Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà VI, ãë. 25

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì I. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1989.
Ïåðåâîä Í. Í. Êàçàíñêîãî. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

25. (1) Êîãäà ïðè ïåðå­ïè­ñè ïëåí­íûõ îïî­çíà­ëè íåñêîëü­êèõ òóñêó­ëàí­öåâ80, èõ îòäå­ëè­ëè îò ïðî­÷èõ è ïðè­âå­ëè ê òðè­áó­íàì, à íà äîïðî­ñå îíè ñîçíà­ëèñü, ÷òî ñðà­æà­ëèñü ïî ðåøå­íèþ îáùè­íû. (2) Êàìèëë, îáåñ­ïî­êî­åí­íûé îïàñ­íî­ñòüþ âîé­íû ñî ñòîëü áëèç­êè­ìè ñîñåäÿ­ìè, ñêà­çàë, ÷òî òîò­÷àñ ïîâåäåò ïëåí­íûõ â Ðèì, ÷òîáû ñåíà­òî­ðû íå îñòà­ëèñü â íåâåäå­íèè îá îòïà­äå­íèè òóñêó­ëàí­öåâ îò ñîþ­çà; à íàä ëàãå­ðåì è âîé­ñêîì ýòî âðå­ìÿ ïóñòü íà÷àëü­ñò­âó­åò òîâà­ðèù, åñëè îí ñîãëà­ñèò­ñÿ. (3) Îäèí äåíü ïîñëó­æèë òîìó óðî­êîì íå ïðåä­ïî­÷è­òàòü ñâî­èõ ðåøå­íèé ëó÷­øèì; îäíà­êî â âîé­ñêå íèêòî, è äàæå îí ñàì, íå äóìàë, ÷òî åãî âèíó, ââåðã­íóâ­øóþ îáùåå äåëî â òàêóþ îïàñ­íîñòü, Êàìèëë ñíå­ñåò ñòîëü ñïî­êîé­íî. (4) È êàê â âîé­ñêå, òàê è â Ðèìå áûëî òâåð­äûì îáùåå ìíå­íèå, ÷òî âîé­íà ïðî­òèâ âîëü­ñêîâ âåëàñü ñ ïåðå­ìåí­íûì óñïå­õîì, ÷òî âèíà íåñ÷àñò­íî­ãî ñðà­æå­íèÿ è áåã­ñòâà — íà Ëóöèè Ôóðèè, à çàñëó­ãà ñ÷àñò­ëè­âî­ãî ñðà­æå­íèÿ — öåëè­êîì çà Ìàð­êîì Ôóðè­åì.

(5) Ïîñëå òîãî êàê ïëåí­íûõ ââå­ëè â ñåíàò, à îòöû-ñåíà­òî­ðû ïîñòà­íî­âè­ëè ïðå­ñëå­äî­âàòü òóñêó­ëàí­öåâ âîé­íîé è ïîðó­÷è­ëè ýòó âîé­íó Êàìèë­ëó, òîò ïîïðî­ñèë äëÿ ñåáÿ îäíî­ãî ïîìîù­íè­êà; êîãäà æå åìó ðàç­ðå­øè­ëè âûáðàòü èç òîâà­ðè­ùåé, êîãî çàõî­÷åò, îí, âîïðå­êè âñå­îá­ùèì îæè­äà­íè­ÿì, âûáðàë Ëóöèÿ Ôóðèÿ. (6) Òàêàÿ ñíèñ­õî­äè­òåëü­íîñòü è ñ òîâà­ðè­ùà åãî ñíÿ­ëà áåñ­÷å­ñòèå, è åìó äîñòà­âè­ëà îãðîì­íóþ ñëà­âó. Íî âîé­íû ñ òóñêó­ëàí­öà­ìè íå ïðî­èçî­øëî; ñ.306 óïîð­íûì ìèðî­ëþ­áè­åì îíè îòâðà­òè­ëè ðèì­ñêóþ ñèëó, êîòî­ðóþ íå ìîã­ëè ñäåð­æàòü îðó­æè­åì. (7) Êîãäà ðèì­ëÿíå âîøëè â èõ ïðå­äå­ëû, òóñêó­ëàí­öû íà ïóòè èõ íå ñíÿ­ëèñü ñ ìåñò, íå çàáðî­ñè­ëè îáðà­áîò­êó ïîëåé; îòêðûâ ãîðîä­ñêèå âîðîòà, íàâñòðå­÷ó ïîë­êî­âî­ä­öàì âûøëè ìíî­ãî­÷èñ­ëåí­íûå ãðàæ­äàíå â òîãàõ81; ïðî­äî­âîëü­ñò­âèå äëÿ âîé­ñêà ïðåä­ó­ïðåäè­òåëü­íî ïîä­âî­çè­ëîñü â ëàãåðü èç ãîðî­äà è ñ ïîëåé. (8) Êàìèëë, ñòàâ ëàãå­ðåì ó âîðîò è æåëàÿ çíàòü, ãîñ­ïîä­ñò­âó­åò ëè âíóò­ðè ñòåí òîò æå ìèð­íûé ïîðÿäîê, êàêîé îí âèäåë íà ïîëÿõ, (9) âîøåë â ãîðîä è óâèäåë, ÷òî äâå­ðè îòêðû­òû è â îòïåð­òûõ ëàâ­êàõ âñå âûëî­æå­íî íà âèäó, à óñåðä­íûå ðåìåñ­ëåí­íè­êè çàíÿ­òû êàæ­äûé ñâî­èì äåëîì, è øêî­ëû îãëà­øà­þò­ñÿ ãîëî­ñà­ìè ó÷å­íè­êîâ, è óëî÷­êè ïîë­íû ëþäåé, è ñðå­äè ïðî­÷åé òîë­ïû äåòè è æåí­ùè­íû ñïå­øàò êòî òóäà, êòî ñþäà, êîìó êóäà íàäîá­íî. (10) Íè÷òî è íèãäå íå ïîõî­äè­ëî íå òîëü­êî íà ñòðàõ, íî äàæå íà óäèâ­ëå­íèå. Îí îñìàò­ðè­âàë âñå âîêðóã, èùà âçãëÿäîì, ãäå æå âîé­íà. (11) Íî íèãäå íå çàìåò­íî áûëî íèêà­êî­ãî ñëåäà ïðè­ïðÿ­òàí­íîé âåùè èëè, íàîáî­ðîò, âûòà­ùåí­íîé ïî îáñòî­ÿ­òåëü­ñòâàì âðå­ìå­íè; âñå íàõî­äè­ëîñü â òàêîì íåðó­øè­ìî ìèð­íîì ñïî­êîé­ñò­âèè, ÷òî åäâà ëè, êàçà­ëîñü, ñþäà ìîã äîé­òè äàæå ñëóõ î âîéíå.

25. ubi in re­cen­sen­dis cap­ti­vis cum Tus­cu­la­ni ali­quot nos­ci­ta­ren­tur, sec­re­ti ab aliis ad tri­bu­nos ad­du­cun­tur per­con­tan­ti­bus­que fas­si pub­li­co con­si­lio se mi­li­tas­se. [2] cui­us tam vi­ci­ni bel­li me­tu Ca­mil­lus mo­tus ex­templo se Ro­mam cap­ti­vos duc­tu­rum ait, ne pat­res ig­na­ri sint Tus­cu­la­nos ab so­cie­ta­te des­cis­se: castris exer­ci­tui­que in­te­rim, si vi­dea­tur, prae­sit col­le­ga. [3] do­cu­men­to unus dies fue­rat, ne sua con­si­lia me­lio­ri­bus prae­fer­ret; nec ta­men aut ip­si aut in exer­ci­tu cui­quam sa­tis pla­ca­to ani­mo Ca­mil­lus la­tu­rus cul­pam eius vi­de­ba­tur, qua da­ta in tam prae­ci­pi­tem ca­sum res pub­li­ca es­set; [4] et cum in exer­ci­tu tum Ro­mae constans om­nium fa­ma erat, cum va­ria for­tu­na in Volscis ges­ta res es­set, ad­ver­sae pug­nae fu­gae­que in L. Fu­rio cul­pam, se­cun­dae de­cus om­ne pe­nes M. Fu­rium es­se. [5] intro­duc­tis in se­na­tum cap­ti­vis cum bel­lo per­se­quen­dos Tus­cu­la­nos pat­res cen­suis­sent Ca­mil­lo­que id bel­lum man­das­sent, adiu­to­rem si­bi ad eam rem unum pe­tit per­mis­so­que ut ex col­le­gis op­ta­ret quem vel­let, contra spem om­nium L. Fu­rium op­ta­vit; [6] qua mo­de­ra­tio­ne ani­mi cum col­le­gae le­va­vit in­fa­miam, tum si­bi glo­riam in­gen­tem pe­pe­rit.

nec fuit cum Tus­cu­la­nis bel­lum: pa­ce constan­ti vim Ro­ma­nam ar­cue­runt quam ar­mis non po­te­rant. [7] intran­ti­bus fi­nes Ro­ma­nis non de­mig­ra­tum ex pro­pin­quis iti­ne­ri lo­cis, non cul­tus ag­ro­rum in­ter­mis­sus, pa­ten­ti­bus por­tis ur­bis to­ga­ti ob­viam fre­quen­tes im­pe­ra­to­ri­bus pro­ces­se­re; com­mea­tus exer­ci­tui co­mi­ter in castra ex ur­be et ex ag­ris de­ve­hi­tur. [8] Ca­mil­lus castris an­te por­tas po­si­tis, eadem­ne for­ma pa­cis quae in ag­ris os­ten­ta­re­tur etiam intra moe­nia es­set sci­re cu­piens, [9] ingres­sus ur­bem ubi pa­ten­tes ianuas et ta­ber­nis aper­tis pro­po­si­ta om­nia in me­dio vi­dit in­ten­tos­que opi­fi­ces suo quem­que ope­ri et lu­dos lit­te­ra­rum stre­pe­re dis­cen­tium vo­ci­bus ac rep­le­tas se­mi­tas in­ter vol­gus aliud pue­ro­rum et mu­lie­rum huc at­que il­luc eun­tium, qua quem­que suo­rum usu­um cau­sae fer­rent, [10] ni­hil us­quam non pa­vi­dis mo­do sed ne mi­ran­ti­bus qui­dem si­mi­le, cir­cumspi­cie­bat om­nia, an­qui­rens ocu­lis ubi­nam bel­lum fuis­set; [11] adeo nec amo­tae rei us­quam nec ob­la­tae ad tem­pus ves­ti­gium ul­lum erat, sed ita om­nia constan­ti tran­quil­la pa­ce ut eo vix fa­ma bel­li per­la­ta vi­de­ri pos­set.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 80Ñîãëàñ­íî òðà­äè­öèè, òóñêó­ëàí­öû íå âûñòó­ïà­ëè ïðî­òèâ ðèì­ëÿí ñî âðå­ìå­íè áèò­âû ïðè Ðåãèëëü­ñêîì îçå­ðå â 496 ã. äî í. ý.
  • 81Òîãà — «ìèð­íàÿ» îäåæ­äà ãðàæ­äà­íè­íà. Ñð. çíà­ìå­íè­òîå ïîëó­ñòè­øèå Öèöå­ðî­íà (èç óòðà­÷åí­íîé ïîý­ìû «Î ñâî­åì êîí­ñóëü­ñòâå»): «Ce­dant ar­ma to­gae» — «Ïóñòü îðó­æèå óñòó­ïèò ìåñòî òîãå» (Öèöå­ðîí, Îá îáÿ­çàí­íî­ñòÿõ, I, 77).
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364000626 1364000627 1364000628