Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà VI, ãë. 6

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì I. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1989.
Ïåðåâîä Í. Í. Êàçàíñêîãî. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ

6. (1) Ëóöèé Ñèöè­íèé, íàðîä­íûé òðè­áóí, çàâåë ðå÷ü î Ïîìï­òèí­ñêîé îáëà­ñòè óæå ïðè áîëü­øåì ñòå­÷å­íèè íàðî­äà, ïðè­òîì áîëü­øå, ÷åì ðàíåå, æåëàâ­øå­ãî ïîëó­÷èòü çåì­ëþ. (2)  ñåíà­òå áûëî ïîäà­íî ïðåä­ëî­æå­íèå íà÷àòü âîé­íó ñ ãåð­íè­êà­ìè è ëàòè­íà­ìè, íî ýòî îòëî­æè­ëè èç-çà çàáîòû î áîëåå âàæ­íîé âîéíå, òàê êàê Ýòðó­ðèÿ âçÿ­ëàñü çà îðó­æèå. (3) Óïðàâ­ëå­íèå ïåðå­øëî ê Êàìèë­ëó, âîåí­íî­ìó òðè­áó­íó ñ êîí­ñóëü­ñêîé âëà­ñòüþ, è ïÿòè åãî ñîòî­âà­ðè­ùàì: Ñåð­âèþ Êîð­íå­ëèþ Ìàëó­ãèí­ñêî­ìó, Êâèí­òó Ñåð­âè­ëèþ Ôèäåíå (èçáðàí­íî­ìó â øåñòîé ðàç), Ëóöèþ Êâèíê­öèþ Öèí­öèí­íà­òó, Ëóöèþ Ãîðà­öèþ Ïóëü­âèë­ëó è Ïóá­ëèþ Âàëå­ðèþ. (4)  íà÷à­ëå ãîäà [386 ã.] ãðàæ­äàíå îòâëåê­ëèñü îò çàáîò îá ýòðóñ­ñêîé âîéíå, òàê êàê âíå­çàï­íî ÿâè­ëàñü òîë­ïà áåæåí­öåâ èç Ïîìï­òèí­ñêîé îáëà­ñòè ñ èçâå­ñòè­åì, ÷òî æèòå­ëè Àíòèÿ âçÿ­ëèñü ñ.288 çà îðó­æèå è ÷òî ëàòèí­ñêèå ãîðî­äà ïîñëà­ëè ñâîþ ìîëî­äåæü íà ýòó âîé­íó. (5) Ëàòè­íû óòâåð­æäà­ëè, ÷òî ýòî âîâñå íå îáùåå èõ ðåøå­íèå è ÷òî îíè òîëü­êî ïîç­âî­ëè­ëè îõîò­íè­êàì íåâîç­áðàí­íî âîå­âàòü, ãäå òå çàõîòÿò. (6) Íî óæå íèêà­êîé âîé­íîé íå ïðå­íå­áðå­ãà­ëè. Èòàê, ñåíàò âîç­áëà­ãî­äà­ðèë áîãîâ, ÷òî Êàìèëë â äîëæ­íî­ñòè, èáî, áóäü îí ÷àñò­íûì ëèöîì, åãî ïðè­øëîñü áû íàçíà­÷èòü äèê­òà­òî­ðîì. Ñîòî­âà­ðè­ùè æå åãî ãîâî­ðè­ëè, ÷òî, åñëè ÿâèò­ñÿ óãðî­çà âîé­íû, ïðà­âèòü âñå­ìè äåëà­ìè äîë­æåí îäèí ÷åëî­âåê, (7) ÷òî îíè íàìå­ðå­íû ñâîþ âëàñòü ïîä­÷è­íèòü âëà­ñòè Êàìèë­ëà è ÷òî íèêòî èç íèõ íå äóìà­åò, áóä­òî ïîíè­æåí â ñòàð­øèí­ñòâå, èáî âñå îíè ïðè­çíà­ëè ñòàð­øèí­ñòâî ýòî­ãî ìóæà. Ñåíàò