Ïåðåâîä Í. Í. Êàçàíñêîãî. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
11. (1)  ñëåäóþùåì ãîäó [385 ã.] ïðè òðèáóíàõ ñ êîíñóëüñêîé âëàñòüþ Àâëå Ìàíëèè, Ïóáëèè Êîðíåëèè, Òèòå è Ëóöèè Êâèíêöèÿõ Êàïèòîëèéñêèõ, à òàêæå Ëóöèè Ïàïèðèè Êóðñîðå è Ãàå Ñåðãèè, èçáðàííûõ âî âòîðîé ðàç, çàâÿçàëàñü òÿãîñòíàÿ âíåøíÿÿ âîéíà è åùå áîëåå òÿãîñòíàÿ âíóòðåííÿÿ ðàñïðÿ: (2) âîéíà, ê êîòîðîé äîáàâèëîñü îòïàäåíèå ëàòèíîâ è ãåðíèêîâ, áûëà íà÷àòà âîëüñêàìè, à ðàñïðþ ïðîòèâ âñåõ îæèäàíèé çàòåÿë ìóæ ïàòðèöèàíñêîãî ðîäà è äîáðîé ñëàâû Ìàðê Ìàíëèé Êàïèòîëèéñêèé. (3) Âñåõ ëó÷øèõ ìóæåé â ãîñóäàðñòâå îí âûñîêîìåðíî ïðåçèðàë è îäíîìó ëèøü çàâèäîâàë — Ìàðêó Ôóðèþ, ñòîëü âûäàþùåìóñÿ è ïî÷åñòÿìè, è äîáëåñòÿìè. (4) Íå ìîã îí ñïîêîéíî ñíåñòè, ÷òî Ôóðèþ íåò ðàâíûõ ñðåäè äîëæíîñòíûõ ëèö, íåò ïîäîáíûõ â ãëàçàõ âîéñêà, ÷òî îí ïðåâîñõîäèò âñåõ è äàæå òîâàðèùè ïî èçáðàíèþ êàæóòñÿ ïðè íåì íå òîâàðèùàìè, à ñëóæèòåëÿìè, à ìåæäó òåì (åñëè áû êòî-íèáóäü çàõîòåë ýòî ïðàâèëüíî îöåíèòü!) Ìàðê Ôóðèé íå ìîã áû îñâîáîäèòü îòå÷åñòâî îò îñàäèâøèõ åãî âðàãîâ, åñëè áû ïðåæäå îí, Ìàíëèé, íå ñîõðàíèë Êàïèòîëèÿ è Êðåïîñòè, (5) âåäü Ôóðèé íàïàë íà ãàëëîâ âî âðåìÿ äåëåæà çîëîòà, êîãäà òå äóøîþ óæå ÷àÿëè ìèðà, òîãäà êàê îí, Ìàíëèé, îòðàçèë èõ âîîðóæåííûõ è ëîìÿùèõñÿ â Êðåïîñòü. È Ìàðêó Ôóðèþ ïðèõîäèòñÿ óäåëÿòü îò ñëàâû ñâîåé ðàâíóþ äîëþ êàæäîìó èç âîèíîâ, êîòîðûå âìåñòå ñ íèì ïîáåäèëè, åãî æå, Ìàíëèÿ, ïîáåäå íèêòî èç ñìåðòíûõ íå ñîïðè÷àñòåí. (6) Ðàñïàëèâ äóøó ïîäîáíûìè ðàçìûøëåíèÿìè, áóäó÷è ïî íåêîòîðîìó äóøåâíîìó èçúÿíó ãîðÿ÷ è íåîáóçäàí, äà ïðèòîì, çàìåòèâ, ÷òî âëèÿíèå åãî ñðåäè ñåíàòîðîâ íå òàê âåëèêî, êàê òðåáîâàëà áû, ïî åãî ìíåíèþ, ñïðàâåäëèâîñòü, (7) îí ïåðâûé èçî âñåõ îòöîâ ñòàë óãîæäàòü íàðîäó34, ñòàë ñîâåùàòüñÿ î ãîñóäàðñòâåííûõ äåëàõ ñ ïëåáåéñêèìè äîëæíîñòíûìè ëèöàìè, ñòàë îáâèíÿòü ñåíàòîðîâ â ïðåñòóïëåíèÿõ, çàâëåêàòü ïðîñòîé íàðîä âíåøíèì ñâîèì îáàÿíèåì, à íå ñîâåòîì è òàê ïðåäïî÷åë øèðîêóþ ñëàâó äîáðîé. (8) Íå äîâîëüñòâóÿñü çåìåëüíûìè çàêîíàìè, êîè âñåãäà áûëè ó íàðîäíûõ òðèáóíîâ ïîâîäîì ê ñìóòàì, îí ñòàë ïîäðûâàòü äîâåðèå â ññóäíîì äåëå35, âåäü è âïðÿìü, ãîâîðèë îí, ñòðåêàëî äîëãîâ òåì îñòðåå, ÷òî ãðîçèò íå òîëüêî íèùåòîé è áåñ÷åñòüåì, — îíî ñòðàøèò ñâîáîäíîãî ÷åëîâåêà òåìíèöåþ è îêîâàìè. (9) Äåéñòâèòåëüíî, çàäîëæåííîñòü áûëà î÷åíü âåëèêà èç-çà ñòðîèòåëüñòâà — äåëà, ðàçîðèòåëüíîãî äàæå äëÿ áîãà÷åé.  òàêèõ-òî óñëîâèÿõ âîéíà ñ âîëüñêàìè, ñàìà íå ëåãêàÿ è îòÿã÷åííàÿ îòïàäåíèåì ëàòèíîâ è ãåðíèêîâ, áûëà èñïîëüçîâàíà êàê ïðåäëîã, ÷òîáû äîìîãàòüñÿ âåðõîâíîé âëàñòè. (10) Îäíàêî ïîìûñëû Ìàíëèÿ î ïåðåâîðîòå ëèøü ïîáóäèëè ñåíàò íàçíà÷èòü äèêòàòîðà. Èòàê, èçáðàííûé äèêòàòîðîì Àâë Êîðíåëèé Êîññ íàçíà÷èë íà÷àëüíèêîì êîííèöû Òèòà Êâèíêöèÿ Êàïèòîëèéñêîãî. |
11. insequenti anno A. Manlio P. Cornelio T. et L. Quinctiis Capitolinis L. Papirio Cursore iterum C. Sergio iterum tribunis consulari potestate grave bellum foris, gravior domi seditio exorta, [2] bellum ab Volscis adiuncta Latinorum atque Hernicorum defectione, seditio, unde minime timeri potuit, a patriciae gentis viro et inclitae famae, M. Manlio Capitolino. [3] qui nimius animi cum alios principes sperneret, uni invideret, eximio simul honoribus atque virtutibus, M. Furio, aegre ferebat solum eum in magistratibus, [4] solum apud exercitus tantum iam eminere ut iisdem auspiciis creatos non pro collegis sed pro ministris habeat, cum interim, si quis vere aestimare velit, a M. Furio recuperari patria ex obsidione hostium non potuerit, nisi a se prius Capitolium atque arx servata esset; [5] et ille inter aurum accipiendum et in spem pacis solutis animis Gallos adgressus sit, ipse armatos capientesque arcem depulerit; illius gloriae pars virilis apud omnes milites sit qui simul vicerint, suae victoriae neminem omnium mortalium socium esse constet. [6] his opinionibus inflato animo, ad hoc vitio quoque ingenii vehemens et impotens, postquam inter patres non quantum aequum censebat excellere suas opes animadvertit, [7] primus omnium ex patribus popularis factus cum plebeiis magistratibus consilia communicare; criminando patres, alliciendo ad se plebem iam aura, non consilio ferri famaeque magnae malle quam bonae esse. [8] et non contentus agrariis legibus, quae materia semper tribunis plebi seditionum fuisset, fidem moliri coepit: acriores quippe aeris alieni stimulos esse, qui non egestatem modo atque ignominiam minentur sed nervo ac vinculis corpus liberum territent. [9] et erat aeris alieni magna vis re damnossima etiam divitibus, aedificando, contracta. bellum itaque Volscum, grave per se, oneratum Latinorum atque Hernicorum defectione, in speciem causae iactatum ut maior potestas quaereretur; [10] sed nova consilia Manli magis compulere senatum ad dictatorem creandum. creatus A. Cornelius Cossus magistrum equitum dixit T. Quinctium Capitolinum. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß