Ïåðåâîä Í. Í. Êàçàíñêîãî. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
21. (1) Çà ÷óìîé ïîñëåäîâàë íåóðîæàé, ìîëâà î òîì è äðóãîì ðàçîøëàñü ïîâñþäó, è â ñëåäóþùåì ãîäó [383 ã.] ïðèøëà ìíîãîñòîðîííÿÿ âîéíà — ïðè âîåííûõ òðèáóíàõ ñ êîíñóëüñêîé âëàñòüþ Ëóöèè Âàëåðèè (â ÷åòâåðòûé ðàç), Àâëå Ìàíëèè (â òðåòèé ðàç), Ñåðâèè Ñóëüïèöèè (â òðåòèé ðàç), Ëóöèè Ëóêðåöèè (â òðåòèé ðàç), Ëóöèè Ýìèëèè (â òðåòèé ðàç), Ìàðêå Òðåáîíèè. (2) Êðîìå âîëüñêîâ, ñëîâíî ñóäüáîþ äàííûõ ðèìñêîìó ñ.302 âîèíó äëÿ ïîñòîÿííîãî óïðàæíåíèÿ â âîåííîì äåëå, êðîìå æèòåëåé Öèðöåé è Âåëèòð, èçäàâíà çàìûøëÿâøèõ îòïàäåíèå, è êðîìå ëàòèíîâ, áûâøèõ íà ïîäîçðåíèè, âíåçàïíî âîçíèêëè åùå íîâûå âðàãè — æèòåëè Ëàíóâèÿ, ñàìîãî äî òîé ïîðû âåðíîãî ãîðîäà. (3) Îòöû ñî÷ëè, ÷òî ïðè÷èíà òîìó ïðåçðåíèå, ïîðîæäåííîå òåì, ÷òî ñëèøêîì óæ äîëãî îñòàâàëîñü áåçíàêàçàííûì îòïàäåíèå èõ ñîãðàæäàí — æèòåëåé Âåëèòð, è ñåíàò ïîñòàíîâèë â ñêîðåéøåì âðåìåíè ïðåäëîæèòü íàðîäó îáúÿâèòü èì âîéíó. (4) À ÷òîáû ïðîñòîé íàðîä îõîòíåå øåë âîåâàòü, íàçíà÷èëè êîëëåãèþ ïÿòè äëÿ ðàçäåëåíèÿ Ïîìïòèíñêîãî ïîëÿ è êîëëåãèþ òðåõ äëÿ âûâåäåíèÿ ïîñåëåíèÿ â Íåïåò. (5) Çàòåì óæ áûëî ïðåäëîæåíî íàðîäó ïðèíÿòü ðåøåíèå î âîéíå74; è, âîïðåêè ñîïðîòèâëåíèþ íàðîäíûõ òðèáóíîâ, âñå òðèáû ïðèêàçàëè áûòü âîéíå. (6) Âîéíó ïîäãîòîâèëè â òîì æå ãîäó, íî èç-çà ÷óìû íå âûñòóïèëè â ïîõîä. Ýòî ïðîìåäëåíèå äàâàëî ïîñåëåíöàì âðåìÿ óïðîñèòü ñåíàò, è áîëüøèíñòâî óæå ñêëîíÿëîñü ê îòïðàâêå â Ðèì óìîëÿþùåãî ïîñîëüñòâà; (7) íî, êàê ýòî áûâàåò, óãðîçà îáùåñòâó ñïëåëàñü ñ óãðîçîé îòäåëüíûì ëèöàì — è çà÷èíùèêè îòïàäåíèÿ îò ðèìñêîãî íàðîäà, èñïóãàâøèñü, ÷òî èõ êàê åäèíñòâåííûõ âèíîâíèêîâ âûäàäóò âî èñêóïëåíèå ãíåâà ðèìëÿí, îòâðàòèëè ïîñåëåíöåâ îò ìèðíûõ íàìåðåíèé. (8) Ñòàðàíèÿìè ýòèõ çà÷èíùèêîâ íå òîëüêî ìåñòíûé ñåíàò75 îòìåíèë ïîñîëüñòâî, íî îíè æå ïîäáèëè íåìàëóþ ÷àñòü ïðîñòîãî íàðîäà ê ãðàáèòåëüñêèì íàáåãàì íà Ðèìñêóþ îáëàñòü. Ýòà íîâàÿ îáèäà ïåðå÷åðêíóëà âñå íàäåæäû íà ìèð. (9)  ýòîì ãîäó âïåðâûå âîçíèê ñëóõ è îá îòïàäåíèè ïðåíåñòèíöåâ; íî ñåíàò ñòîëü ñïîêîéíî îòâåòèë îáëè÷àâøèì èõ æèòåëÿì Òóñêóëà, Ãàáèíèé è Ëàáèê, ÷üè ïîëÿ ïîäâåðãàëèñü íàáåãàì, ÷òî ñòàëî ÿñíî: ñåíàò íåäîñòàòî÷íî âåðèò ýòèì îáëè÷åíèÿì, ïðîñòî íå æåëàÿ, ÷òîáû îíè îêàçàëèñü ïðàâäîþ. |
21. pestilentiam inopia frugum et volgatam utriusque mali famam anno insequente multiplex bellum excepit L. Valerio quartum A. Manlio tertium Ser. Sulpicio tertium L. Lucretio, L. Aemilio tertium M. Trebonio tribunis militum consulari potestate. [2] hostes novi praeter Volscos, velut sorte quadam prope in aeternum exercendo Romano militi datos, Circeiosque et Velitras colonias iam diu molientes defectionem et suspectum Latium Lanuvini etiam, quae fidelissima urbs fuerat, subito exorti. [3] id patres rati contemptu accidere, quod Veliternis civibus suis tam diu impunita defectio esset, decreverunt ut primo quoque tempore ad populum ferretur de bello eis indicendo. [4] ad quam militiam quo paratior plebes esset, quinqueviros Pomptino agro dividendo et triumviros Nepete coloniae deducendae creaverunt. [5] tum, ut bellum iuberent, latum ad populum est et nequiquam dissuadentibus tribunis plebis omnes tribus bellum iusserunt. [6] apparatum eo anno bellum est, exercitus propter pestilentiam non eductus, eaque cunctatio colonis spatium dederat deprecandi senatum; et magna hominum pars eo ut legatio supplex Romam mitteretur inclinabat, [7] ni privato, ut fit, periculo publicum implicitum esset auctoresque defectionis ab Romanis metu, ne soli crimini subiecti piacula irae Romanorum dederentur, avertissent colonias a consiliis pacis. [8] neque in senatu solum per eos legatio impedita est sed magna pars plebis incitata ut praedatum in agrum Romanum exirent. haec nova iniuria exturbavit omnem spem pacis. [9] de Praenestinorum quoque defectione eo anno primum fama exorta; arguentibusque eos Tusculanis et Gabinis et Labicanis, quorum in fines incursatum erat, ita placide ab senatu responsum est ut minus credi de criminibus, quia nollent ea vera esse, appareret. |