Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà VI, ãë. 3

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì I. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1989.
Ïåðåâîä Í. Í. Êàçàíñêîãî. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

3. (1) Âîò òàê îáñòî­ÿ­ëè äåëà â òåõ êðà­ÿõ, ãäå îáðå­òàë­ñÿ Êàìèëë, âîäè­òåëü ðèì­ñêî­ãî íàðî­äà; íî ñ äðó­ãî­ãî êðàÿ ïîä­ñòó­ïà­ëà ãðîç­íàÿ íàïàñòü: (2) Ýòðó­ðèÿ, âîîðó­æèâ­øèñü åäâà ëè íå âñÿ, îñà­æäà­ëà Ñóò­ðèé, ãîðîä ñîþç­íè­êîâ ðèì­ñêî­ãî íàðî­äà. Êîãäà èõ ïîñëû ÿâè­ëèñü â ñåíàò ñ ïðîñü­áîþ ïîìî÷ü â áåäå, òî äîáè­ëèñü ñåíàò­ñêî­ãî íàêà­çà äèê­òà­òî­ðó â ñêî­ðåé­øåå âðå­ìÿ èäòè íà ïîìîùü ñóò­ðèé­öàì. (3) Îäíà­êî îòñðî÷­êà óïî­âà­òåëü­íîé ïîä­ìî­ãè îêà­çà­ëàñü íåïî­ñèëü­íà îñà­æäåí­íûì â èõ çëî­ñ÷à­ñòèè, è âîò èç-çà ìàëî­÷èñ­ëåí­íî­ñòè ãðàæ­äàí, èçìîæ­äåí­íûõ òðóäîì, áäå­íè­åì, ðàíà­ìè, âíîâü è âíîâü ïîðà­æàâ­øè­ìè îäíèõ è òåõ æå, îíè ñãî­âî­ðè­ëèñü ñ âðà­ãîì î ñäà­÷å è áåç îðó­æèÿ, êòî â ÷åì áûë, ñêîðá­íîþ ãóðü­áîþ îñòàâ­ëÿ­ëè ñâîè ïåíà­òû. Òóò-òî êàê ðàç ïîÿâèë­ñÿ Êàìèëë ñ ðèì­ñêèì âîé­ñêîì. (4) Êîãäà ïðè­÷è­òàþ­ùàÿ òîë­ïà áðî­ñè­ëàñü ê åãî íîãàì è ðå÷è ñòà­ðåé­øèí î ïîñòèã­øåì ãîðîä ïîãè­áåëü­íîì áåä­ñò­âèè ñòà­ëè çàãëó­øàòü­ñÿ ïëà­÷åì æåí­ùèí è äåòåé, êîòî­ðûå áðå­ëè âîñëåä èçãíàí­íè­êàì, Êàìèëë ïðè­êà­çàë ñóò­ðèé­öàì ïîáå­ðå÷ü ñëå­çû; èáî ýòî ýòðóñ­êàì íåñåò îí ãîðå è ïëà÷. (5) Îñòà­âèâ æèòå­ëåé Ñóò­ðèÿ ñ íåáîëü­øîþ îõðà­íîþ, ïðè­êà­çû­âà­åò îí âîè­íàì îñòà­âèòü òàì æå ïîêëà­æó è èìåòü ïðè ñåáå òîëü­êî îðó­æèå. Èòàê, ñ âîé­ñêîì, ãîòî­âûì ê áîþ, ïîä­õî­äèò îí ê Ñóò­ðèþ, êàê è äóìàë çàðà­íåå, â ñàìóþ óäà÷­íóþ ïîðó: âñå â áåñ­ïî­ðÿä­êå, ó ñòåí íèêà­êîé ñòðà­æè, âîðîòà íàñòåæü è ðàç­áðåä­øè­å­ñÿ ïî ãîðî­äó ïîáåäè­òå­ëè òàùàò äîáû­÷ó èç ÷óæèõ äîìîâ. (6) Òàê Ñóò­ðèé áûë âçÿò âòî­ðîé ðàç â òîò æå äåíü: ïîáåäè­òå­ëè-ýòðóñ­êè ïîâñþäó ãèá­ëè îò íîâî­ãî âðà­ãà, íå èìåÿ âðå­ìå­íè ñîáðàòü­ñÿ, ñîìêíóòü ðÿäû è âçÿòü­ñÿ çà îðó­æèå. (7) Êîãäà îíè — êàæ­äûé ñàì ïî ñåáå — óñòðå­ìè­ëèñü ê âîðîòàì, ÷òîáû êàê-íèáóäü âûðâàòü­ñÿ â ïîëå, âîðîòà îêà­çà­ëèñü çàêðû­òû­ìè — îá ýòîì çàðà­íåå ðàñ­ïî­ðÿäèë­ñÿ äèê­òà­òîð. (8) Òóò èíûå õâà­òè­ëèñü îðó­æèÿ, èíûå, êîãî ïåðå­ïî­ëîõ çàñòàë âîîðó­æåí­íû­ìè, ñòà­ëè ñîçû­âàòü ñâî­èõ, ÷òîáû âñòó­ïèòü â áîé, êîòî­ðûé è âïðÿìü ðàç­ãî­ðåë­ñÿ áû èç-çà îò÷à­ÿ­íèÿ âðà­ãîâ, åñëè áû ãëà­øà­òàè, ðàçî­ñëàí­íûå ïî ãîðî­äó, íå âûêëèê­íó­ëè ïðè­êàç ñëî­æèòü îðó­æèå, ùàäèòü áåç­îðóæ­íûõ è ïðè­ìå­íÿòü ñèëó òîëü­êî ê âîîðó­æåí­íûì. (9) Òîãäà äàæå òå, êòî èçâå­ðèë­ñÿ â ïîñëåä­íåé íàäåæ­äå è ãîòîâ áûë ê îò÷à­ÿí­íî­ìó ñîïðî­òèâ­ëå­íèþ, îáðå­ëè íàäåæ­äó ñîõðà­íèòü æèçíü, âñå ñïëîøü ñ.286 ïîáðî­ñà­ëè îðó­æèå è, áåç­îðóæ­íûå (÷òî áûëî áåç­îïàñ­íåå), ñäà­ëèñü âðà­ãó. (10) Ñòîëü âåëè­êîå ìíî­æå­ñòâî ïëåí­íûõ ðàäè îõðà­íû ïðè­øëîñü ðàçäå­ëèòü, à ãîðîä åùå äî íî÷è áûë ïåðå­äàí ñóò­ðèé­ñêèì æèòå­ëÿì öåëûì è íåâðåäè­ìûì, áåç ìàëåé­øå­ãî âîåí­íî­ãî óùåð­áà, òàê êàê åãî íå áðà­ëè ñèëîé, à ñäà­âà­ëè ïî óãî­âî­ðó.

3. cum in ea par­te in qua ca­put rei Ro­ma­nae Ca­mil­lus erat ea for­tu­na es­set, aliam in par­tem ter­ror in­gens ingrue­rat. [2] Et­ru­ria pro­pe om­nis ar­ma­ta Sut­rium, so­cios po­pu­li Ro­ma­ni, ob­si­de­bat; quo­rum le­ga­ti opem re­bus ad­fec­tis oran­tes cum se­na­tum adis­sent, dec­re­tum tu­le­re ut dic­ta­tor pri­mo quo­que tem­po­re auxi­lium Sut­ri­nis fer­ret. [3] cui­us spei mo­ram cum pa­ti for­tu­na ob­ses­so­rum non po­tuis­set con­fec­ta­que pau­ci­tas op­pi­da­no­rum ope­re, vi­gi­liis, vol­ne­ri­bus, quae sem­per eos­dem ur­ge­bant, per pac­tio­nem ur­be hos­ti­bus tra­di­ta iner­mis cum sin­gu­lis emis­sa ves­ti­men­tis mi­se­ra­bi­li ag­mi­ne pe­na­tes re­lin­que­ret, [4] eo for­te tem­po­re Ca­mil­lus cum exer­ci­tu Ro­ma­no in­ter­ve­nit. cui cum se maes­ta tur­ba ad pe­des pro­vol­vis­set prin­ci­pum­que ora­tio­nem ne­ces­si­ta­te ul­ti­ma expres­sam fle­tus mu­lie­rum ac pue­ro­rum, qui ex­si­lii co­mi­tes tra­he­ban­tur, ex­ce­pis­set, par­ce­re la­men­tis Sut­ri­nos ius­sit: Et­rus­cis se luc­tum lac­ri­mas­que fer­re. [5] sar­ci­nas in­de de­po­ni Sut­ri­nos­que ibi con­si­de­re mo­di­co prae­si­dio re­lic­to, ar­ma se­cum mi­li­tem fer­re iubet. ita ex­pe­di­to exer­ci­tu pro­fec­tus ad Sut­rium, id quod re­ba­tur, so­lu­ta om­nia re­bus, ut fit, se­cun­dis in­ve­nit, nul­lam sta­tio­nem an­te moe­nia, pa­ten­tes por­tas, vic­to­rem va­gum prae­dam ex hos­tium tec­tis ege­ren­tem. [6] ite­rum igi­tur eodem die Sut­rium ca­pi­tur; vic­to­res Et­rus­ci pas­sim tru­ci­dan­tur ab no­vo hos­te, nec se conglo­ban­di coeun­di­que in unum aut ar­ma ca­piun­di da­tur spa­tium. [7] cum pro se quis­que ten­de­rent ad por­tas, si qua for­te se in ag­ros eice­re pos­sent, clau­sas — id enim pri­mum dic­ta­tor im­pe­ra­ve­rat — por­tas in­ve­niunt. [8] in­de alii ar­ma ca­pe­re, alii, quos for­te ar­ma­tos tu­mul­tus oc­cu­pa­ve­rat, con­vo­ca­re suos ut proe­lium ini­rent; quod ac­cen­sum ab des­pe­ra­tio­ne hos­tium fuis­set, ni prae­co­nes per ur­bem di­mis­si po­ni ar­ma et par­ci iner­mi ius­sis­sent nec prae­ter ar­ma­tos quem­quam vio­la­ri. [9] tum etiam qui­bus ani­mi in spe ul­ti­ma obsti­na­ti ad de­cer­tan­dum fue­rant, postquam da­ta spes vi­tae est, iac­ta­re pas­sim ar­ma iner­mes­que, quod tu­tius for­tu­na fe­ce­rat, se hos­ti of­fer­re. [10] mag­na mul­ti­tu­do in cus­to­dias di­vi­sa; op­pi­dum an­te noc­tem red­di­tum Sut­ri­nis in­vio­la­tum in­teg­rum­que ab om­ni cla­de bel­li, quia non vi cap­tum sed tra­di­tum per con­di­cio­nes fue­rat.

ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
1327007031 1327008013 1327009001 1364000604 1364000605 1364000606