Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà VI, ãë. 13

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì I. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1989.
Ïåðåâîä Í. Í. Êàçàíñêîãî. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8

13. (1) Ïîë­÷è­ùà âðà­ãîâ, íà ãëàç ñðàâ­íèâ îáà ñòðîÿ è ïîëà­ãà­ÿñü òîëü­êî íà ñâîþ ÷èñ­ëåí­íîñòü, áåç­ðàñ­÷åò­íî âñòó­ïè­ëè â áîé è áåç­ðàñ­÷åò­íî æå îòñòó­ïè­ëè. (2) Ëèõèå òîëü­êî â ìåòà­íèè êîïèé, ñ.294 â êëè­÷å è ïåð­âîì íàòèñ­êå áèò­âû, îíè íå ñóìå­ëè óñòî­ÿòü ïåðåä ìå÷à­ìè, ðóêî­ïàø­íîþ ñõâàò­êîé, ïåðåä âèäîì îäó­øåâ­ëåí­íî­ãî ÿðî­ñòüþ íåïðè­ÿ­òå­ëÿ. (3) Ïåð­âûå ðÿäû íàïà­äàâ­øèõ áûëè îòðà­æå­íû, è óæàñ äîñòèã äàæå îáîç­íûõ îòðÿäîâ, à òóò äîáà­âè­ëà ñòðà­õó êîí­íè­öà. Áîå­âûå ïîðÿä­êè íàðó­øè­ëèñü âî ìíî­ãèõ ìåñòàõ, âñå ïðè­øëî â äâè­æå­íèå, è ñòðîé óïî­äî­áèë­ñÿ ìÿòó­ùèì­ñÿ âîë­íàì. À êîãäà ïåðå­äî­âûå áîé­öû ïàëè è òóò óæå êàæ­äûé íà÷àë äóìàòü î íàäâè­ãàþ­ùåé­ñÿ ñìåð­òè, âðà­ãè îáðà­òè­ëèñü â áåã­ñòâî. (4) Ðèì­ëÿíå íàñåäà­þò: ïîêà òå îòñòó­ïà­ëè ñîìêíó­òûì ñòðî­åì, ïðå­ñëå­äî­âà­íèå áûëî äåëîì ïåõîòû, íî êîãäà ïðå­ñëå­äî­âà­òå­ëè çàìå­òè­ëè, ÷òî ïîâñþäó âðà­æå­ñêèå âîè­íû áðî­ñà­þò îðó­æèå è ðàñ­ñå­è­âà­þò­ñÿ ïî ïîëÿì, ñðà­çó ïî äàí­íî­ìó çíà­êó ïîñëà­íû áûëè êîí­íûå îòðÿäû, ÷òîáû íå äàòü âñå­ìó ìíî­æå­ñòâó ðàç­áå­æàòü­ñÿ, ïîêóäà ïåõîòà ìåä­ëèò, äîáè­âàÿ âðà­ãîâ ïîîäè­íî÷­êå: (5) äîñòà­òî÷­íî áûëî äðî­òè­êà­ìè è çàïó­ãè­âà­íè­åì ïðå­ïÿò­ñò­âî­âàòü áåã­ñòâó, êîí­íû­ìè îáú­åçäà­ìè äåð­æàòü íà ìåñòå òîë­ïó, ïîêà íå ïîäî­ñïå­åò ïåõîòà è íå ïîêîí­÷èò ñ ïðî­òèâ­íè­êîì, êàê ïîëî­æå­íî. (6) Áåã­ñòâî è ïðå­ñëå­äî­âà­íèå çàâåð­øè­ëèñü íå ðàíü­øå íî÷è; â òîò æå äåíü áûë âçÿò è ðàç­ãðàá­ëåí ëàãåðü âîëü­ñêîâ; âñþ äîáû­÷ó, êðî­ìå ñâî­áîä­íûõ ëþäåé, óñòó­ïè­ëè âîè­íàì. (7) Áîëü­øå âñå­ãî ïëåí­íûõ áûëî èç ëàòè­íîâ è ãåð­íè­êîâ, ïðè­÷åì îòíþäü íå âñå èç ïðî­ñòî­ãî íàðî­äà, ÷òîáû ñ÷åñòü èõ ñðà­æàâ­øè­ìè­ñÿ çà ïëà­òó, îáíà­ðó­æè­ëèñü òóò è çíàò­íûå ìîëî­äûå ëþäè — ýòî áûëî ÿâíîå äîêà­çà­òåëü­ñòâî ïîìî­ùè îò èõ âëà­ñòåé âðàæ­äåá­íûì âîëüñêàì. (8) Óçíà­íû áûëè è íåêî­òî­ðûå èç æèòå­ëåé Öèð­öåè, è ïîñå­ëåí­öû èç Âåëèòð. Âñå îíè áûëè îòî­ñëà­íû â Ðèì è, äîïðî­øåí­íûå ñòà­ðåé­øè­íà­ìè ñåíà­òà, íåäâó­ñìûñ­ëåí­íî èçú­ÿñ­íè­ëè èì, êàê ïðåæ­äå äèê­òà­òî­ðó, êàæ­äûé èçìå­íó ñâî­åãî íàðî­äà.

