Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà VII, ãë. 6

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì I. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1989.
Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

6. (1)  òîò æå ãîä òî ëè îò çåì­íî­ãî òðÿ­ñå­íèÿ, òî ëè îò êàêîé èíîé ñèëû çåì­ëÿ, ãîâî­ðÿò, ðàñ­ñå­ëàñü ïî÷òè ïîñå­ðåäèíå ôîðó­ìà è îãðîì­íîé òðå­ùè­íîþ ïðî­âà­ëè­ëàñü íà íåâå­äî­ìóþ ãëó­áè­íó. (2) Âñå îäèí çà äðó­ãèì ñòà­ëè ïðè­íî­ñèòü è ñûïàòü òóäà çåì­ëþ, íî íå ìîã­ëè çàïîë­íèòü ýòó áåç­äíó; è òîãäà ëèøü, âðà­çóì­ëåí­íûå áîãà­ìè, ñòà­ëè äîèñ­êè­âàòü­ñÿ, â ÷åì ãëàâ­íàÿ ñèëà ðèì­ñêî­ãî íàðî­äà, (3) èáî èìåí­íî ýòî, ïî âåùà­íèþ ïðî­ðè­öà­òå­ëåé, íàäî áûëî îáðå÷ü â æåðò­âó ñåìó ìåñòó, ÷òîáû ðèì­ñêîå ãîñóäàð­ñòâî ñòî­ÿ­ëî âå÷­íî. Òîãäà-òî, ãëà­ñèò ïðå­äà­íèå, Ìàðê Êóð­öèé, þíûé è ñëàâ­íûé âîèí, ñ óêî­ðèç­íîþ ñïðî­ñèë ðàñ­òå­ðÿí­íûõ ãðàæ­äàí, åñòü ëè ó ðèì­ëÿí ÷òî-íèáóäü ñèëü­íåå, ÷åì îðó­æèå è äîá­ëåñòü. (4) Ïðè âîöà­ðèâ­øåì­ñÿ ìîë­÷à­íèè, îáðà­òèâ âçî­ðû íà Êàïè­òî­ëèé è õðà­ìû áåñ­ñìåðò­íûõ áîãîâ, âûñÿ­ùè­å­ñÿ íàä ôîðó­ìîì, îí ïðî­ñòè­ðàë ðóêè â íåáî è â çèÿ­þ­ùóþ ïðî­ïàñòü çåì­ëè ê ïðå­èñ­ïîä­íèì áîãàì è îáðåê ñåáÿ èì â æåðò­âó; (5) à çàòåì âåð­õîì íà êîíå, óáðàí­íîì ñî âñåþ ïûø­íî­ñòüþ, â ïîë­íîì âîîðó­æå­íèè áðî­ñèë­ñÿ â ïðî­âàë, è òîë­ïà ìóæ­÷èí è æåí­ùèí êèäà­ëà åìó âñëåä ïðè­íî­øå­íèÿ è ïëî­äû. Èìåí­íî â åãî ÷åñòü ïîëó­÷è­ëî èìÿ Êóð­öè­å­âî îçå­ðî, à îòíþäü íå â ÷åñòü äðåâ­íå­ãî Êóð­öèÿ Ìåò­òèÿ, âîè­íà Òèòà Òàöèÿ; (6) áóäü âåð­íûé ñïî­ñîá äîèñ­êàòü­ñÿ çäåñü èñòè­íû, ÿ íå ïîæà­ëåë áû äëÿ ýòî­ãî ñèë, íî òåïåðü, êîãäà çà äàâ­íî­ñòüþ âðå­ìåí äîñòî­âåð­íîñòü óæå íåäî­ñòè­æè­ìà, íàäîá­íî äåð­æàòü­ñÿ ïðå­äà­íèÿ, à ïîçä­íåé­øåå ñêà­çà­íèå î íàçâà­íèè îçå­ðà èçâåñò­íåå èìåí­íî òàêîå.

(7) Ïî èñêóï­ëå­íèè ñòîëü âåëè­êî­ãî çíà­ìå­íèÿ â òîò æå ãîä ñåíàò ñîáðàë­ñÿ íà ñîâåò î ãåð­íè­êàõ, ïîñêîëü­êó ôåöè­à­ëû, îòïðàâ­ëåí­íûå ê íèì òðå­áî­âàòü âîç­ìå­ùå­íèÿ23, âåð­íó­ëèñü íè ñ ÷åì; ðåøå­íî áûëî â áëè­æàé­øèé äåíü ïðåä­ëî­æèòü íàðî­äó îáú­ÿâèòü âîé­íó ãåð­íè­êàì, è ìíî­ãî­ëþä­íîå ñîáðà­íèå ïðè­êà­çà­ëî áûòü âîéíå. (8) Æðå­áèé âåñòè âîé­íó âûïàë êîí­ñó­ëó Ëóöèþ Ãåíó­öèþ. Çà íèì ðåâ­íè­âî ñëåäè­ëè âñå ãðàæ­äàíå (âåäü ýòî áûë ïåð­âûé êîí­ñóë èç ïëå­áå­åâ, êîòî­ðî­ìó ïðåä­ñòî­ÿ­ëî âåñòè âîé­íó ïðè ñîá­ñò­âåí­íûõ àóñïè­öè­ÿõ24), ÷òîáû, ñìîò­ðÿ ïî èñõî­äó äåëà, îäîá­ðèòü èëè îòâåðã­íóòü îáùåäî­ñòóï­íîñòü êîí­ñóëü­ñêèõ äîëæ­íî­ñòåé. (9) È âîò ñëó­÷è­ëîñü òàê, ÷òî, îáðó­øèâ íà âðà­ãà ìîù­íûé íàòèñê, Ãåíó­öèé ïîïàë â çàñà­äó, ëåãè­î­íû â ïàíè­êå áåæà­ëè, à îêà­çàâ­øèé­ñÿ â îêðó­æå­íèè ñ.328 êîí­ñóë áûë óáèò âðà­ãà­ìè, íå çíàâ­øè­ìè, êîãî îíè çàõâà­òè­ëè. (10) Åäâà ýòî ñòà­ëî èçâåñò­íî â Ðèìå, ïàò­ðè­öèè íå ñòîëü­êî îêà­çà­ëèñü óäðó­÷å­íû íåñ÷à­ñòüåì, ïîñòèã­øèì ãîñóäàð­ñòâî, ñêîëü­êî çëîá­ñò­âî­âà­ëè íà íåçà­äà÷­ëè­âîå ïðåä­âî­äè­òåëü­ñòâî êîí­ñó­ëà-ïëå­áåÿ, êðè­÷à íà âñåõ óãëàõ: «Ïóñòü èõ! Ïóñòü èçáè­ðà­þò êîí­ñó­ëîâ èç ïëå­áå­åâ, ïóñòü áåç­áîæ­íî áðî­ñà­þò­ñÿ ïðà­âîì àóñïè­öèé! (11) Êîíå÷­íî, íàðîä­íûì ãîëî­ñî­âà­íè­åì ìîæ­íî îòíÿòü ó ïàò­ðè­öè­åâ èõ ïî÷åò­íûå ìåñòà, íî ðàç­âå äëÿ áåñ­ñìåðò­íûõ áîãîâ èìå­åò ñèëó çàêîí áåç äîëæ­íûõ àóñïè­öèé?25 Áîãè ñàìè îòìñòè­ëè çà ñåáÿ è çà ñâîè ñâÿ­ùåí­íî­äåé­ñò­âèÿ: åäâà ïðè­êîñ­íóë­ñÿ ê íèì ÷åëî­âåê, íå èìåâ­øèé íà òî íè ëþä­ñêî­ãî ïðà­âà, íè áîæå­ñêî­ãî, êàê ãèáåëü âîé­ñêà è âîæäÿ äàëà ÿñíûé óðîê âïðåäü íå íàðó­øàòü íà ñîáðà­íè­ÿõ ðîäî­âîå ïðà­âî!» (12) Òàêè­ìè ðå÷à­ìè ãóäå­ëè êóðèÿ è ôîðóì. Àïïèÿ Êëàâ­äèÿ, êîòî­ðûé âñå­ãäà áûë ïðî­òèâ ýòî­ãî çàêî­íà è òåïåðü òåì óáåäè­òåëü­íåå ïåíÿë çà ñâîé îòâåðã­íó­òûé ñîâåò, — ýòî­ãî Àïïèÿ Êëàâ­äèÿ êîí­ñóë Ñåð­âè­ëèé ñ ñîãëà­ñèÿ ïàò­ðè­öè­åâ íàçíà­÷à­åò äèê­òà­òî­ðîì, îáú­ÿâ­ëÿ­åò­ñÿ íàáîð, è ñóäû çàêðû­âà­þò­ñÿ.

6. eodem an­no, seu mo­tu ter­rae seu qua vi alia, fo­rum me­dium fer­me spe­cu vas­to con­lap­sum in im­men­sam al­ti­tu­di­nem di­ci­tur; [2] ne­que eam vo­ra­gi­nem co­niec­tu ter­rae, cum pro se quis­que ge­re­ret, exple­ri po­tuis­se, pri­us­quam deum mo­ni­tu quae­ri coep­tum quo plu­ri­mum po­pu­lus Ro­ma­nus pos­set; [3] id enim il­li lo­co di­can­dum va­tes ca­ne­bant, si rem pub­li­cam Ro­ma­nam per­pe­tuam es­se vel­lent. tum M. Cur­tium, iuve­nem bel­lo eg­re­gium, cas­ti­gas­se fe­runt du­bi­tan­tes an ul­lum ma­gis Ro­ma­num bo­num quam ar­ma vir­tus­que es­set, [4] et si­len­tio fac­to templa deo­rum im­mor­ta­lium, quae fo­ro im­mi­nent, Ca­pi­to­lium­que in­tuen­tem et ma­nus nunc in cae­lum nunc in pa­ten­tes ter­rae hia­tus ad deos ma­nes por­ri­gen­tem se de­vo­vis­se; [5] equo dein­de quam po­te­rat ma­xi­me exor­na­to in­si­den­tem ar­ma­tum se in spe­cum im­mi­sis­se, do­na­que ac fru­ges su­per eum a mul­ti­tu­di­ne vi­ro­rum ac mu­lie­rum con­ges­tas, la­cum­que Cur­tium non ab an­ti­quo il­lo T. Ta­ti mi­li­te Cur­tio Met­tio sed ab hoc ap­pel­la­tum. [6] cu­ra non dees­set, si qua ad ve­rum via in­qui­ren­tem fer­ret; nunc fa­ma re­rum stan­dum est, ubi cer­tam de­ro­gat ve­tus­tas fi­dem; et la­cus no­men ab hac re­cen­tio­re in­sig­ni­tius fa­bu­la est.

[7] post tan­ti pro­di­gii pro­cu­ra­tio­nem eodem an­no de Her­ni­cis con­sul­tus se­na­tus cum fe­tia­les ad res re­pe­ten­das ne­qui­quam mi­sis­set, pri­mo quo­que die fe­ren­dum ad po­pu­lum de bel­lo in­di­cen­do Her­ni­cis cen­suit, po­pu­lus­que id bel­lum fre­quens ius­sit. L. Ge­nu­cio con­su­li ea pro­vin­cia sor­te eve­nit. [8] in exspec­ta­tio­ne ci­vi­tas erat, quod pri­mus il­le de ple­be con­sul bel­lum suis aus­pi­ciis ges­tu­rus es­set, pe­rin­de ut eve­nis­set res ita com­mu­ni­ca­tos ho­no­res pro be­ne aut se­cus con­sul­to ha­bi­tu­ra. [9] for­te ita tu­lit ca­sus ut Ge­nu­cius ad hos­tes mag­no co­na­tu pro­fec­tus in in­si­dias prae­ci­pi­ta­ret et le­gio­ni­bus ne­co­pi­na­to pa­vo­re fu­sis con­sul cir­cum­ven­tus ab insciis quem in­ter­ce­pis­sent oc­ci­de­re­tur. [10] quod ubi est Ro­mam nun­tia­tum, ne­qua­quam tan­tum pub­li­ca ca­la­mi­ta­te maes­ti pat­res quan­tum fe­ro­ces in­fe­li­ci con­su­lis ple­beii duc­tu, fre­munt om­ni­bus lo­cis: irent crea­rent con­su­les ex ple­be, transfer­rent aus­pi­cia quo ne­fas es­set; [11] po­tuis­se pat­res ple­bi sci­to pel­li ho­no­ri­bus suis: num etiam in deos im­mor­ta­les ina­us­pi­ca­tam le­gem va­luis­se? vin­di­cas­se ip­sos suum nu­men, sua aus­pi­cia, quae ut pri­mum con­tac­ta sint ab eo a quo nec ius nec fas fue­rit, de­le­tum cum du­ce exer­ci­tum do­cu­men­to fuis­se ne dein­de tur­ba­to gen­tium iure co­mi­tia ha­be­ren­tur. [12] his vo­ci­bus cu­ria et fo­rum per­so­nat. Ap. Clau­dium, quia dis­sua­se­rat le­gem, maio­re nunc auc­to­ri­ta­te even­tum rep­re­hen­si ab se con­si­lii in­cu­san­tem, dic­ta­to­rem con­sen­su pat­ri­cio­rum Ser­vi­lius con­sul di­cit, di­lec­tus­que et ius­ti­tium in­dic­tum.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 23Î ôåöè­àëü­íîé ôîð­ìó­ëå òðå­áî­âà­íèÿ âîç­ìå­ùå­íèÿ ñì.: I, 32, 6 è äàëåå è ïðè­ìå÷. 104 ê êí. I.
  • 24Ýòî âûðà­æå­íèå óêà­çû­âà­åò íà âåð­õîâ­íîå ðóêî­âîä­ñòâî, ñ êîòî­ðûì ñîåäè­íå­íî áûëî ïðà­âî ïòè­öå­ãà­äà­íèÿ.
  • 25Ïëå­áåé­ñêîå ñîáðà­íèå, ïðè­íè­ìàâ­øåå ïîñòà­íîâ­ëå­íèå, ïîëó­÷àâ­øåå ñèëó çàêî­íà («ïëå­áèñ­öèò»), ïðî­âî­äè­ëîñü íàðîä­íûì òðè­áó­íîì, íå èìå­þ­ùèì ïðà­âà àóñïè­öèé.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007032 1327008059 1327009004 1364000707 1364000708 1364000709