История Рима от основания города

Книга VI, гл. 2

2. nec diu li­cuit quie­tis con­si­lia eri­gen­dae ex tam gra­vi ca­su rei pub­li­cae se­cum agi­ta­re. [2] hinc Volsci, ve­te­res hos­tes, ad exstin­guen­dum no­men Ro­ma­num ar­ma ce­pe­rant: hinc Et­ru­riae prin­ci­pum ex om­ni­bus po­pu­lis co­niu­ra­tio­nem de bel­lo ad fa­num Vol­tum­nae fac­tam mer­ca­to­res ad­fe­re­bant. [3] no­vus quo­que ter­ror ac­ces­se­rat de­fec­tio­ne La­ti­no­rum Her­ni­co­rum­que, qui post pug­nam ad la­cum Re­gil­lum fac­tum per an­nos pro­pe cen­tum nun­quam am­bi­gua fi­de in ami­ci­tia po­pu­li Ro­ma­ni fue­rant. [4] ita­que cum tan­ti un­di­que ter­ro­res cir­cumsta­rent ap­pa­re­ret­que om­ni­bus non odio so­lum apud hos­tes sed con­temptu etiam in­ter so­cios no­men Ro­ma­num la­bo­ra­re, [5] pla­cuit eius­dem aus­pi­ciis de­fen­di rem pub­li­cam cui­us re­ci­pe­ra­ta es­set, dic­ta­to­rem­que di­ci M. Fu­rium Ca­mil­lum. [6] is dic­ta­tor C. Ser­vi­lium Aha­lam ma­gistrum equi­tum di­xit, ius­ti­tio­que in­dic­to di­lec­tum iunio­rum ha­buit ita ut se­nio­res quo­que, qui­bus ali­quid ro­bo­ris su­pe­res­set, in ver­ba sua iura­tos cen­tu­ria­ret.

[7] exer­ci­tum conscrip­tum ar­ma­tum­que tri­fa­riam di­vi­sit. par­tem unam in ag­ro Veien­te Et­ru­riae op­po­suit, al­te­ram an­te ur­bem castra lo­ca­re ius­sit; [8] tri­bu­ni mi­li­tum his A. Man­lius, il­lis, qui ad­ver­sus Et­rus­cos mit­te­ban­tur, L. Aemi­lius prae­po­si­tus; ter­tiam par­tem ip­se ad Volscos du­xit nec pro­cul a La­nu­vio — ad Me­cium is lo­cus di­ci­tur — castra op­pug­na­re est ador­tus. [9] qui­bus ab con­temptu, quod pro­pe om­nem de­le­tam a Gal­lis Ro­ma­nam iuven­tu­tem cre­de­rent, ad bel­lum pro­fec­tis tan­tum Ca­mil­lus audi­tus im­pe­ra­tor ter­ro­ris in­tu­le­rat ut val­lo se ip­si, val­lum con­ges­tis ar­bo­ri­bus sae­pi­rent, ne qua intra­re ad mu­ni­men­ta hos­tis pos­set. [10] quod ubi ani­mad­ver­tit Ca­mil­lus, ig­nem in obiec­tam sae­pem coi­ci ius­sit; et for­te erat vis mag­na ven­ti ver­sa in hos­tem; [11] ita­que non ape­ruit so­lum in­cen­dio viam, sed flam­mis in castra ten­den­ti­bus va­po­re etiam ac fu­mo cre­pi­tu­que vi­ri­dis ma­te­riae flag­ran­tis ita conster­na­vit hos­tes ut mi­nor mo­les su­pe­ran­ti­bus val­lum mi­li­ti­bus mu­ni­tum in castra Volsco­rum Ro­ma­nis fue­rit quam transcen­den­ti­bus sae­pem in­cen­dio ab­sumptam fue­rat. [12] fu­sis hos­ti­bus cae­sis­que cum castra im­pe­tu ce­pis­set dic­ta­tor, prae­dam mi­li­ti de­dit, quo mi­nus spe­ra­tam mi­ni­me lar­gi­to­re du­ce, eo mi­li­ti gra­tio­rem. [13] per­se­cu­tus dein­de fu­gien­tes cum om­nem Volscum ag­rum de­po­pu­la­tus es­set, ad de­di­tio­nem Volscos sep­tua­ge­si­mo de­mum an­no su­be­git. [14] vic­tor ex Volscis in Aequos tran­siit et ip­sos bel­lum mo­lien­tes; exer­ci­tum eorum ad Bo­las oppres­sit, nec castra mo­do sed ur­bem etiam adgres­sus im­pe­tu pri­mo ce­pit.