13. mul­ti­tu­do hos­tium, nul­li rei prae­ter­quam nu­me­ro fre­ta et ocu­lis ut­ram­que me­tiens aciem, te­me­re proe­lium iniit, te­me­re omi­sit; [2] cla­mo­re tan­tum mis­si­li­bus­que te­lis et pri­mo pug­nae im­pe­tu fe­rox gla­dios et con­la­tum pe­dem et vol­tum hos­tis ar­do­re ani­mi mi­can­tem fer­re non po­tuit. [3] im­pul­sa frons pri­ma et tre­pi­da­tio sub­si­diis in­la­ta; et suum ter­ro­rem in­tu­lit eques; rup­ti in­de mul­tis lo­cis or­di­nes mo­ta­que om­nia et fluc­tuan­ti si­mi­lis acies erat. dein postquam ca­den­ti­bus pri­mis iam ad se quis­que per­ven­tu­ram cae­dem cer­ne­bat, ter­ga ver­tunt. [4] insta­re Ro­ma­nus; et do­nec ar­ma­ti con­fer­ti­que abi­bant, pe­di­tum la­bor in per­se­quen­do fuit; postquam iac­ta­ri ar­ma pas­sim fu­ga­que per ag­ros spar­gi aciem hos­tium ani­mad­ver­sum est, tum equi­tum tur­mae emis­sae da­to sig­no ne in sin­gu­lo­rum mo­ran­do cae­de spa­tium ad eva­den­dum in­te­rim mul­ti­tu­di­ni da­rent: [5] sa­tis es­se mis­si­li­bus ac ter­ro­re im­pe­di­ri cur­sum obe­qui­tan­do­que ag­men te­ne­ri dum ad­se­qui pe­des et ius­ta cae­de con­fi­ce­re hos­tem pos­set. [6] fu­gae se­quen­di­que non an­te noc­tem fi­nis fuit. cap­ta quo­que ac di­rep­ta eodem die castra Volsco­rum, prae­da­que om­nis prae­ter li­be­ra cor­po­ra mi­li­ti con­ces­sa est. [7] pars ma­xi­ma cap­ti­vo­rum ex La­ti­nis at­que Her­ni­cis fuit, nec om­nium de ple­be, ut cre­di pos­set mer­ce­de mi­li­tas­se, sed prin­ci­pes qui­dam iuven­tu­tis in­ven­ti, ma­ni­fes­ta fi­des pub­li­ca ope Volscos hos­tes adiu­tos. [8] Cir­ceien­sium quo­que qui­dam cog­ni­ti et co­lo­ni a Ve­lit­ris; Ro­mam­que om­nes mis­si per­con­tan­ti­bus pri­mo­ri­bus pat­rum eadem quae dic­ta­to­ri de­fec­tio­nem sui quis­que po­pu­li haud perple­xe in­di­ca­ve­re.

ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
1327007031 1327007042 1327008013 1364000614 1364000615 1364000616