Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
5. (1) Ýòè óïðåêè âîçìóòèëè âñåõ, òîëüêî íå ñàìîãî þíîøó; îí, íàïðîòèâ, áûë äàæå óäðó÷åí, îêàçàâøèñü ïîâîäîì íåíàâèñòè ê îòöó è îáâèíåíèé ïðîòèâ íåãî, (2) à ïîòîìó, äàáû âñå — áîãè è ëþäè — çíàëè, ÷òî îí ïðåäïî÷èòàåò äåðæàòü ñòîðîíó îòöà, íî íå âðàãîâ åãî, îí ñîñòàâëÿåò òàéíûé çàìûñåë, âûäàþùèé äóøó ãðóáóþ è òåìíóþ, äàëåêî íå îáðàçöîâûé äëÿ ãðàæäàíèíà, íî âñå æå çàñëóæèâàþùèé ïîõâàëû çà ñûíîâíþþ ïðåäàííîñòü. (3) Íèêîìó íå ñêàçàâøèñü, îí ïðåïîÿñûâàåòñÿ íîæîì, ðàíî óòðîì ñïåøèò â ãîðîä è ïðÿìî îò âîðîò íàïðàâëÿåòñÿ ê äîìó òðèáóíà Ìàðêà Ïîìïîíèÿ; ïðèâðàòíèêó çàÿâëÿåò, ÷òî åìó íóæíî òîò÷àñ ïåðåãîâîðèòü ñ åãî õîçÿèíîì, ïóñòü-äå ïîéäåò è ñêàæåò, ÷òî ïðèøåë Òèò Ìàíëèé, ñûí Ëóöèÿ. (4) Åãî íåìåäëåííî ââîäÿò â äîì, íàäåÿñü, êîíå÷íî, ÷òî, êèïÿ çëîáîé ïðîòèâ îòöà, îí ëèáî åùå äîáàâèò îáâèíåíèé, ëèáî ïîäàñò ñîâåò ê âåäåíèþ äåëà. Ïîñëå îáìåíà ïðèâåòñòâèÿìè Ìàíëèé îáúÿâëÿåò òðèáóíó, ÷òî åñòü äåëî, î êîòîðîì îí õî÷åò ãîâîðèòü áåç ñâèäåòåëåé. (5) Êîãäà âñåì áûëî ïðèêàçàíî óäàëèòüñÿ, þíîøà îáíàæàåò íîæ, íàêëîíÿåòñÿ íàä ëîæåì è, íàñòàâèâ êëèíîê, ãðîçèò ïðîíçèòü òðèáóíà íà ìåñòå, åñëè òîò íå ïîêëÿíåòñÿ çà íèì ñëîâî â ñëîâî: íèêîãäà íå ñîáèðàòü íàðîä ðàäè îáâèíåíèÿ îòöà. (6) È îðîáåâøèé òðèáóí, âèäÿ ñâåðêàþùèé íîæ ïåðåä ãëàçàìè è ïîíèìàÿ, ÷òî îí îäèí è áåçîðóæåí, à þíîøà î÷åíü ñèëåí è, ÷òî åùå ñòðàøíåå, íåóêðîòèì â ñâîåì áåçðàññóäñòâå, ïîâòîðÿåò çà íèì êëÿòâåííûå ñëîâà. Âïîñëåäñòâèè òðèáóí îáúÿâèë, ÷òî òîëüêî íàñèëèå çàñòàâèëî åãî îòñòóïèòüñÿ îò íà÷àòîãî äåëà. (7) Õîòÿ ïðîñòîé íàðîä, êîíå÷íî, áûë áû ðàä âîçìîæíîñòè ñ.327 ãîëîñîâàòü ïðîòèâ ñòîëü æåñòîêîãî è íàäìåííîãî îáâèíÿåìîãî, êàê Ìàíëèé, íî îí íå ìîã íå îöåíèòü, íà ÷òî ðåøèëñÿ ñûí ðàäè îòöà: è ýòî áûëî òåì ïîõâàëüíåå, ÷òî äàæå áåñïîùàäíàÿ ñóðîâîñòü ðîäèòåëÿ íå ìîãëà îòâðàòèòü þíîøó îò ñûíîâíåé ïî÷òèòåëüíîñòè. (8) Òàê ÷òî íå òîëüêî îòåö áûë îñâîáîæäåí îò ñóäà, íî è þíîøå ñëó÷èâøååñÿ ïðèáàâèëî ÷åñòè; (9) è êîãäà â ýòîì ãîäó âïåðâûå áûëî ðåøåíî âûáèðàòü âîåííûõ òðèáóíîâ äëÿ ëåãèîíîâ ïîäà÷åþ ãîëîñîâ — à ïðåæäå èõ, êàê è òåïåðü òàê íàçûâàåìûõ ðóôóëîâ22, âîåíà÷àëüíèêè íàçíà÷àëè ñàìè, — òî Ìàíëèé ïîëó÷èë âòîðîå èç øåñòè ìåñò, õîòÿ, ïðîâåäÿ ìîëîäîñòü â äåðåâíå è âäàëè îò ëþäåé, íå èìåë íè ãðàæäàíñêèõ, íè âîåííûõ çàñëóã, ÷òîáû ñíèñêàòü ê ñåáå ðàñïîëîæåíèå. |
5. omnium potius his criminationibus quam ipsius iuvenis inritatus est animus; quin contra se quoque parenti causam invidiae atque criminum esse aegre passus, [2] ut omnes di hominesque scirent se parenti opem latam quam inimicis eius malle, capit consilium rudis quidem atque agrestis animi et quamquam non civilis exempli, tamen pietate laudabile. [3] inscientibus cunctis cultro succinctus mane in urbem atque a porta domum confestim ad M. Pomponium tribunum pergit; ianitori opus esse sibi domino eius convento extemplo ait; nuntiaret T. Manlium L. filium esse. [4] mox introductus — etenim percitum ira in patrem spes erat aut criminis aliquid novi aut consilii ad rem agendam deferre — salute accepta redditaque esse ait quae cum eo agere arbitris remotis velit. [5] procul inde omnibus abire iussis cultrum stringit et super lectum stans ferro intento, nisi in quae ipse concepisset verba iuraret se patris eius accusandi causa concilium plebis nunquam habiturum, se eum extemplo transfixurum minatur. [6] pavidus tribunus, quippe qui ferrum ante oculos micare, se solum inermem, illum praevalidum iuvenem, et, quod haud minus timendum erat, stolide ferocem viribus suis cerneret, adiurat in quae adactus est verba; et, prae se deinde tulit ea vi subactum se incepto destitisse. [7] nec perinde ut maluisset plebes sibi suffragii ferendi de tam crudeli et superbo reo potestatem fieri, ita aegre habuit filium id pro parente ausum; eoque id laudabilius erat quod animum eius tanta acerbitas patria nihil a pietate avertisset. [8] itaque non patri modo remissa causae dictio est, sed ipsi etiam adulescenti ea res honori fuit, [9] et cum eo anno primum placuisset tribunos militum ad legiones suffragio fieri — nam antea, sicut nunc quos Rufulos vocant, imperatores ipsi faciebant, — secundum in sex locis tenuit, nullis domi militiaeque ad conciliandam gratiam meritis, ut qui rure et procul coetu hominum iuventam egisset. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß