Ïåðåâîä Í. Í. Êàçàíñêîãî. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
31. (1) Íî â ñàìîì íà÷àëå ñëåäóþùåãî ãîäà [378 ã.] ïðè âîåííûõ òðèáóíàõ ñ êîíñóëüñêîé âëàñòüþ Ñïóðèè Ôóðèè, Êâèíòå Ñåðâèëèè (ïîâòîðíî), Ëóöèè Ìåíåíèè (â òðåòèé ðàç), Ïóáëèè Êëåëèè, Ìàðêå Ãîðàöèè è Ëóöèè Ãåãàíèè ñðàçó æå âñïûõíóë ñèëüíûé ìÿòåæ. (2) È ïðè÷èíîé, è ïîâîäîì áûëà îáùàÿ çàäîëæåííîñòü. Äëÿ åå ðàññëåäîâàíèÿ èçáðàíû áûëè öåíçîðû Ñïóðèé Ñåðâèëèé Ïðèñê è Êâèíò Êëåëèé Ñèêóë. Íî âîéíà ïîìåøàëà èì çàíÿòüñÿ äåëîì. (3) Ñïåðâà èñïóãàííûå âåñòíèêè, à çàòåì è ñåëü÷àíå, áåæàâøèå ñ ïîëåé, äàëè çíàòü, ÷òî ëåãèîíû âîëüñêîâ âòîðãëèñü â ðèìñêèå ïðåäåëû è ïîâñåìåñòíî îïóñòîøàþò ïîëÿ. (4) Âíåøíÿÿ îïàñíîñòü ïðè îáùåé òðåâîãå íè÷óòü íå ïîìåøàëà ãðàæäàíñêîé ñìóòå; è, íàïðîòèâ òîãî, òðèáóíñêàÿ âëàñòü åùå óïîðíåå ïðîòèâèëàñü íàáîðó, ïîêà íå ñâÿçàëà ñåíàò óñëîâèåì, ÷òîáû äî êîíöà âîéíû íèêòî íå ïëàòèë áû íàëîãîâ è íå óñòðàèâàë áû ñóäà î äîëãàõ. (5) Ïîñëå òàêîé ïîáëàæêè ïðîñòîìó íàðîäó çàäåðæêè ñ íàáîðîì óæå íå ñëó÷èëîñü. Íàáðàâ íîâûå ëåãèîíû, ïîñòàíîâèëè ðàçäåëüíî íàïðàâèòü äâà âîéñêà â Âîëüñêóþ îáëàñòü. Ñïóðèé Ôóðèé è Ìàðê Ãîðàöèé äâèíóëèñü âïðàâî ïî áåðåãó ìîðÿ è ê Àíòèþ, à Êâèíò Ñåðâèëèé è Ëóöèé Ãåãàíèé — âëåâî, â ñòîðîíó ãîð è Ýöåòðû. (6) Íè íà òîì, íè íà äðóãîì íàïðàâëåíèè âðàã íå ïîïàëñÿ íàâñòðå÷ó. È îíè îïóñòîøàëè ïîëÿ — íå áåñïîðÿäî÷íî, êàê äåëàëè ýòî âîëüñêè ïî ðàçáîéíè÷üåìó îáû÷àþ, ïîëüçóÿñü ðàçäîðàìè âðàãîâ è áîÿñü èõ äîáëåñòè, îïàñëèâî è ñóåòëèâî, — ýòî áûëî îïóñòîøåíèå ïðàâèëüíûì âîéñêîì, â ïðàâåäíîì ãíåâå, áîëåå òÿæêîå è ñâîåé ïðîäîëæèòåëüíîñòüþ. (7) Èáî âîëüñêè, áîÿñü, êàê áû òåì âðåìåíåì âîéñêî íå âûñòóïèëî èç Ðèìà, ñîâåðøàëè íàáåãè íà ïðèãðàíè÷íûå ïîëÿ; ó ðèìëÿí, íàïðîòèâ, áûëà äàæå ïðè÷èíà çàäåðæàòüñÿ íà ñ.311 âðàæåñêîé çåìëå, ïðèíóæäàÿ âðàãà ê ñðàæåíèþ. (8) È âîò, ñïàëèâ ïîâñþäó ñòðîåíèÿ â ïîëÿõ è äàæå äåðåâíè, íå îñòàâèâ íè ïëîäîíîñíîãî äåðåâà, íè ïîñåâà, äàþùåãî íàäåæäó íà óðîæàé, óâåäÿ äîáû÷ó — âñå, ÷òî áûëî âíå ñòåí, è ëþäåé è ñêîò, îáà âîéñêà âîçâðàòèëèñü â Ðèì. |
31. insequentis anni principia statim seditione ingenti arsere tribunis militum consulari potestate Sp. Furio Q. Servilio iterum L. Menenio tertium P. Cloelio M. Horatio L. Geganio. [2] erat autem et materia et causa seditionis aes alienum; cuius noscendi gratia Sp. Servilius Priscus Q. Cloelius Siculus censores facti, ne rem agerent bello impediti sunt: [3] namque trepidi nuntii primo, fuga deinde ex agris legiones Volscorum ingressas fines popularique passim Romanum agrum attulere. [4] in qua trepidatione tantum afuit ut civilia certamina terror externus cohiberet, ut contra eo violentior potestas tribunicia impediendo dilectu esset, donec condiciones impositae patribus, ne quis, quoad bellatum esset, tributum daret aut ius de pecunia credita diceret. [5] eo laxamento plebi sumpto mora dilectui non est facta. legionibus novis scriptis placuit duos exercitus in agrum Volscum legionibus divisis duci. Sp. Furius M. Horatius dextrorsus in maritimam oram atque Antium, Q. Servilius et L. Geganius laeva ad montes et Ecetram pergunt. [6] neutra parte hostis obvius fuit; populatio itaque non illi vagae similis, quam Volscus latrocinii more, discordiae hostium fretus et virtutem metuens, per trepidationem raptim fecerat, sed ab iusto exercitu iusta ira facta, spatio quoque temporis gravior. [7] quippe a Volscis timentibus ne interim exercitus ab Roma exiret incursiones in extrema finium factae erant; Romano contra etiam in hostico morandi causa erat, ut hostem ad certamen eliceret. [8] itaque omnibus passim tectis agrorum vicisque etiam quibusdam exustis, non arbore frugifera, non satis in spem frugum relictis, omni quae extra moenia fuit hominum pecudumque praeda abacta Romam utrimque exercitus reducti. |