Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà VI, ãë. 7

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì I. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1989.
Ïåðåâîä Í. Í. Êàçàíñêîãî. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6

7. (1) Çàêðûâ ñóäû è ïðî­âåäÿ íàáîð, Ôóðèé è Âàëå­ðèé äâè­íó­ëèñü ê Ñàò­ðè­êó, ãäå æèòå­ëè Àíòèÿ ñîñðå­äîòî­÷è­ëè íå òîëü­êî âîëü­ñê­ñêèõ áîé­öîâ èç âíîâü ïîä­ðîñ­øå­ãî ïîêî­ëå­íèÿ27, íî è îãðîì­íûå ñèëû ëàòè­íîâ è ãåð­íè­êîâ, íå èìåâ­øèõ ïîòåðü â ëþäÿõ áëà­ãî­äà­ðÿ äîë­ãî­ìó ìèðó, è ýòè íîâûå âðà­ãè, ïðè­ñî­åäè­íèâ­øè­å­ñÿ ê ñòà­ðûì, ñìó­òè­ëè äóõ ðèì­ñêî­ãî âîé­ñêà. (2) Êîãäà öåí­òó­ðè­î­íû äîëî­æè­ëè Êàìèë­ëó, êàê ðàç â ýòî âðå­ìÿ ðîâ­íÿâ­øå­ìó ñòðîé, ÷òî âîè­íû â ñìó­ùå­íèè, çà îðó­æèå áåðóò­ñÿ âÿëî, ëàãåðü ïîêèäà­þò ìåä­ëåí­íî è íåîõîò­íî, à êîå-ãäå äàæå ñëû­øèò­ñÿ: «Êàæ­äî­ìó ïðè­äåò­ñÿ ñðà­æàòü­ñÿ ñ ñîò­íåé âðà­ãîâ! Ýòà­êóþ òîë­ïó è áåç­îðóæ­íóþ òðóä­íî ñäåð­æàòü, íå òî ÷òî âîîðó­æåí­íóþ!» — (3) òî ïîë­êî­âî­äåö âñêî­÷èë íà êîíÿ è, ïîçíà­ìåí­íî îáú­åç­æàÿ áîå­âûå ïîðÿä­êè, îáðà­òèë­ñÿ ê íèì ñ òàêîé ðå÷üþ: «×òî ïðè­óíû­ëè, âîè­íû? ×òî ýòî çà íåîáû÷­íàÿ ìåä­ëè­òåëü­íîñòü? Èëè íå çíà­å­òå âû ïðî­òèâ­íè­êà, íå çíà­å­òå ìåíÿ èëè ñåáÿ? Ðàç­âå íåïðè­ÿ­òåëü íå åñòü ëèøü îñå­ëîê äëÿ äîá­ëå­ñòè âàøåé è ñëà­âû? (4) Ïîä ìîèì âîäè­òåëü­ñò­âîì ñïðà­âè­ëè âû òðîé­íîé òðè­óìô ïîñëå òðîé­íîé ïîáåäû íàä ýòè­ìè ñàìû­ìè âîëüñêà­ìè, è íàä ýêâà­ìè, è íàä Ýòðó­ðè­åé28, íå ãîâî­ðÿ óæ î òîì, ÷òî Ôàëå­ðèè è Âåéè âçÿ­òû âàìè è âàìè æå ðàç­áè­òû â ïîëî­íåí­íîì îòå­÷å­ñòâå ãàëëü­ñêèå ïîë­÷è­ùà29. (5) Ïîòî­ìó ëè íûíå íå ïðè­çíà­å­òå âû ìåíÿ âîæäåì, ÷òî óæå íå îò äèê­òà­òî­ðà, íî îò âîåí­íî­ãî òðè­áó­íà30 óñëû­õà­ëè ïðè­çûâ ê áîþ? Íî ÿ íå äîìî­ãà­þñü ýòîé âåëè­÷àé­øåé íàä âàìè âëà­ñòè, è âû äîëæ­íû âèäåòü âî ìíå òîëü­êî ìåíÿ ñàìî­ãî è íè÷å­ãî êðî­ìå. Äèê­òà­òîð­ñêàÿ âëàñòü íèêî­ãäà íå ïðè­äà­âà­ëà ìíå äóõà, òàê æå êàê èçãíà­íèå åãî íå îòíÿ­ëî. (6) Èòàê, âñå ìû — âñå òå æå; è åñëè ìû îòäà­äèì ýòîé âîéíå òî æå, ÷òî è ïðåæ­íèì âîé­íàì, äàâàé­òå è òåïåðü æäàòü òîãî æå èñõî­äà. ×åðåç ìèã íà÷­íåò­ñÿ ñõâàò­êà è êàæ­äûé ñäå­ëà­åò, ÷åìó íàó÷åí, ê ÷åìó ïðè­âûê: âû ïîáåäè­òå, îíè ïîáå­ãóò».

