Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
17. (1) Ïîòîì âíîâü èçáðàííûå êîíñóëû — Ìàðê Ôàáèé Àìáóñò âòîðè÷íî è Ìàðê Ïîïèëèé Ëåíàò òîæå âòîðè÷íî — ïîâåëè äâå âîéíû [356 ã.]. Îäíà âîéíà ñ òèáóðòèíöàìè, êîòîðóþ âåë Ëåíàò, áûëà ëåãêîé: îí çàïåð íåïðèÿòåëÿ â åãî ãîðîäå è îïóñòîøèë îêðåñòíîñòè. (2) Íî äðóãîãî êîíñóëà â ïåðâîé æå ñõâàòêå ðàçãðîìèëè ôàëèñêè è òàðêâèíèéöû. (3) Èõ æðåöû, ê âåëèêîìó óæàñó ðèìëÿí, äåðæà ïåðåä ñîáîé çìåé è ãîðÿùèå ôàêåëû, ïðîøåñòâîâàëè, ñëîâíî ôóðèè46, ïðèâåäÿ áîéöîâ â çàìåøàòåëüñòâî ýòèì íåáûâàëûì çðåëèùåì: ñëîâíî áåçóìíûå è îäåðæèìûå, îðîáåëîé òîëïîé ââàëèëèñü îíè â ñâîé ëàãåðü. (4) Ëèøü êîãäà êîíñóë, ëåãàòû è òðèáóíû ñòàëè ñìåÿòüñÿ è áðàíèòü èõ çà òî, ÷òî, êàê ìàëûå äåòè, îíè ïóãàþòñÿ ïóñòîãî íàäóâàòåëüñòâà, ñòûä âäðóã âåðíóë èì ìóæåñòâî è, áóäòî íå âèäÿ íè÷åãî ïåðåä ñîáîþ, îíè áðîñèëèñü íà òî, îò ÷åãî ðàíüøå áåæàëè. (5) Ðàçäåëàâøèñü òàê ñ õèòðûìè óëîâêàìè íåïðèÿòåëÿ, îíè óäàðèëè çàòåì íà íàñòîÿùåãî âîîðóæåííîãî ïðîòèâíèêà, îáðàòèëè â áåãñòâî âåñü åãî ñòðîé, â òîò æå äåíü çàõâàòèëè ëàãåðü ñ áîãàòîþ äîáû÷åé è âîçâðàòèëèñü ïîáåäèòåëÿìè; à â íàñìåøëèâûõ ïåñåíêàõ, ïðèíÿòûõ â âîéñêå, èçäåâàëèñü è íàä âðàæåñêèìè õèòðîñòÿìè, è íàä ñâîèì èñïóãîì. (6) Òóò âñå ýòðóñêè áåðóòñÿ çà îðóæèå è âî ãëàâå ñ òàðêâèíèéöàìè è ôàëèñêàìè äîõîäÿò äî Ñîëÿíûõ âàðíèö. ×òîáû ïðîòèâîñòîÿòü ýòîé óãðîçå, áûë íàçíà÷åí ïåðâûé äèêòàòîð èç íàðîäà, Ãàé Ìàðöèé Ðóòóë, à íà÷àëüíèêîì êîííèöû îí èçáðàë Ãàÿ Ïëàâòèÿ, òîæå ïëåáåÿ. (7) Ñåíàòîðîâ, êîíå÷íî, âîçìóòèëî, ÷òî óæå è äèêòàòóðà ñòàëà îáùåäîñòóïíîé, è îíè èçî âñåõ ñèë ñòàðàëèñü ïîìåøàòü ïîñòàíîâëåíèÿì è ïðèãîòîâëåíèÿì äèêòàòîðà äëÿ ýòîé âîéíû, íî íàðîä òåì îõîòíåå óòâåðæäàë âñå, ÷òî ïðåäëàãàë äèêòàòîð. (8) Âûéäÿ èç ãîðîäà, äèêòàòîð íà îáîèõ áåðåãàõ Òèáðà, ïåðåáðàñûâàÿ íà ïëîòàõ âîéñêà òóäà, ãäå ñëûøíî áûëî î íåïðèÿòåëå, ïåðåáèë ìíîãèõ ãðàáèòåëåé, ðûñêàâøèõ òàì è ñÿì ïî îêðóãå, (9) è íåîæèäàííûì óäàðîì çàâëàäåë ëàãåðåì: âîñåìü òûñÿ÷ âðàãîâ áûëî âçÿòî â ïëåí, à îñòàëüíûå èëè ïåðåáèòû, èëè èçãíàíû ñ ðèìñêèõ çåìåëü. Ïîñëå ýòîãî îí áåç ñîãëàñèÿ ñåíàòà, íî ïî âåëåíèþ íàðîäà ñïðàâèë òðèóìô47. ñ.338 (10) Ïîñêîëüêó ïàòðèöèè íå õîòåëè, ÷òîáû êîíñóëüñêèå âûáîðû ïðîâîäèë äèêòàòîð èëè êîíñóë èç ïðîñòîãî íàðîäà, à äðóãîé êîíñóë, Ôàáèé, áûë çàíÿò âîéíîé, ïðèøëîñü ïîéòè íà ìåæäóöàðñòâèå. (11) Èíòåððåêñàìè áûëè äðóã çà äðóãîì Êâèíò Ñåðâèëèé Àãàëà, Ìàðê Ôàáèé, Ãíåé Ìàíëèé, Ãàé Ôàáèé, Ãàé Ñóëüïèöèé, Ëóöèé Ýìèëèé, Êâèíò Ñåðâèëèé, Ìàðê Ôàáèé Àìáóñò48. (12) Ïðè âòîðîì èç íèõ âîçíèêëè ðàçäîðû, ïîòîìó ÷òî âñå øëî ê èçáðàíèþ äâóõ êîíñóëîâ èç ïàòðèöèåâ; íà íåñîãëàñèå òðèáóíîâ èíòåððåêñ Ôàáèé îòâå÷àë, ÷òî â äâåíàäöàòè òàáëèöàõ åñòü çàêîí: âñÿêèé ðàç ñ÷èòàòü ïðàâîìî÷íîé òó âîëþ íàðîäà, êàêóþ îí èçúÿâèò ïîñëåäíåé, à ãîëîñîâàíèå — òîæå âîëÿ íàðîäà. (13) Ïîñêîëüêó íåñîãëàñèå òðèáóíîâ íå äàëî íè÷åãî, êðîìå çàòÿãèâàíèÿ ñîáðàíèé, êîíñóëàìè áûëè èçáðàíû äâîå ïàòðèöèåâ — Ãàé Ñóëüïèöèé Ïåòèê â òðåòèé ðàç è Ìàðê Âàëåðèé Ïóáëèêîëà, è â òîò æå äåíü îíè âñòóïèëè â äîëæíîñòü. |
17. novi consules inde, M. Fabius Ambustus iterum et M. Popilius Laenas iterum, duo bella habuere, facile alterum cum Tiburtibus, quod Laenas gessit, qui hoste in urbem compulso agros vastavit; [2] Falisci Tarquiniensesque alterum consulem prima pugna fuderunt. [3] inde terror maximus fuit quod sacerdotes eorum facibus ardentibus anguibusque praelatis incessu furiali militem Romanum insueta turbaverunt specie. et tum quidem velut lymphati et attoniti munimentis suis trepido agmine inciderunt; [4] deinde, ubi consul legatique ac tribuni puerorum ritu vana miracula paventes inridebant increpabantque, vertit animos repente pudor, et in ea ipsa quae fugerant velut caeci ruebant. [5] discusso itaque vano apparatu hostium cum in ipsos armatos se intulissent, averterunt totam aciem; castrisque etiam eo die potiti praeda ingenti parta victores reverterunt, militaribus iocis cum apparatum hostium tum suum increpantes pavorem. [6] concitatur deinde omne nomen Etruscum, et Tarquiniensibus Faliscisque ducibus ad Salinas perveniunt. adversus eum terrorem dictator C. Marcius Rutulus primus de plebe dictus magistrum equitum item de plebe C. Plautium dixit. [7] id vero patribus indignum videri, etiam dictaturam iam in promiscuo esse; omnique ope impediebant ne quid dictatori ad id bellum decerneretur parareturve. eo promptius cuncta ferente dictatore populus iussit. [8] profectus ab urbe utraque parte Tiberis, ratibus exercitu, quocumque fama hostium ducebat, traiecto multos populatores agrorum vagos palantes oppressit; [9] castra quoque necopinato adgressus cepit et octo milibus hostium captis, ceteris aut caesis aut ex agro Romano fugatis sine auctoritate patrum populi iussu triumphavit. [10] quia nec per dictatorem plebeium nec per consulem comitia consularia haberi volebant et alter consul Fabius bello retinebatur, res ad interregnum redit. [11] interreges deinceps Q. Servilius Ahala M. Fabius Cn. Manlius C. Fabius C. Sulpicius L. Aemilius Q. Servilius M. Fabius Ambustus. [12] in secundo interregno orta contentio est, quod duo patricii consules creabantur, intercedentibusque tribunis interrex Fabius aiebat in duodecim tabulis legem esse ut quodcumque postremum populus iussisset, id ius ratumque esset; iussum populi et suffragia esse. [13] cum intercedendo tribuni nihil aliud quam ut differrent comitia valuissent, duo patricii consules creati sunt, C. Sulpicius Peticus tertium M. Valerius Publicola, eodemque die magistratum inierunt, |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß