Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà V, ãë. 51

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì I. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1989.
Ïåðåâîä Ñ. À. Èâàíîâà. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

51. (1) «Íàñòîëü­êî ìíå, î êâè­ðè­òû, îïî­ñòû­ëå­ëè ïðå­ðå­êà­íèÿ ñ íàðîä­íû­ìè òðè­áó­íà­ìè, ÷òî ãëàâ­íûì óòå­øå­íè­åì â ãîðü­êîì èçãíà­íèè ñëó­æè­ëà ìíå òàêàÿ ìûñëü: ïîêà ÿ æèâó â Àðäåå, âñå ýòè ðàñ­ïðè îò ìåíÿ äàëå­êî. È ïîòî­ìó ÿ áû íèêî­ãäà íå âåð­íóë­ñÿ, õîòÿ áû âû òûñÿ­÷ó ðàç çâà­ëè ìåíÿ íàçàä â ñåíàò­ñêèõ ïîñòà­íîâ­ëå­íè­ÿõ è íàðîä­íûõ íàêà­çàõ. (2) Äà è òåïåðü ìåíÿ ïîáóäè­ëà âåð­íóòü­ñÿ îòíþäü íå ïåðå­ìå­íà â íàñòðî­å­íè­ÿõ, íî âàøå ñ.278 çëî­ñ÷à­ñòüå: âåäü ðå÷ü óæå øëà íå î òîì, îñòà­âàòü­ñÿ ëè â îòå­÷å­ñòâå ëè÷­íî ìíå, à î òîì, îñòà­íåò­ñÿ ëè îíî ñàìî òåì, ÷åì áûëî. Ñåãî­äíÿ ÿ ñ óäî­âîëü­ñò­âè­åì ïðî­ìîë­÷àë áû, íå ïðè­âëå­êàÿ ê ñåáå âíè­ìà­íèÿ, åñëè áû è òî, ÷òî ïðî­èñ­õî­äèò òåïåðü, íå áûëî áèò­âîé çà îòå­÷å­ñòâî, à íå ïðèé­òè åìó íà ïîìîùü, ïîêà åñòü ñèëû, è äëÿ äðó­ãèõ-òî ïîñòûä­íî, à äëÿ Êàìèë­ëà è âîâñå íå÷å­ñòè­âî. (3) Çà÷åì æå ìû çà íåãî âîå­âà­ëè, çà÷åì âûç­âî­ëè­ëè îòå­÷å­ñòâî èç îñà­äû, âûðâà­ëè èç ðóê âðà­ãà, åñëè òåïåðü ñàìè áðî­ñèì òî, ÷òî îñâî­áî­äè­ëè? Êîãäà ïîáåäè­òå­ëÿ­ìè áûëè ãàë­ëû, êîãäà âåñü ãîðîä ïðè­íàä­ëå­æàë èì, Êàïè­òî­ëèé ñ Êðå­ïî­ñòüþ âñå-òàêè îñòà­âà­ëèñü ó ðèì­ñêèõ áîãîâ è ãðàæ­äàí, îíè ïðî­äîë­æà­ëè òàì æèòü. Òàê ÷òî æå, òåïåðü, êîãäà ïîáåäè­ëè ðèì­ëÿíå, êîãäà Ãîðîä îòâî­å­âàí, ïîêè­íóòü óæå è Êðå­ïîñòü ñ Êàïè­òî­ëè­åì? Íåóæòî óäà­÷à íàøà ïðè­íå­ñåò Ãîðî­äó áîëü­øåå çàïó­ñòå­íèå, ÷åì íàøà íåóäà­÷à? (4) Åñëè áû äàæå íå áûëî ó íàñ ñâÿ­òûíü, ÷òî ïîÿâè­ëèñü îäíî­âðå­ìåí­íî ñ Ãîðî­äîì è ïåðå­äà­þò­ñÿ èç ïîêî­ëå­íèÿ â ïîêî­ëå­íèå, âñå ðàâ­íî ÿ ñ÷è­òàë áû ïðî­èñ­øåä­øåå íûíå ñ ðèì­ñêèì ãîñóäàð­ñò­âîì äîñòà­òî÷­íî çíà­ìå­íà­òåëü­íûì, ÷òîáû îòó÷èòü ëþäåé îò ïðå­íå­áðå­æå­íèÿ ê ïî÷è­òà­íèþ áîãîâ. (5) È â ñàìîì äåëå, âçãëÿ­íè­òå íà òå óäà­÷è è íåóäà­÷è, ÷òî ïðè­êëþ­÷è­ëèñü çà ìíî­ãèå ãîäû: âû îáíà­ðó­æè­òå, ÷òî âñå õîðî­øåå ïðî­èñ­òå­êà­ëî îò ñìè­ðå­íèÿ ïåðåä áîãà­ìè, âñå ïëî­õîå — îò íåóâà­æå­íèÿ ê íèì. (6) Âîçü­ìåì ïðåæ­äå âñå­ãî âåé­ñêóþ âîé­íó: ñ êàêè­ìè ìó÷å­íè­ÿ­ìè ìû åå âåëè, ñêîëü­êî ëåò — à çàêîí­÷è­ëàñü îíà íå ïðåæ­äå, ÷åì ïî íàó­ùå­íèþ áîãîâ áûëà ñïó­ùå­íà âîäà èç Àëü­áàí­ñêî­ãî îçå­ðà. (7) Íó à ýòî íåñëû­õàí­íîå íåñ÷à­ñòüå íàøå­ãî ãîðî­äà? Ðàç­âå îíî ðàç­ðà­çè­ëîñü ðàíü­øå, ÷åì áûë îñòàâ­ëåí â íåáðå­æå­íèè íåáåñ­íûé ãëàñ, âîç­âå­ùàâ­øèé, ÷òî ãðÿäóò ãàë­ëû? Ðàç­âå íå îñêâåð­íè­ëè íàøè ïîñëû ïðà­âî íàðî­äîâ? Ðàç­âå íå îñòà­âè­ëè ìû ýòî­ãî áåç âíè­ìà­íèÿ, òîãäà êàê äîëæ­íû áûëè èõ âûäàòü? È âñå èç-çà áåç­ðàç­ëè­÷èÿ ê áîãàì. (8) Ìû çàïëà­òè­ëè ñòîëü óæàñ­íóþ öåíó áîãàì è ëþäÿì, äàáû â ñâî­åì ïîðà­áî­ùå­íèè, ïîðà­æå­íèè è âûêó­ïå ÿâèòü íàçèäà­íèå âñå­ìó ìèðó. (9) Íàêî­íåö, è ñàìîå íåñ÷à­ñòüå íàñòàâ­ëÿ­ëî íàñ â áëà­ãî­÷å­ñòèè: ìû áåæà­ëè íà Êàïè­òî­ëèé, ê áîãàì, ê ïðå­ñòî­ëó Þïè­òå­ðà Âñå­áëà­ãî­ãî Âåëè­÷àé­øå­ãî; ìû ÷àñòè÷­íî óêðû­ëè â çåì­ëå, à ÷àñòè÷­íî óâåç­ëè îò âðà­æüèõ ãëàç â ñîñåä­íèå ãîðî­äà íàøè ñâÿ­òû­íè, è ýòî â òî âðå­ìÿ, êàê ãèá­ëî íàøå ñîá­ñò­âåí­íîå èìó­ùå­ñòâî; îñòàâ­ëåí­íûå áîãà­ìè è ëþäü­ìè, ìû âñå æå íå äîïó­ñòè­ëè ïðå­ðâàòü­ñÿ íàøå­ìó ñâÿ­ùåí­íî­ìó êóëü­òó. (10) È ïîòî­ìó áîãè âåð­íó­ëè íàì îòå­÷å­ñòâî, ïîáåäó, âîåí­íóþ ñëà­âó ïðåä­êîâ, óæå áûëî ïîòå­ðÿí­íóþ. È ïî èõ æå âîëå íàñòàë äëÿ âðà­ãîâ ÷àñ óæà­ñà, áåã­ñòâà è ïîðà­æå­íèÿ, ïîñêîëü­êó òå îñëåï­ëè îò àë÷­íî­ñòè è ïðè âçâå­øè­âà­íèè çîëîòà áåñ­÷åñò­íî íàðó­øè­ëè äîãî­âîð».

51. «adeo mi­hi acer­bae sunt, Qui­ri­tes, con­ten­tio­nes cum tri­bu­nis ple­bis, ut nec tris­tis­si­mi ex­si­lii so­la­cium aliud ha­bue­rim, quoad Ar­deae vi­xi, quam quod pro­cul ab his cer­ta­mi­ni­bus eram, et ob eadem haec non si mi­liens se­na­tus con­sul­to po­pu­li­que ius­su re­vo­ca­re­tis, re­di­tu­rus un­quam fue­rim. [2] nec nunc me ut re­di­rem mea vo­lun­tas mu­ta­ta sed vestra for­tu­na per­pu­lit; quip­pe ut in sua se­de ma­ne­ret pat­ria, id age­ba­tur, non ut ego uti­que in pat­ria es­sem. et nunc quies­ce­rem ac ta­ce­rem li­ben­ter, ni­si haec quo­que pro pat­ria di­mi­ca­tio es­set; cui dees­se, quoad vi­ta sup­pe­tat, aliis tur­pe, Ca­mil­lo etiam ne­fas est. [3] quid enim re­pe­tii­mus, quid ob­ses­sam ex hos­tium ma­ni­bus eri­pui­mus, si re­ci­pe­ra­tam ip­si de­se­ri­mus? et cum vic­to­ri­bus Gal­lis cap­ta to­ta ur­be Ca­pi­to­lium ta­men at­que ar­cem di­que et ho­mi­nes Ro­ma­ni te­nue­rint, vic­to­ri­bus Ro­ma­nis re­ci­pe­ra­ta ur­be arx quo­que et Ca­pi­to­lium de­se­re­tur, et plus vas­ti­ta­tis huic ur­bi se­cun­da nostra for­tu­na fa­ciet quam ad­ver­sa fe­cit? [4] equi­dem si no­bis cum ur­be si­mul po­si­tae tra­di­tae­que per ma­nus re­li­gio­nes nul­lae es­sent, ta­men tam evi­dens nu­men hac tem­pes­ta­te re­bus ad­fuit Ro­ma­nis ut om­nem neg­le­gen­tiam di­vi­ni cul­tus exemptam ho­mi­ni­bus pu­tem. [5] in­tue­mi­ni enim ho­rum dein­ceps an­no­rum vel se­cun­das res vel ad­ver­sas; in­ve­nie­tis om­nia pros­pe­ra eve­nis­se se­quen­ti­bus deos, ad­ver­sa sper­nen­ti­bus. [6] iam om­nium pri­mum Veiens bel­lum — per quot an­nos quan­to la­bo­re ges­tum! — non an­te ce­pit fi­nem quam mo­ni­tu deo­rum aqua ex la­cu Al­ba­no emis­sa est. [7] quid haec tan­dem ur­bis nostrae cla­des no­va? num an­te exor­ta est quam spre­ta vox cae­lo emis­sa de ad­ven­tu Gal­lo­rum, quam gen­tium ius ab le­ga­tis nostris vio­la­tum, quam a no­bis, cum vin­di­ca­ri de­be­ret, eadem neg­le­gen­tia deo­rum prae­ter­mis­sum? [8] igi­tur vic­ti cap­ti­que ac re­dempti tan­tum poe­na­rum dis ho­mi­ni­bus­que de­di­mus ut ter­ra­rum or­bi do­cu­men­to es­se­mus. [9] ad­ver­sae dein­de res ad­mo­nue­runt re­li­gio­num. con­fu­gi­mus in Ca­pi­to­lium ad deos, ad se­dem Iovis op­ti­mi ma­xi­mi; sac­ra in rui­na re­rum nostra­rum alia ter­ra ce­la­vi­mus, alia avec­ta in fi­ni­ti­mas ur­bes amo­vi­mus ab hos­tium ocu­lis; deo­rum cul­tum de­ser­ti ab dis ho­mi­ni­bus­que ta­men non in­ter­mi­si­mus. [10] red­di­de­re igi­tur pat­riam et vic­to­riam et an­ti­quum bel­li de­cus amis­sum; et in hos­tes qui cae­ci ava­ri­tia in pon­de­re auri foe­dus ac fi­dem fe­fel­le­runt ver­te­runt ter­ro­rem fu­gam­que et cae­dem.

ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
1327007032 1327008059 1327009004 1364000552 1364000553 1364000554