7. ius­ti­tio in­dic­to di­lec­tu­que ha­bi­to Fu­rius ac Va­le­rius ad Sat­ri­cum pro­fec­ti, quo non Volsco­rum mo­do iuven­tu­tem An­tia­tes ex no­va su­bo­le lec­tam sed in­gen­tem La­ti­no­rum Her­ni­co­rum­que vim con­ci­ve­rant ex in­te­ger­ri­mis diu­ti­na pa­ce po­pu­lis. ita­que no­vus hos­tis ve­te­ri adiunctus com­mo­vit ani­mos mi­li­tis Ro­ma­ni. [2] quod ubi aciem iam instruen­ti Ca­mil­lo cen­tu­rio­nes re­nun­tia­ve­runt, tur­ba­tas mi­li­tum men­tes es­se, seg­ni­ter ar­ma cap­ta, cuncta­bun­dos­que et re­sis­ten­tes eg­res­sos castris es­se, quin vo­ces quo­que audi­tas cum cen­te­nis hos­ti­bus sin­gu­los pug­na­tu­ros et aeg­re iner­mem tan­tam mul­ti­tu­di­nem, ne­dum ar­ma­tam, sus­ti­ne­ri pos­se, [3] in equ­um in­si­lit et an­te sig­na ob­ver­sus in aciem or­di­nes in­te­re­qui­tans:

«quae tris­ti­tia, mi­li­tes, haec, quae in­so­li­ta cuncta­tio est? hos­tem an me an vos ig­no­ra­tis? hos­tis est quid aliud quam per­pe­tua ma­te­ria vir­tu­tis glo­riaeque vestrae? [4] vos contra me du­ce, ut Fa­le­rios Veios­que cap­tos et in cap­ta pat­ria Gal­lo­rum le­gio­nes cae­sas ta­ceam, mo­do tri­ge­mi­nae vic­to­riae trip­li­cem tri­um­phum ex his ip­sis Volscis et Aequis et ex Et­ru­ria egis­tis. [5] An me, quod non dic­ta­tor vo­bis sed tri­bu­nus sig­num de­di, non ag­nos­ci­tis du­cem? ne­que ego ma­xi­ma im­pe­ria in vos de­si­de­ro, et vos in me ni­hil prae­ter me ip­sum in­tue­ri de­cet; ne­que enim dic­ta­tu­ra mi­hi un­quam ani­mos fe­cit, ut ne ex­si­lium qui­dem ade­mit. [6] iidem igi­tur om­nes su­mus, et cum eadem om­nia in hoc bel­lum ad­fe­ra­mus, quae in prio­ra at­tu­li­mus, eun­dem even­tum bel­li exspec­te­mus. si­mul con­cur­re­ri­tis, quod quis­que di­di­cit ac con­sue­vit fa­ciet: vos vin­ce­tis, il­li fu­gient».

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 27Ïîñëå ïîðà­æå­íèÿ âîëü­ñêîâ â 389 ã.
  • 28Ñì. âûøå: VI, 4, 1.
  • 29Ðå÷ü èäåò î ñîáû­òè­ÿõ 390 ã.
  • 30Ñì. âûøå: VI, 5, 6.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1260010226 1327007032 1327008059 1364000608 1364000609 1364000610