Ïåðåâîä Í. Í. Êàçàíñêîãî. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
15. (1) Ïðè òàêîì-òî íåîïðåäåëåííîì ïîëîæåíèè äåë îòîçâàííûé îò âîéñêà äèêòàòîð ïðèáûë â Ãîðîä. Íà äðóãîé äåíü, ñîáðàâ ñåíàò è äîñòàòî÷íî óçíàâ íàñòðîåíèÿ, îí çàïðåòèë ñåíàòîðàì îòõîäèòü îò íåãî è, îêðóæåííûé ýòîé òîëïîé, ïîñòàâèë êðåñëî â Êîìèöèè44 è ïîñëàë âåñòíèêà ê Ìàðêó Ìàíëèþ. (2) Âûçâàííûé ïðèêàçîì äèêòàòîðà, Ìàíëèé ÿâèëñÿ íà ñóä ñ îãðîìíîé òîëïîþ, òàê êàê çàðàíåå äàë çíàòü ñâîèì, ÷òî ïðåäñòîèò áîðüáà. (3) Êàê â ñòðîþ ñòîÿëè: ïî îäíó ñòîðîíó ñåíàò, ïî äðóãóþ — ïðîñòîé íàðîä, îáðàòèâ âçãëÿäû êàæäûé íà ñâîåãî âîæäÿ.  íàñòóïèâøåé òèøèíå äèêòàòîð ïðîèçíåñ: (4) «Î åñëè áû âî âñåõ äðóãèõ äåëàõ ÿ è îòöû-ñåíàòîðû áûëè ñ.296 òàê ñîãëàñíû ñ ïðîñòûì íàðîäîì, êàê ïðåäñòîèò, ÿ óâåðåí, ñîãëàñèòüñÿ íàì â òîì, ÷òî êàñàåòñÿ òåáÿ è òâîåãî äåëà, î êîòîðîì ÿ äîëæåí âåñòè ðîçûñê! (5) Âèæó, òû âîçáóäèë â îáùåñòâå íàäåæäó, íå íàðóøàÿ îáÿçàòåëüñòâ, ïîãàñèòü äîëãè èç ãàëëüñêèõ ñîêðîâèù, ÿêîáû ñîêðûòûõ âèäíåéøèìè ñåíàòîðàìè. ß íå òîëüêî íå ñòàíó ÷èíèòü òåáå â ýòîì ïðåïÿòñòâèÿ, íî, ïðÿìî íàïðîòèâ, Ìàíëèé, ïðîøó òåáÿ: îñâîáîäè ðèìñêèõ ïëåáååâ îò çàäîëæåííîñòè è îòêðîé íàì òåõ, êòî ñèäèò íà îáùèííûõ ñîêðîâèùàõ èç óòàåííîé äîáû÷è45. (6) Íî, åñëè òû ýòîãî íå ñäåëàåøü, ïîòîìó ëè, ÷òî ñàì òû èìååøü äîëþ â ýòîé äîáû÷å, èëè æå ïîòîìó, ÷òî íàâåò òâîé ëîæåí, ÿ ïðèêàæó ââåðãíóòü òåáÿ â îêîâû, ÿ íå ïîòåðïëþ, ÷òîáû òû è äàëüøå ïîäñòðåêàë òîëïó ëîæíîé íàäåæäîé». (7) Íà ýòî Ìàíëèé ñêàçàë, ÷òî òåïåðü åìó ÿñíî: äèêòàòîð èçáðàí íå ïðîòèâ âîëüñêîâ, êîòîðûå ëèøü òîãäà âðàãè, êîãäà ýòî âûãîäíî ñåíàòîðàì, íå ïðîòèâ ëàòèíîâ è ãåðíèêîâ, êîòîðûõ ëîæíûìè îáâèíåíèÿìè ïîáóæäàþò âçÿòüñÿ çà îðóæèå, íî ïðîòèâ íåãî ñàìîãî è ïðîòèâ ðèìñêîãî ïðîñòîãî íàðîäà. (8) Óæå îñòàâèâ ïðèòâîðíóþ âîéíó, îíè òåïåðü íàïðàâëÿþò óäàð íà íåãî, Ìàíëèÿ, óæå îáúÿâëÿåò äèêòàòîð, ÷òî äàñò çàùèòó ðîñòîâùèêàì îò ïëåáååâ; óæå èùåò åìó âèíó è ãèáåëü çà ëþäñêîå áëàãîâîëåíèå; (9) «Òåáÿ, Àâë Êîðíåëèé, è âàñ, îòöû-ñåíàòîðû, — ñêàçàë îí, — îñêîðáëÿåò ýòà òîëïà, ñîïóòñòâóþùàÿ ìíå? ×òî æå íå óâåäåòå åå îò ìåíÿ ïîîäèíî÷êå âàøèìè áëàãîäåÿíèÿìè, âñòóïàÿñü çà íèõ, èçáàâëÿÿ âàøèõ ñîãðàæäàí îò îêîâ, íå ïîçâîëÿÿ óâîäèòü èõ ïî ïðèãîâîðó ñóäà â êàáàëó. Îò÷åãî íå ïîìîæåòå ÷óæîé íóæäå èç ïðèáûòêà âàøèõ áîãàòñòâ? (10) Íî çà÷åì ÿ âàñ ïîáóæäàþ ê ðàñõîäàì? Ïîëó÷èòå îñòàâøèåñÿ äîëãè, òîëüêî âû÷òèòå òî, ÷òî âûïëà÷åíî â ëèõâó, è òîëïà âîêðóã ìåíÿ óæå íå áóäåò çàìåòíåå òîëïû âîêðóã ëþáîãî äðóãîãî. (11) Íî, ñïðàøèâàåòñÿ, ïî÷åìó ýòî ÿ îäèí ïðîÿâëÿþ çàáîòó î ãðàæäàíàõ? Ìíå íå÷åãî îòâåòèòü, âñå ðàâíî êàê åñëè áû òû ñïðîñèë, ïî÷åìó ýòî ÿ îäèí çàùèòèë Êàïèòîëèé è Êðåïîñòü! Òîãäà ÿ, êàê ìîã, ïîìîã âñåì, òåïåðü áóäó ïîìîãàòü îòäåëüíûì ëþäÿì. (12) ×òî æå êàñàåòñÿ ãàëëüñêèõ ñîêðîâèù, òî ýòî ïðîñòîå â ñóùíîñòè äåëî íåïðîñòûì äåëàåò òîëüêî âàøå äîçíàíèå. Ïî÷åìó âû ñïðàøèâàåòå î òîì, ÷òî çíàåòå? Ïî÷åìó, åñëè òóò íåò íèêàêîãî ïîäâîõà, âû ïðèêàçûâàåòå âûòðÿõíóòü òî, ÷òî ó âàñ çà ïàçóõîé, à íå âûêëàäûâàåòå ýòîãî ñàìè? (13) ×åì íàñòîé÷èâåå âû ïðèêàçûâàåòå ìíå îáëè÷èòü âàøè îáìàíû, òåì áîëüøå ÿ îïàñàþñü, ÷òîáû âû íå îòíÿëè è çðåíèå ó íàáëþäàþùèõ. Èòàê, íå ÿ äîëæåí óêàçàòü âàì íà âàøó äîáû÷ó, íî âû äîëæíû áûòü ïðèíóæäåíû åå âûëîæèòü». |
