Ïåðåâîä Í. Í. Êàçàíñêîãî. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
17. (1) È âîò óæå îòêðûòî ñëûøàëèñü ãîëîñà óêîðÿâøèõ òîëïó: «Âñåãäà âû âàøåé áëàãîñêëîííîñòüþ âîçíîñèòå ñâîèõ çàùèòíèêîâ íà ãîëîâîêðóæèòåëüíóþ âûñîòó, à çàòåì â ðåøàþùèé ìîìåíò îò íèõ îòñòóïàåòåñü. (2) Òàê ïîãèá Ñïóðèé Êàññèé48, çâàâøèé íàðîä äåëèòü ïîëÿ, òàê ïîãèá Ñïóðèé Ìåëèé49, íà ñâîè ñðåäñòâà îòâåäøèé ãîëîä îò óñò ñîãðàæäàí, òàê âûäàí âðàãàì è Ìàðê Ìàíëèé, êîòîðûé âîçâðàùàë ñâîáîäó è ñâåò ïîãðÿçøèì â äîëãàõ è çàäàâëåííûì èìè ãðàæäàíàì. (3) Ïðîñòîé íàðîä îòêàðìëèâàåò ñâîèõ âîæàêîâ äëÿ çàêëàíèÿ!50 Òàêîå ëè íàêàçàíèå äîëæåí áûë ïðåòåðïåòü êîíñóëÿð, åñëè îí íå îòâåòèë ïî êèâêó äèêòàòîðà? Ïîëîæèì, ïðåæäå ñîëãàë îí è ïîòîìó òîãäà íå èìåë, ÷òî́ ñêàçàòü; íî êîãäà è êàêîìó ðàáó íàêàçàíüåì çà ëîæü áûëè îêîâû? (4) Íåóæåëè íà ïàìÿòü íå ïðèøëà òà íî÷ü, êîòîðàÿ åäâà íå ñòàëà ïîñëåäíåé è âå÷íîé äëÿ ðèìñêîãî èìåíè?51 Íè çðåëèùå âåðåíèöû ãàëëîâ, âçáèðàþùèõñÿ ïî Òàðïåéñêîé ñêàëå? Íè ñàì Ìàðê Ìàíëèé, êàêèì åãî âèäåëè: âî âñåîðóæèè, â ïîòó è êðîâè, êîãäà îí ÷óòü íå ñàìîãî Þïèòåðà âûðâàë èç âðàæüèõ ðóê? (5) È ýòîãî ñïàñèòåëÿ îòå÷åñòâà îòáëàãîäàðèëè ïîëóôóíòîì ìóêè?52 È îí, êîãî âû ñäåëàëè ïî÷òè ñ.298 íåáîæèòåëåì è, âî âñÿêîì ñëó÷àå, ñîèìåííèêîì53 Þïèòåðà Êàïèòîëèéñêîãî, òåðïèò îêîâû â òåìíèöå, âî òüìå âëà÷èò äíè, ïîäâëàñòíûå ïðîèçâîëó ïàëà÷à?  íåì îäíîì äîñòàëî ïîìîùè íà âñåõ, à ó ñòîëü ìíîãèõ íå íàøëîñü, ÷åì ïîìî÷ü åìó îäíîìó!» (6) Óæå è ïî íî÷àì íå ðàñõîäèëàñü òîëïà è ãðîçèëà âçëîìàòü òþðüìó, êîãäà âäðóã ïîëó÷èëà òî, ÷òî ñîáèðàëàñü âûðâàòü: ñåíàòñêèì ïîñòàíîâëåíèåì Ìàðê Ìàíëèé áûë îñâîáîæäåí. Íî ýòî íå ïîêîí÷èëî ñ ìÿòåæîì, à òîëüêî äàëî åìó âîæäÿ. (7)  òå æå äíè äàí áûë îòâåò ëàòèíàì è ãåðíèêàì, ðàâíî êàê è ïåðåñåëåíöàì èç Öèðöåé è Âåëèòð; îíè õîòåëè î÷èñòèòü ñåáÿ îò âèíû â âîëüñêñêîé âîéíå è ïðîñèëè âûäàòü èì ïëåííûõ, ÷òîáû íàêàçàòü èõ ïî ñâîèì çàêîíàì. Îòâåò áûë ñóðîâûé, îñîáåííî ïåðåñåëåíöàì, òàê êàê îíè, ðèìñêèå ãðàæäàíå, íå÷åñòèâî çëîóìûñëèëè ïðîòèâ îòå÷åñòâà. (8) Íå òîëüêî â âûäà÷å ïëåííûõ èì áûëî îòêàçàíî, íî è â äðóãîì (â ÷åì ê ñîþçíèêàì âñå-òàêè áûëè òåðïèìåå): ñåíàò îáúÿâèë, ÷òîáû îíè ñïåøèëè óáðàòüñÿ èç Ãîðîäà, îò ëèöà è ñ ãëàç ðèìñêîãî íàðîäà: èõ íå îãðàäèò è ïîñîëüñêîå ïðàâî, óñòàíîâëåííîå äëÿ ÷óæåçåìöåâ, à íå äëÿ ãðàæäàí. |
17. audiebantur itaque propalam voces exprobrantium multitudini, quod defensores suos semper in praecipitem locum favore tollat, deinde in ipso discrimine periculi destituat: [2] sic Sp. Cassium in agros plebem vocantem, sic Sp. Maelium ab ore civium famem suis impensis propulsantem oppressos, sic M. Manlium mersam et obrutam fenore partem civitatis in libertatem ac lucem extrahentem proditum inimicis; [3] saginare plebem populares suos ut iugulentur. hocine patiendum fuisse, si ad nutum dictatoris non responderit vir consularis? fingerent mentitum ante atque ideo non habuisse quod tum responderet; cui servo unquam mendacii poenam vincula fuisse? [4] non obversatam esse memoriam noctis illius quae paene ultima atque aeterna nomini Romano fuerit? non speciem agminis Gallorum per Tarpeiam rupem scandentis? non ipsius M. Manli, qualem eum armatum, plenum sudoris ac sanguinis, ipso paene iove erepto ex hostium manibus vidissent? [5] selibrisne farris gratiam servatori patriae relatam? et quem prope caelestem, cognomine certe Capitolino Iovi parem fecerint eum pati vinctum in carcere, in tenebris obnoxiam carnificis arbitrio ducere animam? adeo in uno omnibus satis auxilii fuisse, nullam opem in tam multis uni esse? [6] iam ne nocte quidem turba ex eo loco dilabebatur refracturosque carcerem minabantur, cum repente id quod erepturi erant, ex senatus consulto Manlius vinclis liberatur. quo facto non seditio finita, sed dux seditioni datus est. [7] per eosdem dies Latinis et Hernicis, simul colonis Circeiensibus et a Velitris, purgantibus se Volsci crimine belli captivosque repetentibus ut suis legibus in eos animadverterent, tristia responsa reddita, tristiora colonis, quod cives Romani patriae oppugnandae nefanda consilia inissent. [8] non negatum itaque tantum de captivis, sed, in quo ab sociis tamen temperaverant, denuntiatum senatus verbis facesserent propere ex urbe ab ore atque oculis populi Romani, ne nihil eos legationis ius, externo non civi comparatum, tegeret. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß