Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
6. (1)  òîò æå ãîä òî ëè îò çåìíîãî òðÿñåíèÿ, òî ëè îò êàêîé èíîé ñèëû çåìëÿ, ãîâîðÿò, ðàññåëàñü ïî÷òè ïîñåðåäèíå ôîðóìà è îãðîìíîé òðåùèíîþ ïðîâàëèëàñü íà íåâåäîìóþ ãëóáèíó. (2) Âñå îäèí çà äðóãèì ñòàëè ïðèíîñèòü è ñûïàòü òóäà çåìëþ, íî íå ìîãëè çàïîëíèòü ýòó áåçäíó; è òîãäà ëèøü, âðàçóìëåííûå áîãàìè, ñòàëè äîèñêèâàòüñÿ, â ÷åì ãëàâíàÿ ñèëà ðèìñêîãî íàðîäà, (3) èáî èìåííî ýòî, ïî âåùàíèþ ïðîðèöàòåëåé, íàäî áûëî îáðå÷ü â æåðòâó ñåìó ìåñòó, ÷òîáû ðèìñêîå ãîñóäàðñòâî ñòîÿëî âå÷íî. Òîãäà-òî, ãëàñèò ïðåäàíèå, Ìàðê Êóðöèé, þíûé è ñëàâíûé âîèí, ñ óêîðèçíîþ ñïðîñèë ðàñòåðÿííûõ ãðàæäàí, åñòü ëè ó ðèìëÿí ÷òî-íèáóäü ñèëüíåå, ÷åì îðóæèå è äîáëåñòü. (4) Ïðè âîöàðèâøåìñÿ ìîë÷àíèè, îáðàòèâ âçîðû íà Êàïèòîëèé è õðàìû áåññìåðòíûõ áîãîâ, âûñÿùèåñÿ íàä ôîðóìîì, îí ïðîñòèðàë ðóêè â íåáî è â çèÿþùóþ ïðîïàñòü çåìëè ê ïðåèñïîäíèì áîãàì è îáðåê ñåáÿ èì â æåðòâó; (5) à çàòåì âåðõîì íà êîíå, óáðàííîì ñî âñåþ ïûøíîñòüþ, â ïîëíîì âîîðóæåíèè áðîñèëñÿ â ïðîâàë, è òîëïà ìóæ÷èí è æåíùèí êèäàëà åìó âñëåä ïðèíîøåíèÿ è ïëîäû. Èìåííî â åãî ÷åñòü ïîëó÷èëî èìÿ Êóðöèåâî îçåðî, à îòíþäü íå â ÷åñòü äðåâíåãî Êóðöèÿ Ìåòòèÿ, âîèíà Òèòà Òàöèÿ; (6) áóäü âåðíûé ñïîñîá äîèñêàòüñÿ çäåñü èñòèíû, ÿ íå ïîæàëåë áû äëÿ ýòîãî ñèë, íî òåïåðü, êîãäà çà äàâíîñòüþ âðåìåí äîñòîâåðíîñòü óæå íåäîñòèæèìà, íàäîáíî äåðæàòüñÿ ïðåäàíèÿ, à ïîçäíåéøåå ñêàçàíèå î íàçâàíèè îçåðà èçâåñòíåå èìåííî òàêîå. (7) Ïî èñêóïëåíèè ñòîëü âåëèêîãî çíàìåíèÿ â òîò æå ãîä ñåíàò ñîáðàëñÿ íà ñîâåò î ãåðíèêàõ, ïîñêîëüêó ôåöèàëû, îòïðàâëåííûå ê íèì òðåáîâàòü âîçìåùåíèÿ23, âåðíóëèñü íè ñ ÷åì; ðåøåíî áûëî â áëèæàéøèé äåíü ïðåäëîæèòü íàðîäó îáúÿâèòü âîéíó ãåðíèêàì, è ìíîãîëþäíîå ñîáðàíèå ïðèêàçàëî áûòü âîéíå. (8) Æðåáèé âåñòè âîéíó âûïàë êîíñóëó Ëóöèþ Ãåíóöèþ. Çà íèì ðåâíèâî ñëåäèëè âñå ãðàæäàíå (âåäü ýòî áûë ïåðâûé êîíñóë èç ïëåáååâ, êîòîðîìó ïðåäñòîÿëî âåñòè âîéíó ïðè ñîáñòâåííûõ àóñïèöèÿõ24), ÷òîáû, ñìîòðÿ ïî èñõîäó äåëà, îäîáðèòü èëè îòâåðãíóòü îáùåäîñòóïíîñòü êîíñóëüñêèõ äîëæíîñòåé. (9) È âîò ñëó÷èëîñü òàê, ÷òî, îáðóøèâ íà âðàãà ìîùíûé íàòèñê, Ãåíóöèé ïîïàë â çàñàäó, ëåãèîíû â ïàíèêå áåæàëè, à îêàçàâøèéñÿ â îêðóæåíèè ñ.328 êîíñóë áûë óáèò âðàãàìè, íå çíàâøèìè, êîãî îíè çàõâàòèëè. (10) Åäâà ýòî ñòàëî èçâåñòíî â Ðèìå, ïàòðèöèè íå ñòîëüêî îêàçàëèñü óäðó÷åíû íåñ÷àñòüåì, ïîñòèãøèì ãîñóäàðñòâî, ñêîëüêî çëîáñòâîâàëè íà íåçàäà÷ëèâîå ïðåäâîäèòåëüñòâî êîíñóëà-ïëåáåÿ, êðè÷à íà âñåõ óãëàõ: «Ïóñòü èõ! Ïóñòü èçáèðàþò êîíñóëîâ èç ïëåáååâ, ïóñòü áåçáîæíî áðîñàþòñÿ ïðàâîì àóñïèöèé! (11) Êîíå÷íî, íàðîäíûì ãîëîñîâàíèåì ìîæíî îòíÿòü ó ïàòðèöèåâ èõ ïî÷åòíûå ìåñòà, íî ðàçâå äëÿ áåññìåðòíûõ áîãîâ èìååò ñèëó çàêîí áåç äîëæíûõ àóñïèöèé?25 Áîãè ñàìè îòìñòèëè çà ñåáÿ è çà ñâîè ñâÿùåííîäåéñòâèÿ: åäâà ïðèêîñíóëñÿ ê íèì ÷åëîâåê, íå èìåâøèé íà òî íè ëþäñêîãî ïðàâà, íè áîæåñêîãî, êàê ãèáåëü âîéñêà è âîæäÿ äàëà ÿñíûé óðîê âïðåäü íå íàðóøàòü íà ñîáðàíèÿõ ðîäîâîå ïðàâî!» (12) Òàêèìè ðå÷àìè ãóäåëè êóðèÿ è ôîðóì. Àïïèÿ Êëàâäèÿ, êîòîðûé âñåãäà áûë ïðîòèâ ýòîãî çàêîíà è òåïåðü òåì óáåäèòåëüíåå ïåíÿë çà ñâîé îòâåðãíóòûé ñîâåò, — ýòîãî Àïïèÿ Êëàâäèÿ êîíñóë Ñåðâèëèé ñ ñîãëàñèÿ ïàòðèöèåâ íàçíà÷àåò äèêòàòîðîì, îáúÿâëÿåòñÿ íàáîð, è ñóäû çàêðûâàþòñÿ. |
6. eodem anno, seu motu terrae seu qua vi alia, forum medium ferme specu vasto conlapsum in immensam altitudinem dicitur; [2] neque eam voraginem coniectu terrae, cum pro se quisque gereret, expleri potuisse, priusquam deum monitu quaeri coeptum quo plurimum populus Romanus posset; [3] id enim illi loco dicandum vates canebant, si rem publicam Romanam perpetuam esse vellent. tum M. Curtium, iuvenem bello egregium, castigasse ferunt dubitantes an ullum magis Romanum bonum quam arma virtusque esset, [4] et silentio facto templa deorum immortalium, quae foro imminent, Capitoliumque intuentem et manus nunc in caelum nunc in patentes terrae hiatus ad deos manes porrigentem se devovisse; [5] equo deinde quam poterat maxime exornato insidentem armatum se in specum immisisse, donaque ac fruges super eum a multitudine virorum ac mulierum congestas, lacumque Curtium non ab antiquo illo T. Tati milite Curtio Mettio sed ab hoc appellatum. [6] cura non deesset, si qua ad verum via inquirentem ferret; nunc fama rerum standum est, ubi certam derogat vetustas fidem; et lacus nomen ab hac recentiore insignitius fabula est. [7] post tanti prodigii procurationem eodem anno de Hernicis consultus senatus cum fetiales ad res repetendas nequiquam misisset, primo quoque die ferendum ad populum de bello indicendo Hernicis censuit, populusque id bellum frequens iussit. L. Genucio consuli ea provincia sorte evenit. [8] in exspectatione civitas erat, quod primus ille de plebe consul bellum suis auspiciis gesturus esset, perinde ut evenisset res ita communicatos honores pro bene aut secus consulto habitura. [9] forte ita tulit casus ut Genucius ad hostes magno conatu profectus in insidias praecipitaret et legionibus necopinato pavore fusis consul circumventus ab insciis quem intercepissent occideretur. [10] quod ubi est Romam nuntiatum, nequaquam tantum publica calamitate maesti patres quantum feroces infelici consulis plebeii ductu, fremunt omnibus locis: irent crearent consules ex plebe, transferrent auspicia quo nefas esset; [11] potuisse patres plebi scito pelli honoribus suis: num etiam in deos immortales inauspicatam legem valuisse? vindicasse ipsos suum numen, sua auspicia, quae ut primum contacta sint ab eo a quo nec ius nec fas fuerit, deletum cum duce exercitum documento fuisse ne deinde turbato gentium iure comitia haberentur. [12] his vocibus curia et forum personat. Ap. Claudium, quia dissuaserat legem, maiore nunc auctoritate eventum reprehensi ab se consilii incusantem, dictatorem consensu patriciorum Servilius consul dicit, dilectusque et iustitium indictum. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß