Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
11. (1) È òî÷íî, ïîåäèíîê èìåë âàæíîå çíà÷åíèå äëÿ èñõîäà âñåé âîéíû: ñ íàñòóïëåíèåì íî÷è âîéñêî ãàëëîâ, â ñòðàõå áðîñèâ ëàãåðü, óøëî â çåìëè òèáóðòèíöåâ, à îòòóäà, çàêëþ÷èâ ñ íèìè âîåííûé ñîþç è ïîëó÷èâ ùåäðóþ ïîìîùü ïðîäîâîëüñòâèåì, áåç çàäåðæêè îòïðàâèëîñü â Êàìïàíèþ. (2) Âîò ïî÷åìó íà äðóãîé ãîä [360 ã.] êîíñóë Ãàé Ïåòåëèé Áàëüá ïî âåëåíèþ íàðîäà ïîâåë âîéñêî íà òèáóðòèíöåâ, òîãäà êàê òîâàðèùó åãî, Ìàðêó Ôàáèþ Àìáóñòó, âûïàë æðåáèé âîåâàòü ñ ãåðíèêàìè. (3) Íà ïîäìîãó òèáóðòèíöàì èç Êàìïàíèè âíîâü ïðèøëè ãàëëû, è â ëàáèêàíñêèõ, òóñêóëàíñêèõ è àëüáàíñêèõ çåìëÿõ ó÷èíåíî áûëî æåñòîêîå ðàçîðåíèå, ïðè÷åì çà÷èíùèêàìè, íåñîìíåííî, áûëè òèáóðòèíöû; (4) è, õîòÿ äëÿ âîéíû ñ òèáóðòèíöàìè ãîñóäàðñòâó áûëî äîâîëüíî ïðåäâîäèòåëüñòâà êîíñóëà, íàøåñòâèå ãàëëîâ âûíóäèëî íàçíà÷èòü äèêòàòîðà. Íàçíà÷åííûé äèêòàòîðîì, Êâèíò Ñåðâèé Àãàëà[1] îáúÿâèë íà÷àëüíèêîì êîííèöû Òèòà Êâèíêöèÿ è ñ ñîãëàñèÿ ñåíàòà äàë îáåò ïðè áëàãîïîëó÷íîì èñõîäå ýòîé âîéíû óñòðîèòü áîëüøèå èãðû. (5) Äèêòàòîð ïðèêàçàë âîéñêó êîíñóëà îñòàâàòüñÿ íà ìåñòå, ÷òîáû òèáóðòèíöû áûëè çàíÿòû ñâîåé ñîáñòâåííîé îáîðîíîé, à ñàì ïðèâåë ê ïðèñÿãå âñþ ìîëîäåæü; ïðè÷åì îò ñëóæáû íèêòî íå óêëîíÿëñÿ. (6) Áèòâà áûëà äàíà áëèç Êîëëèíñêèõ âîðîò, ñèëàìè âñåãî Ãîðîäà, íà ãëàçàõ ðîäèòåëåé, æåí è äåòåé, è åñëè äàæå âîñïîìèíàíüå î ðîäíûõ âñåëÿåò â äóøó âåëèêîå ìóæåñòâî, òî òóò, ïåðåä ñàìûì èõ ëèöîì, ñòûä è æàëîñòü âêóïå âîñïëàìåíèëè ñåðäöà âîèíîâ. (7) Áûëà ðåçíÿ, äëÿ òåõ è äðóãèõ æåñòîêàÿ, è íàêîíåö ðÿäû ãàëëîâ áûëè îïðîêèíóòû. Ñïàñàÿñü áåãñòâîì, óñòðåìëÿþòñÿ îíè â Òèáóð, ñëîâíî ê îïëîòó ãàëëüñêîé âîéíû; êîíñóë Ïåòåëèé ïåðåõâàòèë ðàññåÿâøèõñÿ áåãëåöîâ íåâäàëåêå îò Òèáóðà è çàãíàë èõ â âîðîòà ãîðîäà âìåñòå ñ òèáóðòèíöàìè, âûøåäøèìè èì íà ïîäìîãó. (8) Êàê äèêòàòîð, òàê è êîíñóë äåéñòâîâàëè íàèëó÷øèì îáðàçîì. Òî÷íî òàê æå è äðóãîé êîíñóë, Ôàáèé, õîòÿ ïîíà÷àëó âñòóïàë òîëüêî â ìåëêèå ñòû÷êè, çàòî ïîòîì, êîãäà íåïðèÿòåëü íàïàë íà íåãî, ñîáðàâ âñå ñâîè ñèëû, â îäíîì ñëàâíîì áîþ ñîêðóøèë ãåðíèêîâ. (9) Îáîèì êîíñóëàì äèêòàòîð âîçäàë â ñåíàòå è ïåðåä íàðîäîì ñàìûå âûñîêèå ïîõâàëû è, óñòóïàÿ èì äàæå ÷åñòü ñîáñòâåííûõ ïîäâèãîâ, ñëîæèë ñ ñåáÿ ñ.332 äîëæíîñòü. Ïåòåëèé îòïðàçäíîâàë äâîéíîé òðèóìô íàä ãàëëàìè è òèáóðòèíöàìè, à äëÿ Ôàáèÿ ñî÷ëè äîñòàòî÷íîé îâàöèþ ïðè âñòóïëåíèè â Ãîðîä. (10) Òèáóðòèíöû ñìåÿëèñü íàä òðèóìôîì Ïåòåëèÿ: ãäå æ ýòî îí äàâàë èì ñðàæåíüå? Íåñêîëüêî çåâàê è òî÷íî âûøëè çà âîðîòà ïîñìîòðåòü íà áåãñòâî è óæàñ ãàëëîâ, íî, óâèäåâ, ÷òî íà íèõ ñàìèõ òîæå íàïàäàþò è ÷òî âñåõ âñòðå÷íûõ óáèâàþò áåç ðàçáîðà, âîðîòèëèñü â ãîðîä — è ýòî ïîêàçàëîñü â Ðèìå äîñòîéíûì òðèóìôà! (11) Íî ïóñòü ðèìëÿíå íå âîîáðàæàþò òàêóþ ñâàëêó ó âîðîò âðàãà íåáûâàëûì è âåëèêèì ïîäâèãîì: ñêîðî îíè ó ñîáñòâåííûõ ñòåí óâèäÿò ïåðåïîëîõ ïîâàæíåå. |
11. et hercule tanti ea ad universi belli eventum momenti dimicatio fuit ut Gallorum exercitus proxima nocte relictis trepide castris in Tiburtem agrum atque inde societate belli facta commeatuque benigne ab Tiburtibus adiutus mox in Campaniam transierit. [2] ea fuit causa cur proximo anno C. Poetelius Balbus consul, cum collegae eius M. Fabio Ambusto Hernici provincia evenisset, adversus Tiburtes iussu populi exercitum duceret. [3] ad quorum auxilium cum Galli ex Campania redissent, foedae populationes in Labicano Tusculanoque et Albano agro haud dubie Tiburtibus ducibus sunt factae; [4] et cum adversus Tiburtem hostem duce consule contenta res publica esset, Gallicus tumultus dictatorem creari coegit. creatus Q. Servilius Ahala T. Quinctium magistrum equitum dixit et ex auctoritate patrum, si prospere id bellum evenisset, ludos magnos vovit. [5] dictator, ad continendos proprio bello Tiburtes consulari exercitu iusso manere, omnes iuniores nullo detractante militiam sacramento adegit. [6] pugnatum haud procul porta Collina est totius viribus urbis in conspectu parentum coniugumque ac liberorum quae magna etiam absentibus hortamenta animi tum subiecta oculis simul verecundia misericordiaque militem accendebant. [7] magna utrimque edita caede avertitur tandem acies Gallorum. fuga Tibur sicut arcem belli Gallici petunt; palati a consule Poetelio haud procul Tibure excepti, egressis ad opem ferendam Tiburtibus simul cum iis intra portas compelluntur. [8] egregie cum ab dictatore tum ab consule res gesta est. et consul alter Fabius proeliis primum parvis, postremo una insigni pugna, cum hostes totis adorti copiis essent, Hernicos devincit. [9] dictator consulibus in senatu et apud populum magnifice conlaudatis et suarum quoque rerum illis remisso honore dictatura se abdicavit. Poetelius de Gallis Tiburtibusque geminum triumphum egit: Fabio satis visum ut ovans urbem iniret. [10] inridere Poeteli triumphum Tiburtes: ubi enim eum secum acie conflixisse? spectatores paucos fugae trepidationisque Gallorum extra portas egressos, postquam in se quoque fieri impetum viderint et sine discrimine obvios caedi, recepisse se intra urbem: [11] eam rem triumpho dignam visam Romanis. ne nimis mirum magnumque censerent tumultum exciere in hostium portis, maiorem ipsos trepidationem ante moenia sua visuros. |