Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà VI, ãë. 8

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì I. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1989.
Ïåðåâîä Í. Í. Êàçàíñêîãî. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

8. (1) Òóò áûë ïîäàí çíàê ê áîþ, Êàìèëë ñïå­øèë­ñÿ è, ñõâà­òèâ çà ðóêó áëè­æàé­øå­ãî çíà­ìå­íîñ­öà, ïîòà­ùèë åãî ñ ñîáîé íà âðà­ãà, ïðè­êðè­êè­âàÿ: «Âïå­ðåä âîèí! Âïå­ðåä ñî çíà­ìå­íåì!». (2) Ïðè âèäå ñàìî­ãî Êàìèë­ëà, óæå ñëà­áî­ãî ïî ñòà­ðî­ñòè ëåò äëÿ òåëåñ­íûõ òðóäîâ è âñå æå èäó­ùå­ãî íàâñòðå­÷ó âðà­ãó, âñå ðàçîì ñ áîå­âûì êëè­÷åì ðèíó­ëèñü âïå­ðåä, âîç­ãëà­øàÿ «Çà ïîë­êî­âîä­öåì!». (3) Ïåðå­äà­þò äàæå, ÷òî ïî ïðè­êà­çó Êàìèë­ëà çíà­ìÿ áûëî áðî­øå­íî â ãóùó âðà­æå­ñêîé ðàòè, ÷òîáû çíà­ìåí­íûé ðÿä ïîñïå­øèë åãî îòáèòü. (4) Òóò-òî àíòèé­öû äðîã­íó­ëè è íå òîëü­êî ãîëî­âà èõ ñòðîÿ, íî äàæå îáîç­íè­êè îêà­çà­ëèñü îõâà­÷å­íû óæà­ñîì. (5) Íå ñòîëü ñìó­ùà­ëà âîëü­ñêîâ ñèëà íåïðè­ÿ­òå­ëÿ, ñêîëü­êî óñòðà­øàë èõ âèä ñàìî­ãî Êàìèë­ëà, åäâà ÿâëÿë­ñÿ îí ïåðåä íèìè: (6) âåäü, êóäà áû îí íè äâè­íóë­ñÿ, íåñ îí ñ ñîáîþ âåð­íóþ ïîáåäó. Ýòî ñòà­ëî ñ.290 îñî­áåí­íî î÷å­âèä­íî, êîãäà, ïîñïåø­íî âñêî­÷èâ íà êîíÿ è ñõâà­òèâ­øè ùèò ïåõî­òèí­öà, îí óñòðå­ìèë­ñÿ ê ëåâî­ìó êðû­ëó, óæå ïî÷òè ðàç­áè­òî­ìó, è îäíèì ñâî­èì ïðè­ñóò­ñò­âè­åì èñïðà­âèë õîä ñðà­æå­íèÿ, óêà­çàâ áîé­öàì íà ïîáåäó äðó­ãèõ ÷àñòåé. (7) Êîíåö äåëà áûë óæå ïðåä­ðå­øåí, íî âðà­ãîâ áûëà òàêàÿ òîë­ïà, ÷òî è ñàìè îíè íå ìîã­ëè ïóñòèòü­ñÿ â áåã­ñòâî, è óáè­âàòü èõ îñòà­âà­ëîñü âîè­íàì, óæå áåç òîãî óòîì­ëåí­íûì äîë­ãîþ ñå÷åé; îäíà­êî òóò íåæäàí­íî õëû­íóë ëèâåíü è ïðå­êðà­òèë íå ñòîëü­êî ñðà­æå­íèå, ñêîëü­êî âåð­íîå îáðå­òå­íèå ïîáåäû. (8) Òóò áûë äàí îòáîé, è íàñòó­ïèâ­øàÿ áåñ­òðå­âîæ­íàÿ íî÷ü çàâåð­øè­ëà äëÿ ðèì­ëÿí âîé­íó, èáî ëàòè­íû è ãåð­íè­êè, áðî­ñèâ âîëü­ñêîâ, ðàç­áå­æà­ëèñü ïî äîìàì, ñòÿ­æàâ îò äóð­íûõ ñâî­èõ íàìå­ðå­íèé ñòîëü æå äóð­íóþ ó÷àñòü. (9) Âîëü­ñêè æå, óâèäàâ, ÷òî áðî­øå­íû îíè òåìè, êòî óãî­âî­ðèë èõ âîç­îá­íî­âèòü âîé­íó, îñòà­âèâ ëàãåðü, çàêðû­ëèñü â ñòå­íàõ Ñàò­ðè­êà. Êàìèëë ñïåð­âà íà÷àë îêðó­æàòü ãîðîä âàëîì è îñà­æäàòü ïî âñåì ïðà­âè­ëàì âîåí­íî­ãî èñêóñ­ñòâà, (10) íî, âèäÿ, ÷òî òå íå ïûòà­þò­ñÿ âûëàç­êà­ìè ïðå­ïÿò­ñò­âî­âàòü ðàáîòàì, ïîíÿë, ÷òî áîå­âî­ãî äóõà ó ïðî­òèâ­íè­êà ìåíü­øå, ÷åì äóìàë îí, îæè­äàÿ íåñêî­ðîé ïîáåäû, è ïîñî­âå­òî­âàë âîè­íàì íå èçíó­ðÿòü­ñÿ äîë­ãè­ìè òðóäà­ìè, êàê ïðè îñà­äå Âåé: ïîáåäà óæå â ðóêàõ. Îõâà­÷åí­íûå ðàäîñò­íûì çàäî­ðîì, âîè­íû ñî âñåõ ñòî­ðîí ñ ëåñò­íè­öà­ìè êèíó­ëèñü íà ïðè­ñòóï, è ãîðîä áûë âçÿò. Âîëü­ñêè, áðî­ñèâ îðó­æèå, ñäà­ëèñü.

8. da­to dein­de sig­no ex equo de­si­lit et pro­xi­mum sig­ni­fe­rum ma­nu ar­rep­tum se­cum in hos­tem ra­pit «in­fer, mi­les», cla­mi­tans «sig­num». [2] quod ubi vi­de­re, ip­sum Ca­mil­lum, iam ad mu­ne­ra cor­po­ris se­nec­ta in­va­li­dum, va­den­tem in hos­tes, pro­cur­runt pa­ri­ter om­nes cla­mo­re sub­la­to «se­que­re im­pe­ra­to­rem» pro se quis­que cla­man­tes. [3] emis­sum etiam sig­num Ca­mil­li ius­su in hos­tium aciem fe­runt, id­que ut re­pe­te­re­tur con­ci­ta­tos an­te­sig­na­nos; [4] ibi pri­mum pul­sum An­tia­tem, ter­ro­rem­que non in pri­mam tan­tum aciem sed etiam ad sub­si­dia­rios per­la­tum. [5] nec vis tan­tum mi­li­tum mo­ve­bat ex­ci­ta­ta prae­sen­tia du­cis, sed quod Volsco­rum ani­mis ni­hil ter­ri­bi­lius erat quam ip­sius Ca­mil­li for­te ob­la­ta spe­cies; [6] ita quo­cum­que se in­tu­lis­set vic­to­riam se­cum haud du­biam tra­he­bat. ma­xi­me id evi­dens fuit, cum in lae­vum cor­nu pro­pe iam pul­sum ar­rep­to re­pen­te equo cum scu­to pe­destri ad­vec­tus conspec­tu suo proe­lium res­ti­tuit os­ten­tans vin­cen­tem ce­te­ram aciem. [7] iam incli­na­ta res erat, sed tur­ba hos­tium et fu­ga im­pe­die­ba­tur et lon­ga cae­de con­fi­cien­da mul­ti­tu­do tan­ta fes­so mi­li­ti erat, cum re­pen­te in­gen­ti­bus pro­cel­lis fu­sus im­ber cer­tam ma­gis vic­to­riam quam proe­lium di­re­mit. [8] sig­no dein­de re­cep­tui da­to nox in­se­cu­ta quie­tis Ro­ma­nis per­fe­cit bel­lum. La­ti­ni nam­que et Her­ni­ci re­lic­tis Volscis do­mos pro­fec­ti sunt, ma­lis con­si­liis pa­res adep­ti even­tus; [9] Volsci, ubi se de­ser­tos ab eis vi­de­re, quo­rum fi­du­cia re­bel­la­ve­rant, re­lic­tis castris moe­ni­bus Sat­ri­ci se inclu­dunt. quos pri­mo Ca­mil­lus val­lo cir­cum­da­re et ag­ge­re at­que ope­ri­bus op­pug­na­re est ador­tus. [10] quae postquam nul­la erup­tio­ne im­pe­di­ri vi­det, mi­nus es­se ani­mi ra­tus in hos­te quam ut in eo tam len­tae spei vic­to­riam exspec­ta­ret, co­hor­ta­tus mi­li­tes, ne tam­quam Veios op­pug­nan­tes in ope­re lon­gin­quo se­se te­re­rent, vic­to­riam in ma­ni­bus es­se, in­gen­ti mi­li­tum alac­ri­ta­te moe­nia un­di­que adgres­sus sca­lis op­pi­dum ce­pit. Volsci abiec­tis ar­mis se­se de­di­de­runt.

ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
1327007031 1327008013 1327009001 1364000609 1364000610 1364000611