ïîõâà­ëèë òðè­áó­íîâ, à ñàì Êàìèëë â ñìó­ùå­íèè ïîáëà­ãî­äà­ðèë. (8) Îí ñêà­çàë, ÷òî îòíûíå òÿæ­êîå áðå­ìÿ âîç­ëî­æå­íî íà íåãî ðèì­ñêèì íàðî­äîì, êîòî­ðûé èçáðàë25 åãî â ÷åò­âåð­òûé ðàç, âåëè­êîå áðå­ìÿ — ñåíà­òîì, ñòîëü âûñî­êî åãî îöå­íèâ­øèì, è âåëè­÷àé­øåå — ñòîëü äëÿ íåãî ïî÷åò­íûì ïîä­÷è­íå­íè­åì òîâà­ðè­ùåé ïî äîëæ­íî­ñòè, (9) à ïîòî­ìó, åñëè ìîæåò áûòü ÷òî-íèáóäü åùå äîáàâ­ëå­íî ê åãî òðóäàì è ñòà­ðà­íè­ÿì, îí ïðå­âçîé­äåò ñåáÿ è ïðè­ëî­æèò âñå ñèëû, ÷òîáû ñ òàêèì åäè­íî­äó­øè­åì âûñêà­çàí­íîå î íåì âûñî­êîå ìíå­íèå ñîãðàæ­äàí íèêî­ãäà íå èçìå­íè­ëîñü. (10) ×òî æå äî âîé­íû ñ Àíòè­åì, òî çäåñü, ñêà­çàë îí, áîëü­øå óãðîç, ÷åì äåé­ñò­âè­òåëü­íîé îïàñ­íî­ñòè; îäíà­êî æå, ïî åãî ìíå­íèþ, ñëå­äó­åò íå òîëü­êî íè÷å­ãî íå áîÿòü­ñÿ, íî è íè÷åì íå ïðå­íå­áðå­ãàòü, èáî (11) Ðèì îêðó­æåí çàâè­ñòüþ è íåíà­âè­ñòüþ ñîñåä­íèõ íàðî­äîâ è ñîîò­âåò­ñò­âåí­íî ó ãîñóäàð­ñòâà äîëæ­íî áûòü áîëü­øå âîæäåé è áîëü­øå âîé­ñêà. (12) «Òåáÿ, Ëóöèé Âàëå­ðèé, — ñêà­çàë îí, — ÿ ðåøèë âçÿòü ñ ñîáîþ íà àíòèé­öåâ êàê ñîó÷àñò­íè­êà âëà­ñòè ìîåé è ðåøå­íèé. (13) Òû, Êâèíò Ñåð­âè­ëèé, âûæèäàé ñî âòî­ðûì âîé­ñêîì, ñíà­ðÿ­æåí­íûì è îáó­÷åí­íûì, è ñòîé ëàãå­ðåì ó Ãîðî­äà, ñëåäÿ, íå âçâîë­íó­åò­ñÿ ëè, êàê ýòî íåäàâ­íî áûëî, Ýòðó­ðèÿ, èëè íà ñëó­÷àé íîâûõ áåñ­ïî­êîéñòâ, åñëè âäðóã ïîä­ñòó­ïÿò ëàòè­íû è ãåð­íè­êè; ÿ óâå­ðåí, ÷òî òû ïîâåäåøü äåëî òàê, ÷òîáû áûòü äîñòîé­íûì îòöà, äåäà, ñåáÿ ñàìî­ãî è òâî­èõ øåñòè òðè­áó­íà­òîâ. (14) Òðåòüå âîé­ñêî ïóñòü Ëóöèé Êâèíê­öèé íàáå­ðåò èç ñëà­áî­ñèëü­íûõ26 è ñòà­ðè­êîâ äëÿ îõðà­íû Ãîðî­äà è óêðåï­ëå­íèé. Ëóöèé Ãîðà­öèé ïóñòü ïîçà­áî­òèò­ñÿ î äîñïå­õàõ, äðî­òè­êàõ, î ïðè­ïà­ñàõ è ïðî­÷åì, ÷åãî òðå­áó­åò âîåí­íîå âðå­ìÿ. (15) Òåáÿ, Ñåð­âèé Êîð­íå­ëèé, ìû, òâîè ñîòî­âà­ðè­ùè, íàçíà­÷à­åì áëþ­ñòè­òå­ëåì ýòî­ãî ãîñóäàð­ñò­âåí­íî­ãî ñîâå­òà, ñòðà­æåì áëà­ãî­÷å­ñòèÿ, ñîáðà­íèé, çàêî­íîâ è âñåõ âîîá­ùå ãîðîä­ñêèõ äåë». (16) Âñå ïîáëà­ãî­äà­ðè­ëè åãî — êàæ­äûé çà ñâîþ ÷àñòü â ïîðó­÷åí­íîì äåëå; Âàëå­ðèé, íàçíà­÷åí­íûé áûòü ñîó÷àñò­íè­êîì âëà­ñòè, äîáà­âèë, ÷òî áóäåò ÷òèòü Ìàð­êà Ôóðèÿ êàê äèê­òà­òî­ðà, à ñàì áóäåò ïðè íåì êàê íà÷àëü­íèê êîí­íè­öû; (17) ïîýòî­ìó, êàêî­âî îáùåå óïî­âà­íèå íà åäè­íî­âëàñò­íî­ãî ïîë­êî­âî­ä­öà, òàêîþ æå ïóñòü áóäåò íàäåæ­äà è íà èñõîä âîé­íû. Îáðà­äî­âàí­íûå ñåíà­òî­ðû ðàäîñò­íî âîñ­êëè­öà­ëè, ÷òî îáðå­ëè äîá­ðûå íàäåæ­äû íà õîä âîé­íû, íà áóäó­ùèé ìèð è íà âñå òå÷å­íèå ñ.289 ãîñóäàð­ñò­âåí­íûõ äåë, (18) èáî íå áóäåò ó ãîñóäàð­ñòâà íóæ­äû â äèê­òà­òî­ðå, åñëè îíî èìå­åò äîëæ­íîñò­íû­ìè ëèöà­ìè ìóæåé, ñòîëü åäè­íûõ â äóøåâ­íîì ñîãëà­ñèè, ðàâ­íî ãîòî­âûõ ïîâè­íî­âàòü­ñÿ è ïîâåëå­âàòü è íåñó­ùèõ ñâîþ äîëþ â îáùóþ ñëà­âó, à íå óðû­âàþ­ùèõ êàæ­äûé òîëü­êî õâà­ëó äëÿ ñåáÿ.

6. de ag­ro Pompti­no ab L. Si­ci­nio tri­bu­no ple­bis ac­tum ad fre­quen­tio­rem iam po­pu­lum mo­bi­lio­rem­que ad cu­pi­di­ta­tem ag­ri quam fue­rat. [2] et de La­ti­no Her­ni­co­que bel­lo men­tio fac­ta in se­na­tu maio­ris bel­li cu­ra, quod Et­ru­ria in ar­mis erat, di­la­ta est.

[3] res ad Ca­mil­lum tri­bu­num mi­li­tum con­su­la­ri po­tes­ta­te re­diit; col­le­gae ad­di­ti quin­que: Ser. Cor­ne­lius Ma­lu­gi­nen­sis Q. Ser­vi­lius Fi­de­nas sex­tum L. Quincti­us Cin­cin­na­tus L. Ho­ra­tius Pul­vil­lus P. Va­le­rius. [4] prin­ci­pio an­ni aver­sae cu­rae ho­mi­num sunt a bel­lo Et­rus­co, quod fu­gien­tium ex ag­ro Pompti­no ag­men re­pen­te in­la­tum in ur­bem at­tu­lit An­tia­tes in ar­mis es­se La­ti­no­rum­que po­pu­los iuven­tu­tem suam sum­mi­sis­se ad id bel­lum, [5] eo ab­nuen­tes pub­li­cum fuis­se con­si­lium quod non pro­hi­bi­tos tan­tum­mo­do vo­lun­ta­rios di­ce­rent mi­li­ta­re ubi vel­lent.

[6] de­sie­rant iam ul­la con­tem­ni bel­la. ita­que se­na­tus dis age­re gra­tias quod Ca­mil­lus in ma­gistra­tu es­set: dic­ta­to­rem quip­pe di­cen­dum eum fuis­se si pri­va­tus es­set; et col­le­gae fa­te­ri re­gi­men om­nium re­rum, [7] ubi quid bel­li­ci ter­ro­ris ingruat, in vi­ro uno es­se, si­bi­que des­ti­na­tum id ani­mo es­se Ca­mil­lo sum­mit­te­re im­pe­rium, nec quic­quam de maies­ta­te sua det­rac­tum cre­de­re quod maies­ta­ti eius vi­ri con­ces­sis­sent. con­lau­da­tis ab se­na­tu tri­bu­nis et ip­se Ca­mil­lus con­fu­sus ani­mo gra­tias egit. [8] in­gens in­de ait onus a po­pu­lo Ro­ma­no si­bi, qui se iam quar­tum creas­set, mag­num a se­na­tu ta­li­bus de se iudi­ciis ma­xi­mum tam ho­no­ra­to­rum col­le­ga­rum ob­se­quio iniun­gi. [9] ita­que si quid la­bo­ris vi­gi­lia­rum­que adi­ci pos­sit, cer­tan­tem se­cum ip­sum ad­ni­su­rum ut tan­to de se con­sen­su ci­vi­ta­tis opi­nio­nem, quae ma­xi­ma sit, etiam constan­tem ef­fi­ciat. [10] quod ad bel­lum at­que An­tia­tes at­ti­neat, plus ibi mi­na­rum quam pe­ri­cu­li es­se; se ta­men, ut ni­hil ti­men­di, sic ni­hil con­tem­nen­di auc­to­rem es­se. [11] cir­cum­se­de­ri ur­bem Ro­ma­nam ab in­vi­dia et odio fi­ni­ti­mo­rum; ita­que et du­ci­bus plu­ri­bus et exer­ci­ti­bus ad­mi­nistran­dam rem pub­li­cam es­se. [12] «te» in­quit, «P. Va­le­ri, so­cium im­pe­rii con­si­lii­que le­gio­nes me­cum ad­ver­sus An­tia­tem hos­tem du­ce­re pla­cet; [13] te, Q. Ser­vi­li, al­te­ro exer­ci­tu instruc­to pa­ra­to­que ad ur­bem castra ha­be­re, in­ten­tum, si­ve Et­ru­ria se in­te­rim, ut nu­per, si­ve no­va haec cu­ra, La­ti­ni at­que Her­ni­ci mo­ve­rint; pro cer­to ha­beo ita rem ges­tu­rum, ut pat­re avo te­que ip­so ac sex tri­bu­na­ti­bus dig­num est. [14] ter­tius exer­ci­tus ex cau­sa­riis se­nio­ri­bus­que a L. Quinctio scri­ba­tur, qui ur­bi moe­ni­bus­que prae­si­dio sit. L. Ho­ra­tius ar­ma, te­la, fru­men­tum quae­que alia bel­li tem­po­ra pos­cent pro­vi­deat. [15] te, Ser. Cor­ne­li, prae­si­dem hui­us pub­li­ci con­si­lii, cus­to­dem re­li­gio­num, co­mi­tio­rum, le­gum, re­rum om­nium ur­ba­na­rum col­le­gae fa­ci­mus».

[16] cunctis in par­tes mu­ne­ris sui be­nig­ne pol­li­cen­ti­bus ope­ram, Va­le­rius, so­cius im­pe­rii lec­tus, adie­cit M. Fu­rium si­bi pro dic­ta­to­re se­que ei pro ma­gistro equi­tum fu­tu­rum; [17] proin­de, quam opi­nio­nem de uni­co im­pe­ra­to­re, eam spem de bel­lo ha­be­rent. se ve­ro be­ne spe­ra­re pat­res et de bel­lo et de pa­ce uni­ver­sa­que re pub­li­ca erec­ti gau­dio fre­munt, [18] nec dic­ta­to­re un­quam opus fo­re rei pub­li­cae, si ta­les vi­ros in ma­gistra­tu ha­beat, tam con­cor­di­bus iunctos ani­mis, pa­re­re at­que im­pe­ra­re iux­ta pa­ra­tos lau­dem­que con­fe­ren­tes po­tius in me­dium quam ex com­mu­ni ad se tra­hen­tes.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 25Â ðóêî­ïèñ­íîé òðà­äè­öèè çäåñü «èçáðàë åãî äèê­òà­òî­ðîì», íî èçäà­òå­ëè îáû÷­íî ïðè­íè­ìà­þò êîíú­åê­òó­ðó Ìàäâè­ãà, îïó­ñòèâ­øå­ãî ýòî ñëî­âî (ñð. âûøå: VI, 5, 6 è íèæå: VI, 7, 5).
  • 26«Ñëà­áî­ñèëü­íûå» (ñîáñòâ. cau­sa­rii) — óâî­ëåí­íûå ïî èíâà­ëèä­íî­ñòè; «ñòà­ðè­êè» — âîè­íû ñòàð­øèõ âîç­ðàñ­òîâ (45—60 ëåò).
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1260010226 1327007032 1327008059 1364000607 1364000608 1364000609