Ïåðåâîä Í. Í. Êàçàíñêîãî. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
13. (1) Ïîë÷èùà âðàãîâ, íà ãëàç ñðàâíèâ îáà ñòðîÿ è ïîëàãàÿñü òîëüêî íà ñâîþ ÷èñëåííîñòü, áåçðàñ÷åòíî âñòóïèëè â áîé è áåçðàñ÷åòíî æå îòñòóïèëè. (2) Ëèõèå òîëüêî â ìåòàíèè êîïèé, ñ.294 â êëè÷å è ïåðâîì íàòèñêå áèòâû, îíè íå ñóìåëè óñòîÿòü ïåðåä ìå÷àìè, ðóêîïàøíîþ ñõâàòêîé, ïåðåä âèäîì îäóøåâëåííîãî ÿðîñòüþ íåïðèÿòåëÿ. (3) Ïåðâûå ðÿäû íàïàäàâøèõ áûëè îòðàæåíû, è óæàñ äîñòèã äàæå îáîçíûõ îòðÿäîâ, à òóò äîáàâèëà ñòðàõó êîííèöà. Áîåâûå ïîðÿäêè íàðóøèëèñü âî ìíîãèõ ìåñòàõ, âñå ïðèøëî â äâèæåíèå, è ñòðîé óïîäîáèëñÿ ìÿòóùèìñÿ âîëíàì. À êîãäà ïåðåäîâûå áîéöû ïàëè è òóò óæå êàæäûé íà÷àë äóìàòü î íàäâèãàþùåéñÿ ñìåðòè, âðàãè îáðàòèëèñü â áåãñòâî. (4) Ðèìëÿíå íàñåäàþò: ïîêà òå îòñòóïàëè ñîìêíóòûì ñòðîåì, ïðåñëåäîâàíèå áûëî äåëîì ïåõîòû, íî êîãäà ïðåñëåäîâàòåëè çàìåòèëè, ÷òî ïîâñþäó âðàæåñêèå âîèíû áðîñàþò îðóæèå è ðàññåèâàþòñÿ ïî ïîëÿì, ñðàçó ïî äàííîìó çíàêó ïîñëàíû áûëè êîííûå îòðÿäû, ÷òîáû íå äàòü âñåìó ìíîæåñòâó ðàçáåæàòüñÿ, ïîêóäà ïåõîòà ìåäëèò, äîáèâàÿ âðàãîâ ïîîäèíî÷êå: (5) äîñòàòî÷íî áûëî äðîòèêàìè è çàïóãèâàíèåì ïðåïÿòñòâîâàòü áåãñòâó, êîííûìè îáúåçäàìè äåðæàòü íà ìåñòå òîëïó, ïîêà íå ïîäîñïååò ïåõîòà è íå ïîêîí÷èò ñ ïðîòèâíèêîì, êàê ïîëîæåíî. (6) Áåãñòâî è ïðåñëåäîâàíèå çàâåðøèëèñü íå ðàíüøå íî÷è; â òîò æå äåíü áûë âçÿò è ðàçãðàáëåí ëàãåðü âîëüñêîâ; âñþ äîáû÷ó, êðîìå ñâîáîäíûõ ëþäåé, óñòóïèëè âîèíàì. (7) Áîëüøå âñåãî ïëåííûõ áûëî èç ëàòèíîâ è ãåðíèêîâ, ïðè÷åì îòíþäü íå âñå èç ïðîñòîãî íàðîäà, ÷òîáû ñ÷åñòü èõ ñðàæàâøèìèñÿ çà ïëàòó, îáíàðóæèëèñü òóò è çíàòíûå ìîëîäûå ëþäè — ýòî áûëî ÿâíîå äîêàçàòåëüñòâî ïîìîùè îò èõ âëàñòåé âðàæäåáíûì âîëüñêàì. (8) Óçíàíû áûëè è íåêîòîðûå èç æèòåëåé Öèðöåè, è ïîñåëåíöû èç Âåëèòð. Âñå îíè áûëè îòîñëàíû â Ðèì è, äîïðîøåííûå ñòàðåéøèíàìè ñåíàòà, íåäâóñìûñëåííî èçúÿñíèëè èì, êàê ïðåæäå äèêòàòîðó, êàæäûé èçìåíó ñâîåãî íàðîäà. |
13. multitudo hostium, nulli rei praeterquam numero freta et oculis utramque metiens aciem, temere proelium iniit, temere omisit; [2] clamore tantum missilibusque telis et primo pugnae impetu ferox gladios et conlatum pedem et voltum hostis ardore animi micantem ferre non potuit. [3] impulsa frons prima et trepidatio subsidiis inlata; et suum terrorem intulit eques; rupti inde multis locis ordines motaque omnia et fluctuanti similis acies erat. dein postquam cadentibus primis iam ad se quisque perventuram caedem cernebat, terga vertunt. [4] instare Romanus; et donec armati confertique abibant, peditum labor in persequendo fuit; postquam iactari arma passim fugaque per agros spargi aciem hostium animadversum est, tum equitum turmae emissae dato signo ne in singulorum morando caede spatium ad evadendum interim multitudini darent: [5] satis esse missilibus ac terrore impediri cursum obequitandoque agmen teneri dum adsequi pedes et iusta caede conficere hostem posset. [6] fugae sequendique non ante noctem finis fuit. capta quoque ac direpta eodem die castra Volscorum, praedaque omnis praeter libera corpora militi concessa est. [7] pars maxima captivorum ex Latinis atque Hernicis fuit, nec omnium de plebe, ut credi posset mercede militasse, sed principes quidam iuventutis inventi, manifesta fides publica ope Volscos hostes adiutos. [8] Circeiensium quoque quidam cogniti et coloni a Velitris; Romamque omnes missi percontantibus primoribus patrum eadem quae dictatori defectionem sui quisque populi haud perplexe indicavere. |