Ïåðåâîä Í. Í. Êàçàíñêîãî. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
7. (1) Çàêðûâ ñóäû è ïðîâåäÿ íàáîð, Ôóðèé è Âàëåðèé äâèíóëèñü ê Ñàòðèêó, ãäå æèòåëè Àíòèÿ ñîñðåäîòî÷èëè íå òîëüêî âîëüñêñêèõ áîéöîâ èç âíîâü ïîäðîñøåãî ïîêîëåíèÿ27, íî è îãðîìíûå ñèëû ëàòèíîâ è ãåðíèêîâ, íå èìåâøèõ ïîòåðü â ëþäÿõ áëàãîäàðÿ äîëãîìó ìèðó, è ýòè íîâûå âðàãè, ïðèñîåäèíèâøèåñÿ ê ñòàðûì, ñìóòèëè äóõ ðèìñêîãî âîéñêà. (2) Êîãäà öåíòóðèîíû äîëîæèëè Êàìèëëó, êàê ðàç â ýòî âðåìÿ ðîâíÿâøåìó ñòðîé, ÷òî âîèíû â ñìóùåíèè, çà îðóæèå áåðóòñÿ âÿëî, ëàãåðü ïîêèäàþò ìåäëåííî è íåîõîòíî, à êîå-ãäå äàæå ñëûøèòñÿ: «Êàæäîìó ïðèäåòñÿ ñðàæàòüñÿ ñ ñîòíåé âðàãîâ! Ýòàêóþ òîëïó è áåçîðóæíóþ òðóäíî ñäåðæàòü, íå òî ÷òî âîîðóæåííóþ!» — (3) òî ïîëêîâîäåö âñêî÷èë íà êîíÿ è, ïîçíàìåííî îáúåçæàÿ áîåâûå ïîðÿäêè, îáðàòèëñÿ ê íèì ñ òàêîé ðå÷üþ: «×òî ïðèóíûëè, âîèíû? ×òî ýòî çà íåîáû÷íàÿ ìåäëèòåëüíîñòü? Èëè íå çíàåòå âû ïðîòèâíèêà, íå çíàåòå ìåíÿ èëè ñåáÿ? Ðàçâå íåïðèÿòåëü íå åñòü ëèøü îñåëîê äëÿ äîáëåñòè âàøåé è ñëàâû? (4) Ïîä ìîèì âîäèòåëüñòâîì ñïðàâèëè âû òðîéíîé òðèóìô ïîñëå òðîéíîé ïîáåäû íàä ýòèìè ñàìûìè âîëüñêàìè, è íàä ýêâàìè, è íàä Ýòðóðèåé28, íå ãîâîðÿ óæ î òîì, ÷òî Ôàëåðèè è Âåéè âçÿòû âàìè è âàìè æå ðàçáèòû â ïîëîíåííîì îòå÷åñòâå ãàëëüñêèå ïîë÷èùà29. (5) Ïîòîìó ëè íûíå íå ïðèçíàåòå âû ìåíÿ âîæäåì, ÷òî óæå íå îò äèêòàòîðà, íî îò âîåííîãî òðèáóíà30 óñëûõàëè ïðèçûâ ê áîþ? Íî ÿ íå äîìîãàþñü ýòîé âåëè÷àéøåé íàä âàìè âëàñòè, è âû äîëæíû âèäåòü âî ìíå òîëüêî ìåíÿ ñàìîãî è íè÷åãî êðîìå. Äèêòàòîðñêàÿ âëàñòü íèêîãäà íå ïðèäàâàëà ìíå äóõà, òàê æå êàê èçãíàíèå åãî íå îòíÿëî. (6) Èòàê, âñå ìû — âñå òå æå; è åñëè ìû îòäàäèì ýòîé âîéíå òî æå, ÷òî è ïðåæíèì âîéíàì, äàâàéòå è òåïåðü æäàòü òîãî æå èñõîäà. ×åðåç ìèã íà÷íåòñÿ ñõâàòêà è êàæäûé ñäåëàåò, ÷åìó íàó÷åí, ê ÷åìó ïðèâûê: âû ïîáåäèòå, îíè ïîáåãóò». |
7. iustitio indicto dilectuque habito Furius ac Valerius ad Satricum profecti, quo non Volscorum modo iuventutem Antiates ex nova subole lectam sed ingentem Latinorum Hernicorumque vim conciverant ex integerrimis diutina pace populis. itaque novus hostis veteri adiunctus commovit animos militis Romani. [2] quod ubi aciem iam instruenti Camillo centuriones renuntiaverunt, turbatas militum mentes esse, segniter arma capta, cunctabundosque et resistentes egressos castris esse, quin voces quoque auditas cum centenis hostibus singulos pugnaturos et aegre inermem tantam multitudinem, nedum armatam, sustineri posse, [3] in equum insilit et ante signa obversus in aciem ordines interequitans: «quae tristitia, milites, haec, quae insolita cunctatio est? hostem an me an vos ignoratis? hostis est quid aliud quam perpetua materia virtutis gloriaeque vestrae? [4] vos contra me duce, ut Falerios Veiosque captos et in capta patria Gallorum legiones caesas taceam, modo trigeminae victoriae triplicem triumphum ex his ipsis Volscis et Aequis et ex Etruria egistis. [5] An me, quod non dictator vobis sed tribunus signum dedi, non agnoscitis ducem? neque ego maxima imperia in vos desidero, et vos in me nihil praeter me ipsum intueri decet; neque enim dictatura mihi unquam animos fecit, ut ne exsilium quidem ademit. [6] iidem igitur omnes sumus, et cum eadem omnia in hoc bellum adferamus, quae in priora attulimus, eundem eventum belli exspectemus. simul concurreritis, quod quisque didicit ac consuevit faciet: vos vincetis, illi fugient». |