15. ita suspensis rebus dictator accitus ab exercitu in urbem venit. postero die senatu habito cum satis periclitatus voluntates hominum discedere senatum ab se vetuisset, stipatus ea multitudine, sella in comitio posita, viatorem ad M. Manlium misit; [2] qui dictatoris iussu vocatus, cum signum suis dedisset adesse certamen, agmine ingenti ad tribunal venit. [3] hinc senatus, hinc plebs, suum quisque intuentes ducem, velut in acie constiterant. [4] tum dictator silentio facto: «utinam» inquit «mihi patribusque Romanis ita de ceteris rebus cum plebe conveniat, quemadmodum quod ad te attinet eamque rem quam de te sum quaesiturus conventurum satis confido. [5] spem factam a te civitati video fide incolumi ex thesauris Gallicis, quos primores patrum occultent, creditum solvi posse. cui ego rei tantum abest ut impedimento sim ut contra te, M. Manli, adhorter, liberes fenore plebem Romanam et istos incubantes publicis thesauris ex praeda clandestina evolvas. [6] quod nisi facis, sive ut et ipse in parte praedae sis sive quia vanum indicium est, in vincla te duci iubebo nec diutius patiar a te multitudinem fallaci spe concitari». [7] ad ea Manlius nec se fefellisse ait, non adversus Volscos, totiens hostes quotiens patribus expediat, nec adversus Latinos Hernicosque, quos falsis criminibus in arma agant, sed adversus se ac plebem Romanam dictatorem creatum esse; [8] iam omisso bello quod simulatum sit, in se impetum fieri; iam dictatorem profiteri patrocinium feneratorum adversus plebem; iam sibi ex favore multitudinis crimen et perniciem quaeri. [9] «offendit» inquit «te, A. Corneli, vosque, patres conscripti, circumfusa turba lateri meo? quin eam diducitis a me singuli vestris beneficiis, intercedendo, eximendo de nervo cives vestros, prohibendo iudicatos addictosque duci, ex eo, quod afluit opibus vestris sustinendo necessitates aliorum? [10] sed quid ego vos de vestro impendatis, hortor? sortem reliquam ferte: de capite deducite quod usuris pernumeratum est; iam nihilo mea turba quam ullius conspectior erit. [11] at enim quid ita solus ego civium curam ago? nihilo magis quod respondeam habeo quam si quaeras quid ita solus Capitolium arcemque servaverim. et tum universis quam potui opem tuli et nunc singulis feram. [12] nam quod ad thesauros Gallicos attinet, rem suapte natura facilem difficilem interrogatio facit. cur enim quaeritis quod scitis? cur quod in sinu vestro est excuti iubetis potius quam ponatis, nisi aliqua fraus subest? [13] quo magis argui praestigias iubetis vestras, eo plus vereor ne abstuleritis observantibus etiam oculos. itaque non ego vobis ut indicem praedas vestras, sed vos id cogendi estis ut in medium proferatis». |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß