000548