Ïåðåâîä Í. Í. Êàçàíñêîãî. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
16. (1) Äèêòàòîð ïðèêàçàë åìó îñòàâèòü îêîëüíûå ðå÷è è íàñòàèâàë, ÷òîáû îí èëè äîêàçàë ñïðàâåäëèâîñòü ñâîåãî îáëè÷åíèÿ, èëè ïðèçíàë áû ñåáÿ âèíîâíûì â îáëûæíîì îáâèíåíèè ïðîòèâ ñåíàòà, â ðàçæèãàíèè íåíàâèñòè ðàçãîâîðîì î ìíèìîé êðàæå. Êîãäà Ìàíëèé ñêàçàë, ÷òî íå áóäåò ãîâîðèòü ïî íàñòîÿíèþ ñâîèõ âðàãîâ, äèêòàòîð ïðèêàçàë áðîñèòü åãî â îêîâû. (2) Ñõâà÷åííûé ñ.297 ïîñûëüíûì46, îí âîñêëèêíóë: «Þïèòåð Âñåáëàãîé Âåëè÷àéøèé, öàðèöà Þíîíà è Ìèíåðâà è äðóãèå áîãè è áîãèíè, íàñåëüíèêè Êàïèòîëèÿ è Êðåïîñòè, âû ëè ïîçâîëÿåòå âðàãàì óòåñíÿòü âàøåãî âîèíà è çàùèòíèêà? Ýòà äåñíèöà, êîåþ ãàëëû ðàññåÿíû îò âàøèõ ñâÿòèëèù, óæåëè íûíå áóäåò â öåïÿõ è îêîâàõ?» (3) Íè÷åé ãëàç, íè÷åé ñëóõ íå ìîã âûíåñòè óæàñ ïðîèñõîäÿùåãî. Íî ãîñóäàðñòâî, ïîëíîñòüþ ïîâèíóþùååñÿ çàêîííîé âëàñòè, óñòàíîâèëî äëÿ ñåáÿ íåðóøèìîå ïðàâèëî: ïåðåä ëèöîì äèêòàòîðñêîé ñèëû íè íàðîäíûå òðèáóíû, íè ñàì ïðîñòîé íàðîä íå îñìåëèëèñü íè ãëàç ïîäíÿòü, íè ðòà ðàñêðûòü. (4) Çàòî èçâåñòíî, ÷òî êîãäà Ìàíëèé áûë ââåðãíóò â òåìíèöó, òî áîëüøàÿ ÷àñòü ïðîñòîãî íàðîäà îáëà÷èëàñü â ñêîðáíóþ îäåæäó, ìíîãèå îòïóñòèëè âîëîñû è áîðîäó è óãðþìûå òîëïû áðîäèëè ó âõîäà â òþðüìó. (5) Äèêòàòîð ñïðàâèë òðèóìô íàä âîëüñêàìè, íî òðèóìô áîëüøå ñïîñîáñòâîâàë íåíàâèñòè, ÷åì ñëàâå; ðîïòàëè, ÷òî äîáûò îí äîìà, à íå íà âîéíå, â ÷åñòü ïîáåäû íàä ñîãðàæäàíèíîì, à íå íàä âðàãîì; äëÿ ïîëíîòû òîðæåñòâà íå õâàòàëî òîëüêî, ÷òîáû ïåðåä êîëåñíèöåé âåëè Ìàðêà Ìàíëèÿ. (6) Ìÿòåæ áûë óæå ñîâñåì íåäàëåê. Ðàäè óñïîêîåíèÿ óìîâ ñåíàò âäðóã äîáðîâîëüíî, áåç ÷üåãî-ëèáî òðåáîâàíèÿ ñòàë ùåäðûì — ïðèêàçàë âûâåñòè â Ñàòðèê ïîñåëåíèå â äâå òûñÿ÷è ãðàæäàí, íàçíà÷èâ êàæäîìó ïî äâà ñ ïîëîâèíîé þãåðà çåìëè47. (7) Òîëêîâàëè, ÷òî äàíî ìàëî è íåìíîãèì è ÷òî ýòî — ïëàòà çà ïðåäàííîãî èìè Ìàðêà Ìàíëèÿ, òàê ÷òî ìåðà, ïðèíÿòàÿ ñåíàòîì, ëèøü ïîäñòðåêíóëà ìÿòåæ. (8) Âñå çàìåòíåé äåëàëàñü òîëïà Ìàíëèåâûõ ñòîðîííèêîâ â ãðÿçíûõ îäåæäàõ, ñî ñêîðáíûìè ëèöàìè ïîäñóäèìûõ, à êîãäà äèêòàòîð ñïðàâèë òðèóìô è ñëîæèë ñ ñåáÿ äîëæíîñòü, òî è ÿçûêè è ìûñëè ëþäåé îñâîáîäèëèñü îò ñòðàõà. |
16. cum mittere ambages dictator iuberet et aut peragere verum indicium cogeret aut fateri facinus insimulati falso crimine senatus oblataeque vani furti invidiae, negantem arbitrio inimicorum se locuturum in vincla duci iussit. [2] arreptus a viatore «Iuppiter» inquit «optime maxime Iunoque regina ac Minerva ceterique di deaeque, qui Capitolium arcemque incolitis, sicine vestrum militem ac praesidem sinitis vexari ab inimicis? haec dextra, qua Gallos fudi a delubris vestris, iam in vinclis et catenis erit?» [3] nullius nec oculi nec aures indignitatem ferebant; sed invicta sibi quaedam patientissima iusti imperii civitas fecerat, nec adversus dictatoriam vim aut tribuni plebis aut ipsa plebs attollere oculos aut hiscere audebant. [4] coniecto in carcerem Manlio satis constat magnam partem plebis vestem mutasse, multos mortales capillum ac barbam promisisse obversatamque vestibulo carceris maestam turbam. [5] dictator de Volscis triumphavit, invidiaeque magis triumphus quam gloriae fuit; quippe domi non militiae partum eum actumque de cive non de hoste fremebant: unum defuisse tantum superbiae, quod non M. Manlius ante currum sit ductus. [6] iamque haud procul seditione res erat; cuius leniendae causa postulante nullo largitor voluntarius repente senatus factus Satricum coloniam duo milia civium Romanorum deduci iussit. bina iugera et semisses agri adsignati; [7] quod cum et parvum et paucis datum et mercedem esse prodendi M. Manli interpretarentur, remedio inritatur seditio. [8] et iam magis insignis et sordibus et facie reorum turba Manliana erat, amotusque post triumphum abdicatione dictaturae terror et linguam et animos liberaverat hominum. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß