Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà VII, ãë. 11

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì I. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1989.
Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

11. (1) È òî÷­íî, ïîåäè­íîê èìåë âàæ­íîå çíà­÷å­íèå äëÿ èñõî­äà âñåé âîé­íû: ñ íàñòóï­ëå­íè­åì íî÷è âîé­ñêî ãàë­ëîâ, â ñòðà­õå áðî­ñèâ ëàãåðü, óøëî â çåì­ëè òèáóð­òèí­öåâ, à îòòóäà, çàêëþ­÷èâ ñ íèìè âîåí­íûé ñîþç è ïîëó­÷èâ ùåä­ðóþ ïîìîùü ïðî­äî­âîëü­ñò­âè­åì, áåç çàäåðæ­êè îòïðà­âè­ëîñü â Êàì­ïà­íèþ.

(2) Âîò ïî÷å­ìó íà äðó­ãîé ãîä [360 ã.] êîí­ñóë Ãàé Ïåòå­ëèé Áàëüá ïî âåëå­íèþ íàðî­äà ïîâåë âîé­ñêî íà òèáóð­òèí­öåâ, òîãäà êàê òîâà­ðè­ùó åãî, Ìàð­êó Ôàáèþ Àìáó­ñòó, âûïàë æðå­áèé âîå­âàòü ñ ãåð­íè­êà­ìè. (3) Íà ïîä­ìî­ãó òèáóð­òèí­öàì èç Êàì­ïà­íèè âíîâü ïðè­øëè ãàë­ëû, è â ëàáè­êàí­ñêèõ, òóñêó­ëàí­ñêèõ è àëü­áàí­ñêèõ çåì­ëÿõ ó÷è­íå­íî áûëî æåñòî­êîå ðàçî­ðå­íèå, ïðè­÷åì çà÷èí­ùè­êà­ìè, íåñî­ìíåí­íî, áûëè òèáóð­òèí­öû; (4) è, õîòÿ äëÿ âîé­íû ñ òèáóð­òèí­öà­ìè ãîñóäàð­ñòâó áûëî äîâîëü­íî ïðåä­âî­äè­òåëü­ñòâà êîí­ñó­ëà, íàøå­ñò­âèå ãàë­ëîâ âûíóäè­ëî íàçíà­÷èòü äèê­òà­òî­ðà. Íàçíà­÷åí­íûé äèê­òà­òî­ðîì, Êâèíò Ñåð­âèé Àãà­ëà[1] îáú­ÿâèë íà÷àëü­íè­êîì êîí­íè­öû Òèòà Êâèíê­öèÿ è ñ ñîãëà­ñèÿ ñåíà­òà äàë îáåò ïðè áëà­ãî­ïî­ëó÷­íîì èñõî­äå ýòîé âîé­íû óñòðî­èòü áîëü­øèå èãðû.

(5) Äèê­òà­òîð ïðè­êà­çàë âîé­ñêó êîí­ñó­ëà îñòà­âàòü­ñÿ íà ìåñòå, ÷òîáû òèáóð­òèí­öû áûëè çàíÿ­òû ñâî­åé ñîá­ñò­âåí­íîé îáî­ðî­íîé, à ñàì ïðè­âåë ê ïðè­ñÿ­ãå âñþ ìîëî­äåæü; ïðè­÷åì îò ñëóæ­áû íèêòî íå óêëî­íÿë­ñÿ. (6) Áèò­âà áûëà äàíà áëèç Êîë­ëèí­ñêèõ âîðîò, ñèëà­ìè âñå­ãî Ãîðî­äà, íà ãëà­çàõ ðîäè­òå­ëåé, æåí è äåòåé, è åñëè äàæå âîñ­ïî­ìè­íà­íüå î ðîä­íûõ âñå­ëÿ­åò â äóøó âåëè­êîå ìóæå­ñòâî, òî òóò, ïåðåä ñàìûì èõ ëèöîì, ñòûä è æàëîñòü âêó­ïå âîñ­ïëà­ìå­íè­ëè ñåðä­öà âîè­íîâ. (7) Áûëà ðåç­íÿ, äëÿ òåõ è äðó­ãèõ æåñòî­êàÿ, è íàêî­íåö ðÿäû ãàë­ëîâ áûëè îïðî­êè­íó­òû. Ñïà­ñà­ÿñü áåã­ñò­âîì, óñòðåì­ëÿ­þò­ñÿ îíè â Òèáóð, ñëîâ­íî ê îïëîòó ãàëëü­ñêîé âîé­íû; êîí­ñóë Ïåòå­ëèé ïåðå­õâà­òèë ðàñ­ñå­ÿâ­øèõ­ñÿ áåã­ëå­öîâ íåâäà­ëå­êå îò Òèáó­ðà è çàãíàë èõ â âîðîòà ãîðî­äà âìå­ñòå ñ òèáóð­òèí­öà­ìè, âûøåä­øè­ìè èì íà ïîä­ìî­ãó. (8) Êàê äèê­òà­òîð, òàê è êîí­ñóë äåé­ñò­âî­âà­ëè íàè­ëó÷­øèì îáðà­çîì. Òî÷­íî òàê æå è äðó­ãîé êîí­ñóë, Ôàáèé, õîòÿ ïîíà­÷à­ëó âñòó­ïàë òîëü­êî â ìåë­êèå ñòû÷­êè, çàòî ïîòîì, êîãäà íåïðè­ÿ­òåëü íàïàë íà íåãî, ñîáðàâ âñå ñâîè ñèëû, â îäíîì ñëàâ­íîì áîþ ñîêðó­øèë ãåð­íè­êîâ. (9) Îáî­èì êîí­ñó­ëàì äèê­òà­òîð âîçäàë â ñåíà­òå è ïåðåä íàðî­äîì ñàìûå âûñî­êèå ïîõâà­ëû è, óñòó­ïàÿ èì äàæå ÷åñòü ñîá­ñò­âåí­íûõ ïîäâè­ãîâ, ñëî­æèë ñ ñåáÿ ñ.332 äîëæ­íîñòü. Ïåòå­ëèé îòïðàçä­íî­âàë äâîé­íîé òðè­óìô íàä ãàë­ëà­ìè è òèáóð­òèí­öà­ìè, à äëÿ Ôàáèÿ ñî÷ëè äîñòà­òî÷­íîé îâà­öèþ ïðè âñòóï­ëå­íèè â Ãîðîä.

(10) Òèáóð­òèí­öû ñìå­ÿ­ëèñü íàä òðè­óì­ôîì Ïåòå­ëèÿ: ãäå æ ýòî îí äàâàë èì ñðà­æå­íüå? Íåñêîëü­êî çåâàê è òî÷­íî âûøëè çà âîðîòà ïîñìîò­ðåòü íà áåã­ñòâî è óæàñ ãàë­ëîâ, íî, óâèäåâ, ÷òî íà íèõ ñàìèõ òîæå íàïà­äà­þò è ÷òî âñåõ âñòðå÷­íûõ óáè­âà­þò áåç ðàç­áî­ðà, âîðî­òè­ëèñü â ãîðîä — è ýòî ïîêà­çà­ëîñü â Ðèìå äîñòîé­íûì òðè­óì­ôà! (11) Íî ïóñòü ðèì­ëÿíå íå âîîá­ðà­æà­þò òàêóþ ñâàë­êó ó âîðîò âðà­ãà íåáû­âà­ëûì è âåëè­êèì ïîäâè­ãîì: ñêî­ðî îíè ó ñîá­ñò­âåí­íûõ ñòåí óâèäÿò ïåðå­ïî­ëîõ ïîâàæ­íåå.

11. et her­cu­le tan­ti ea ad uni­ver­si bel­li even­tum mo­men­ti di­mi­ca­tio fuit ut Gal­lo­rum exer­ci­tus pro­xi­ma noc­te re­lic­tis tre­pi­de castris in Ti­bur­tem ag­rum at­que in­de so­cie­ta­te bel­li fac­ta com­mea­tu­que be­nig­ne ab Ti­bur­ti­bus adiu­tus mox in Cam­pa­niam tran­sie­rit. [2] ea fuit cau­sa cur pro­xi­mo an­no C. Poe­te­lius Bal­bus con­sul, cum col­le­gae eius M. Fa­bio Am­bus­to Her­ni­ci pro­vin­cia eve­nis­set, ad­ver­sus Ti­bur­tes ius­su po­pu­li exer­ci­tum du­ce­ret. [3] ad quo­rum auxi­lium cum Gal­li ex Cam­pa­nia re­dis­sent, foe­dae po­pu­la­tio­nes in La­bi­ca­no Tus­cu­la­no­que et Al­ba­no ag­ro haud du­bie Ti­bur­ti­bus du­ci­bus sunt fac­tae; [4] et cum ad­ver­sus Ti­bur­tem hos­tem du­ce con­su­le con­ten­ta res pub­li­ca es­set, Gal­li­cus tu­mul­tus dic­ta­to­rem crea­ri coe­git. crea­tus Q. Ser­vi­lius Aha­la T. Quincti­um ma­gistrum equi­tum di­xit et ex auc­to­ri­ta­te pat­rum, si pros­pe­re id bel­lum eve­nis­set, lu­dos mag­nos vo­vit. [5] dic­ta­tor, ad con­ti­nen­dos prop­rio bel­lo Ti­bur­tes con­su­la­ri exer­ci­tu ius­so ma­ne­re, om­nes iunio­res nul­lo det­rac­tan­te mi­li­tiam sac­ra­men­to ade­git. [6] pug­na­tum haud pro­cul por­ta Col­li­na est to­tius vi­ri­bus ur­bis in conspec­tu pa­ren­tum co­niu­gum­que ac li­be­ro­rum quae mag­na etiam ab­sen­ti­bus hor­ta­men­ta ani­mi tum su­biec­ta ocu­lis si­mul ve­re­cun­dia mi­se­ri­cor­dia­que mi­li­tem ac­cen­de­bant. [7] mag­na ut­rim­que edi­ta cae­de aver­ti­tur tan­dem acies Gal­lo­rum. fu­ga Ti­bur si­cut ar­cem bel­li Gal­li­ci pe­tunt; pa­la­ti a con­su­le Poe­te­lio haud pro­cul Ti­bu­re ex­cep­ti, eg­res­sis ad opem fe­ren­dam Ti­bur­ti­bus si­mul cum iis intra por­tas com­pel­lun­tur. [8] eg­re­gie cum ab dic­ta­to­re tum ab con­su­le res ges­ta est. et con­sul al­ter Fa­bius proe­liis pri­mum par­vis, postre­mo una in­sig­ni pug­na, cum hos­tes to­tis ador­ti co­piis es­sent, Her­ni­cos de­vin­cit. [9] dic­ta­tor con­su­li­bus in se­na­tu et apud po­pu­lum mag­ni­fi­ce con­lau­da­tis et sua­rum quo­que re­rum il­lis re­mis­so ho­no­re dic­ta­tu­ra se ab­di­ca­vit. Poe­te­lius de Gal­lis Ti­bur­ti­bus­que ge­mi­num tri­um­phum egit: Fa­bio sa­tis vi­sum ut ovans ur­bem ini­ret.

[10] in­ri­de­re Poe­te­li tri­um­phum Ti­bur­tes: ubi enim eum se­cum acie confli­xis­se? spec­ta­to­res pau­cos fu­gae tre­pi­da­tio­nis­que Gal­lo­rum extra por­tas eg­res­sos, postquam in se quo­que fie­ri im­pe­tum vi­de­rint et si­ne discri­mi­ne ob­vios cae­di, re­ce­pis­se se intra ur­bem: [11] eam rem tri­um­pho dig­nam vi­sam Ro­ma­nis. ne ni­mis mi­rum mag­num­que cen­se­rent tu­mul­tum ex­cie­re in hos­tium por­tis, maio­rem ip­sos tre­pi­da­tio­nem an­te moe­nia sua vi­su­ros.

  • ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß ÐÅÄÀÊÖÈÈ ÑÀÉÒÀ

  • [1]Â îðè­ãè­íà­ëå Q. Ser­vi­lius Aha­la — «Êâèíò Ñåð­âè­ëèé Àãà­ëà». — Ïðèì. ðåä. ñàé­òà.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364000712 1364000713 1364000714