Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà VII, ãë. 14

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì I. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1989.
Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

14. (1) Äèê­òà­òîð, õîòÿ è ñ÷è­òàë, ÷òî ïðè âñåõ áëà­ãèõ íàìå­ðå­íè­ÿõ ïðè­ìåð ïîäàí äóð­íîé, âñå æå ïîîáå­ùàë èñïîë­íèòü æåëà­íèå âîè­íîâ, íî íàåäèíå ñ Òóë­ëè­åì ñòàë äîïû­òû­âàòü­ñÿ, â ÷åì äåëî è êàê îíî ñäå­ëà­ëîñü. (2) Òóë­ëèé ïðè­íÿë­ñÿ óãî­âà­ðè­âàòü äèê­òà­òî­ðà íå äîïóñ­êàòü è ìûñ­ëè, áóä­òî îí ïîçà­áûë î âîèí­ñêîì ïîðÿä­êå, î ñâî­åì äîë­ãå èëè îá óâà­æå­íèè ê èìïå­ðà­òî­ðó; îí íå îòêà­çàë­ñÿ áûòü ïðåä­âî­äè­òå­ëåì âîç­áóæ­äåí­íîé òîë­ïû, ÷òîáû íå îáú­ÿâèë­ñÿ åùå êòî-íèáóäü èç òåõ, êîãî îáû÷­íî âûäâè­ãà­åò âçáóäî­ðà­æåí­íûé ëþä, — à âåäü îí âñå­ãäà â òàêèõ ñëó­÷à­ÿõ ïîä ñòàòü çà÷èí­ùè­êàì; (3) ñàì Òóë­ëèé íè÷å­ãî íå ñäå­ëà­åò áåç îäîá­ðå­íèÿ èìïå­ðà­òî­ðà; îäíà­êî è Ñóëü­ïè­öèþ, ÷òîá óäåð­æàòü âîé­ñêî â ïîâè­íî­âå­íèè, íàäî âåñòè ñåáÿ î÷åíü îñìîò­ðè­òåëü­íî: âîç­áóæ­äåí­íûõ äîë­ãî íå óäåð­æèøü, îíè ñàìè íàé­äóò ñåáå ìåñòî è âðå­ìÿ äëÿ áèò­âû, äàæå ïðî­òèâ âîëè èìïå­ðà­òî­ðà.

(4) Ïîêà øëà ýòà áåñåäà, êàêîé-òî ãàëë ñòàë óãî­íÿòü âüþ÷­íûé ñêîò, ñëó­÷àé­íî ïàñ­øèé­ñÿ çà âàëîì, à äâà ðèì­ñêèõ âîè­íà åãî îòáè­ëè. Ãàë­ëû çàêèäà­ëè èõ êàì­íÿ­ìè, òîãäà ðèì­ñêàÿ ñòðà­æà ïîä­íÿ­ëà êðèê, è ñ îáå­èõ ñòî­ðîí êèíó­ëèñü äðóã íà äðó­ãà. (5) Åùå íåìíî­ãî, è çàâÿ­çà­ëàñü áû íàñòî­ÿ­ùåå ñðà­æå­íüå, åñëè áû öåí­òó­ðè­î­íû íå ïîñïå­øè­ëè ðàç­íÿòü äåðó­ùèõ­ñÿ. Ðàçó­ìå­åò­ñÿ, ýòîò ñëó­÷àé óêðå­ïèë äîâå­ðèå äèê­òà­òî­ðà ê ñëî­âàì Òóë­ëèÿ, è, ïîñêîëü­êó äåëî óæå íå òåð­ïå­ëî îòëà­ãà­òåëüñòâ, áûëî îáú­ÿâ­ëå­íî, ÷òî çàâ­òðà áóäåò äàí áîé.

(6) Ìåæ òåì äèê­òà­òîð, ðåøà­ÿñü íà áèò­âó â íàäåæ­äå áîëåå ñ.335 íà äóõ, ÷åì íà ñèëû ñâî­èõ áîé­öîâ, íà÷è­íà­åò îñìàò­ðè­âàòü­ñÿ êðó­ãîì è ïðè­êèäû­âàòü, êàê áû åìó õèò­ðî­ñòüþ íàãíàòü ñòðàõ íà âðà­ãà. Åãî èçîù­ðåí­íûé óì ïðè­äó­ìàë íîâóþ óëîâ­êó, ê êîòî­ðîé ïîñëå íå ðàç ïðè­áå­ãà­ëè ðèì­ñêèå è èíî­çåì­íûå ïîë­êî­âîä­öû âïëîòü äî íàøèõ äíåé37. (7) Îí ïðè­êà­çû­âà­åò ñíÿòü ñ ìóëîâ âüþ­êè è, îñòà­âèâ òîëü­êî äâîé­íûå ïîïî­íû, ïîñà­äèòü íà íèõ ïîãîí­ùè­êîâ, îáëà­÷åí­íûõ â äîñïå­õè, âçÿ­òûå ó ïëåí­íûõ è ó ðàíå­íûõ. (8) Ñîáðàâ òàê ïî÷òè òûñÿ­÷ó, äîáàâ­ëÿ­åò ê íåé ñîò­íþ âñàä­íè­êîâ è ïðè­êà­çû­âà­åò íî÷üþ ïîä­íÿòü­ñÿ â ãîðû íàä ëàãå­ðåì, ñïðÿ­òàòü­ñÿ â ÷àùå è íå âûõî­äèòü, ïîêà îí íå ïîäàñò çíàê. (9) Ñàì æå îí íà ðàñ­ñâå­òå ñòàë ðàç­âåð­òû­âàòü ñòðîé ó ïîä­íî­æüÿ ãîðû íàðî÷­íî òàê, ÷òîáû âðà­ãàì ïðè­øëîñü ñòî­ÿòü ëèöîì ê ãîðå, (10) ãäå óæå âñå áûëî ïðè­ãîòîâ­ëå­íî, ÷òîáû íàïó­ãàòü âðà­ãà; ýòî îêà­çà­ëîñü åäâà ëè íå ïîëåç­íåå, ÷åì âñå íàñòî­ÿ­ùèå ñèëû. Ñïåð­âà ãàëëü­ñêèå âîæäè íå æäóò, ÷òî ðèì­ëÿíå ñïó­ñòÿò­ñÿ â äîëè­íó; íî, óâèäåâ­øè, ÷òî òå âäðóã äâè­íó­ëèñü âíèç, ãàë­ëû, è ñàìè àë÷ó­ùèå ñðà­æå­íüÿ, áðî­ñà­þò­ñÿ â áîé, òàê ÷òî áèò­âà íà÷à­ëàñü ïðåæ­äå, ÷åì âîæäè ïîäà­ëè çíàê.

14. dic­ta­tor quam­quam rem bo­nam exemplo haud pro­ba­bi­li ac­tam cen­se­bat, ta­men fac­tu­rum quod mi­li­tes vel­lent in se re­ce­pit, Tul­lium­que sec­re­to quae­nam haec res sit aut quo ac­ta mo­re per­con­ta­tur. [2] Tul­lius mag­no ope­re a dic­ta­to­re pe­te­re ne se ob­li­tum dis­cip­li­nae mi­li­ta­ris, ne sui ne­ve im­pe­ra­to­riae maies­ta­tis cre­de­ret: mul­ti­tu­di­ni con­ci­ta­tae, quae fer­me auc­to­ri­bus si­mi­lis es­set, non subtra­xis­se se du­cem ne quis ali­us, qua­les mo­ta crea­re mul­ti­tu­do so­le­ret, ex­sis­te­ret; [3] nam se qui­dem ni­hil non ar­bit­rio im­pe­ra­to­ris ac­tu­rum. il­li quo­que ta­men vi­den­dum mag­no ope­re es­se ut exer­ci­tum in po­tes­ta­te ha­be­ret; dif­fer­ri non pos­se adeo con­ci­ta­tos ani­mos; ip­sos si­bi lo­cum ac tem­pus pug­nan­di sumptu­ros, si ab im­pe­ra­to­re non de­tur. [4] dum haec lo­quun­tur, iumen­ta for­te pas­cen­tia extra val­lum Gal­lo abi­gen­ti duo mi­li­tes Ro­ma­ni ade­me­runt. in eos sa­xa co­niec­ta a Gal­lis; dein­de ab Ro­ma­na sta­tio­ne cla­mor or­tus ac pro­cur­sum ut­rim­que est. [5] iam­que haud pro­cul ius­to proe­lio res erat, ni ce­le­ri­ter di­remptum cer­ta­men per cen­tu­rio­nes es­set; ad­fir­ma­ta cer­te eo ca­su Tul­li apud dic­ta­to­rem fi­des est; nec re­ci­pien­te iam di­la­tio­nem re in pos­te­rum diem edi­ci­tur acie pug­na­tu­ros.

[6] dic­ta­tor ta­men, ut qui ma­gis ani­mis quam vi­ri­bus fre­tus ad cer­ta­men des­cen­de­ret, om­nia cir­cumspi­ce­re at­que agi­ta­re coe­pit ut ar­te ali­qua ter­ro­rem hos­ti­bus in­cu­te­ret. sol­ler­ti ani­mo rem no­vam ex­co­gi­tat, qua dein­de mul­ti nostri at­que ex­ter­ni im­pe­ra­to­res, nostra quo­que qui­dam aeta­te, usi sunt. [7] mu­lis stra­ta det­ra­hi iubet bi­nis­que tan­tum cen­tun­cu­lis re­lic­tis aga­so­nes par­tim cap­ti­vis par­tim aeg­ro­rum ar­mis or­na­tos im­po­nit. [8] his fe­re mil­le ef­fec­tis cen­tum ad­mis­cet equi­tes et noc­te su­per castra in mon­tes eva­de­re ac sil­vis se oc­cul­ta­re iubet ne­que in­de an­te mo­ve­re quam ab se ac­ce­pe­rint sig­num. [9] ip­se, ubi in­lu­xit, in ra­di­ci­bus mon­tium ex­ten­de­re aciem coe­pit se­du­lo, [10] ut ad­ver­sus mon­tes con­sis­te­ret hos­tis instruc­tos va­ni ter­ro­ris ap­pa­ra­tu, qui qui­dem ter­ror plus pae­ne ve­ris vi­ri­bus pro­fuit. pri­mo cre­de­re du­ces Gal­lo­rum non des­cen­su­ros in aequ­um Ro­ma­nos; dein­de, ubi deg­res­sos re­pen­te vi­de­runt, et ip­si avi­di cer­ta­mi­nis in proe­lium ruunt, pri­us­que pug­na coe­pit quam sig­num ab du­ci­bus da­re­tur.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 37Èìåí­íî òàê ïîñòó­ïè­ëè Ìàðèé ïðè Àêâàõ Ñåêñ­òè­å­âûõ áëèç Ìàñ­ñè­ëèè â 102 ã. äî í. ý. (Ôðîí­òèí, II, 4, 6) è Öåçàðü ïðè Ãåð­ãî­âèè (Öåçàðü. Çàïèñ­êè î Ãàëëü­ñêîé âîéíå, VII, 45, 2), î ÷åì Ëèâèé ìîã áûòü õîðî­øî îñâå­äîì­ëåí.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364000715 1364000716 1364000717