Ïåðåâîä Ñ. À. Èâàíîâà. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
43. (1) Ãàëëû òîæå ðåøèëè ïðèáåãíóòü ê ñèëå. Âîéíà, êîòîðóþ îíè íåñêîëüêî äíåé âåëè ïðîòèâ îäíèõ òîëüêî äîìîâ çàõâà÷åííîãî ãîðîäà, íå ïðèíåñëà ðåçóëüòàòîâ: õîòÿ ïîñëå ïîæàðîâ è ðàçðóøåíèé òàì íå óöåëåëî óæå íè÷åãî, êðîìå âîîðóæåííûõ çàùèòíèêîâ, òåõ íå óäàëîñü íè çàïóãàòü óãðîçàìè, íè ñêëîíèòü ê ñäà÷å. È âîò ãàëëû îòâàæèëèñü íà êðàéíþþ ìåðó — øòóðì Êðåïîñòè. (2) Íà ðàññâåòå âñå èõ ïîë÷èùà ïî êîìàíäå âûñòðîèëèñü íà ôîðóìå; îòòóäà îíè, îáðàçîâàâ «÷åðåïàõó»115, ñ êðèêîì äâèíóëèñü ê ïîäíîæüþ õîëìà. Ðèìëÿíå äåéñòâîâàëè ïðîòèâ âðàãà áåç ðîáîñòè, íî è íå áåçðàññóäíî: âñå ïîäúåìû ê Êðåïîñòè, íà êîòîðûõ íàáëþäàëîñü ïðîäâèæåíèå ãàëëîâ, áûëè óêðåïëåíû, ñ.271 è òàì ïîñòàâëåíû ñàìûå îòáîðíûå âîèíû. Îäíàêî íåïðèÿòåëþ íå ìåøàëè âçáèðàòüñÿ íàâåðõ, ïîëàãàÿ, ÷òî, ÷åì âûøå îí âñêàðàáêàåòñÿ, òåì ëåã÷å áóäåò ñáðîñèòü åãî ñ êðó÷è. (3) Ðèìëÿíå óäåðæèâàëèñü ïðèìåðíî íà ñåðåäèíå ñêëîíà, ãäå êðóòèçíà êàê áû ñàìà òîëêàåò âîèíà íà âðàãà. Îòòóäà îíè âäðóã îáðóøèëèñü íà ãàëëîâ, èçáèâàÿ èõ è ñòàëêèâàÿ âíèç. Ðàçãðîì áûë ñòîëü ñîêðóøèòåëåí, ÷òî ïðîòèâíèê íè ðàçó áîëåå íå îñìåëèëñÿ íà ïîäîáíûå ïðåäïðèÿòèÿ, íè îòäåëüíûì îòðÿäîì, íè âñåì âîéñêîì. (4) Èòàê, ïîòåðÿâ íàäåæäó ïîáåäèòü ñèëîé îðóæèÿ, ãàëëû íà÷àëè ãîòîâèòüñÿ ê îñàäå, î êîòîðîé äî ýòîãî ìîìåíòà íå ïîìûøëÿëè. Íî ïðîäîâîëüñòâèÿ óæå íå áûëî íè â Ãîðîäå, ãäå åãî óíè÷òîæèë ïîæàð, íè â îêðåñòíîñòÿõ, îòêóäà åãî êàê ðàç â ýòî âðåìÿ âûâåçëè â Âåéè. (5) Òîãäà áûëî ðåøåíî ðàçäåëèòü âîéñêî, ÷òîáû ÷àñòü åãî ãðàáèëà îêðåñòíûå íàðîäû, à ÷àñòü îñàæäàëà Êðåïîñòü. Òàêèì îáðàçîì îïóñòîøèòåëè ïîëåé ñíàáæàëè áû ïðîâèçèåé îñàæäàâøèõ. (6) Âèäíî, ñàìà ñóäüáà ïîæåëàëà èñïûòàòü ðèìñêóþ äîáëåñòü, êîãäà îíà ïîâåëà âûøåäøèõ èç Ãîðîäà ãàëëîâ íà Àðäåþ, ãäå íàõîäèëñÿ â èçãíàíèè Êàìèëë. (7) Ãîðþÿ íàä îáùåñòâåííûì çëîñ÷àñòüåì ãîðàçäî áîëüøå, ÷åì íàä ñâîèì ñîáñòâåííûì, îí ñòàðèëñÿ òàì â óêîðèçíàõ áîãàì è ëþäÿì. Åãî âîçìóùàëî è èçóìëÿëî, êóäà ïîäåâàëèñü òå õðàáðåöû, ÷òî áðàëè ñ íèì Âåéè, Ôàëåðèè, ÷òî âñåãäà âûèãðûâàëè âîéíû áëàãîäàðÿ ìóæåñòâó, à íå âåçåíèþ. (8) È âäðóã îí óçíàë î ïðèáëèæåíèè ãàëëüñêîãî âîéñêà è î òîì, ÷òî ïåðåïóãàííûå ýòèì àðäåÿíå ñîáèðàþòñÿ íà ñîâåò. Ðàíüøå Êàìèëë âñåãäà âîçäåðæèâàëñÿ îò ó÷àñòèÿ â èõ ñîáðàíèÿõ, íî òóò îí ðåøèòåëüíî îòïðàâèëñÿ íà ñõîäêó, âåäîìûé áîæåñòâåííûì âäîõíîâåíèåì. |
43. Galli quoque per aliquot dies in tecta modo urbis nequiquam bello gesto cum inter incendia ac ruinas captae urbis nihil superesse praeter armatos hostes viderent nec quicquam tot cladibus territos nec flexuros ad deditionem animos ni vis adhiberetur, experiri ultima et impetum facere in arcem statuunt. [2] prima luce signo dato multitudo omnis in foro instruitur; inde clamore sublato ac testudine facta subeunt. adversus quos Romani nihil temere nec trepide; ad omnis aditus stationibus firmatis, qua signa ferri videbant ea robore virorum opposito scandere hostem sinunt, quo successerit magis in arduum eo pelli posse per proclive facilius rati. [3] medio fere clivo restitere, atque inde ex loco superiore, qui prope sua sponte in hostem inferebat impetu facto, strage ea ac ruina fudere Gallos ut nunquam postea nec pars nec universi temptaverint tale pugnae genus. [4] omissa itaque spe per vim atque arma subeundi obsidionem parant, cuius ad id tempus immemores et quod in urbe fuerat frumentum incendiis urbis absumpserant, et ex agris per eos ipsos dies raptum omne Veios erat. [5] igitur exercitu diviso partim per finitimos populos praedari placuit, partim obsideri arcem, ut obsidentibus frumentum populatores agrorum praeberent. [6] proficiscentis Gallos ab urbe ad Romanam experiendam virtutem fortuna ipsa Ardeam, ubi Camillus exsulabat, duxit; [7] qui maestior ibi fortuna publica quam sua cum dis hominibusque accusandis senesceret, indignando mirandoque ubi illi viri essent qui secum Veios Faleriosque cepissent, qui alia bella fortius semper quam felicius gessissent, [8] repente audit Gallorum exercitum adventare atque de eo pavidos Ardeates consultare. nec secus quam divino spiritu tactus cum se in mediam contionem intulisset abstinere suetus ante talibus conciliis, |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß