Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
19. (1)  ýòîì [354 ã.] ãîäó óñïåøíî çàêîí÷èëèñü äâå âîéíû. Òèáóðòèíöåâ è òàðêâèíèéöåâ âûíóäèëè ñäàòüñÿ; èç èõ ãîðîäîâ ïîñëåäíåé áûëà çàõâà÷åíà Ñàññóëà, òàêîþ æ áûëà áû ó÷àñòü è ïðî÷èõ èõ ïîñåëåíèé, åñëè áû âñå ïëåìÿ, ñëîæèâøè îðóæèå, íå ñäàëîñü íà ìèëîñòü êîíñóëà. (2) Íàä òèáóðòèíöàìè îòïðàçäíîâàëè òðèóìô, íî â öåëîì ïîáåäèòåëè îáîøëèñü áåç æåñòîêîñòåé. Îäíàêî ñ òàðêâèíèéöàìè ðàñïðàâèëèñü ëþòî: ïåðåáèâ â áîþ ìíîæåñòâî íàðîäà, èç îãðîìíîãî ÷èñëà ïëåííûõ îòîáðàëè äëÿ îòïðàâêè â Ðèì òðèñòà ïÿòüäåñÿò âîñåìü ñàìûõ çíàòíûõ, à ïðî÷èé íàðîä ïåðåðåçàëè. (3) Íî è ñ òåìè, ÷òî áûëè îòïðàâëåíû â Ðèì, ãðàæäàíå îáîøëèñü íå ëó÷øå: ïîñðåäè ôîðóìà âñå îíè áûëè áèòû ðîçãàìè, à çàòåì îáåçãëàâëåíû òîïîðîì. Òàêîé êàçíüþ âîçäàëè âðàãàì çà ðèìëÿí, êîòîðûõ çàêëàëè íà òàðêâèíèéñêîì ôîðóìå50. (4) Ýòè âîåííûå óñïåõè ïîâåëè ê òîìó, ÷òî äðóæáû ðèìëÿí ñòàëè èñêàòü è ñàìíèòû. Ñåíàò äàë èõ ïîñëàì áëàãîñêëîííûé îòâåò, è îíè áûëè ïî äîãîâîðó ïðèíÿòû â ÷èñëî ñîþçíèêîâ. (5) Íå òàê óñïåøíî, êàê â ïîõîäàõ, ñêëàäûâàëèñü äåëà ðèìñêîãî ïðîñòîíàðîäüÿ äîìà; äåëî â òîì, ÷òî, õîòÿ óñòàíîâëåíèå óíöèàëüíûõ ïðîöåíòîâ îáëåã÷èëî ó÷àñòü äîëæíèêîâ, ñàìûé ðàçìåð ññóä áûë íåïîäúåìíûì äëÿ íåèìóùèõ, è îíè øëè â êàáàëó. Âîò ïî÷åìó íàðîäó, çàíÿòîìó ñâîèìè óáûòêàìè, áûëî íå äî ïàðû ïàòðèöèàíñêèõ êîíñóëîâ, íå äî çàáîò î âûáîðàõ è îáùåñòâåííûõ äåëàõ. (6) Îáå êîíñóëüñêèå äîëæíîñòè îñòàëèñü â ðóêàõ ïàòðèöèåâ [353 ã.]; êîíñóëàìè ñòàëè Ãàé Ñóëüïèöèé Ïåòèê â ÷åòâåðòûé ðàç è Ìàðê Âàëåðèé Ïóáëèêîëà âî âòîðîé. Âíèìàíèå ãðàæäàí áûëî óñòðåìëåíî ê âîéíå ñ ýòðóñêàìè (ïîòîìó ÷òî, ïî ñëóõàì, ñ òàðêâèíèéöàìè èç ñî÷óâñòâèÿ ê ñâîèì ñîïëåìåííèêàì îáúåäèíèëèñü æèòåëè Öåðå), íî ïîñëàííûå îò ëàòèíîâ îáðàòèëè åãî íà âîëüñêîâ, îáúÿâèâ, ÷òî òå ñîáðàëè âîîðóæåííîå âîéñêî è óæå ãðîçÿò èõ ïðåäåëàì, à îòòóäà îòïðàâÿòñÿ ãðàáèòü è ðèìñêèå çåìëè. (7) Ñåíàò ðåøèë, ÷òî íè òåì íè äðóãèì ïðåíåáðåãàòü íå ñëåäóåò, è ïðèêàçàë íàáðàòü ëåãèîíû äëÿ îáåèõ íàäîáíîñòåé, à óäåë êàæäîãî èç êîíñóëîâ îïðåäåëèòü ïî æðåáèþ. (8) Íî ïîòîì, êîãäà èç ïèñüìà êîíñóëà Ñóëüïèöèÿ — åìó äîñòàëîñü âîåâàòü òàðêâèíèéöåâ — ñòàëî èçâåñòíî, ÷òî çåìëè áëèç ðèìñêèõ ñîëåâàðåí îïóñòîøåíû, ÷àñòü äîáû÷è óâåçåíà â ïðåäåëû Öåðå è ìîëîäåæü öåðèéöåâ çàâåäîìî áûëà ñðåäè ãðàáèâøèõ, òî áîëüøå âñå-òàêè ñòàëè çàíèìàòüñÿ âîéíîé ñ ýòðóñêàìè. (9) Òàê ÷òî êîíñóë Âàëåðèé, âûøåäøèé ïðîòèâ âîëüñêîâ è ñòàâøèé ñ.340 ñòàíîì ó òóñêóëàíñêîé ãðàíèöû, áûë îòòóäà îòîçâàí è ïîëó÷èë îò ñåíàòà ïðèêàç íàçíà÷èòü äèêòàòîðà. (10) Îí íàçíà÷èë Òèòà Ìàíëèÿ, ñûíà Ëóöèÿ51. Òîò, âûáðàâ ñåáå â íà÷àëüíèêè êîííèöû Àâëà Êîðíåëèÿ Êîññà è îãðàíè÷èâøèñü êîíñóëüñêèì âîéñêîì, ñ ñîãëàñèÿ ñåíàòà è ïî âîëå íàðîäà îáúÿâëÿåò öåðèòàì âîéíó. |
19. duo bella eo anno prospere gesta. cum Tarquiniensibus Tiburtibusque ad deditionem pugnatum. Sassula ex his urbs capta; ceteraque oppida eandem fortunam habuissent, ni universa gens positis armis in fidem consulis venisset. [2] triumphatum de Tiburtibus; alioquin mitis victoria fuit. in Tarquinienses acerbe saevitum; multis mortalibus in acie caesis ex ingenti captivorum numero trecenti quinquaginta octo delecti, nobilissimus quisque, qui Romam mitterentur; volgus aliud trucidatum. [3] nec populus in eos qui missi Romam erant mitior fuit: medio in foro omnes virgis caesi ac securi percussi. id pro immolatis in foro Tarquiniensium Romanis poenae hostibus redditum. [4] res bello bene gestae ut Samnites quoque amicitiam peterent effecerunt. legatis eorum comiter ab senatu responsum; foedere in societatem accepti. [5] non eadem domi quae militiae fortuna erat plebi Romanae. nam etsi unciario fenore facto levata usura erat, sorte ipsa obruebantur inopes nexumque inibant; eo nec patricios ambo consules neque comitiorum curam publicave studia prae privatis incommodis plebs ad animum admittebat. [6] consulatus uterque apud patricios manet; consules creati C. Sulpicius Peticus quartum M. Valerius Publicola iterum. in bellum Etruscum intentam civitatem, quia Caeritem populum misericordia consanguinitatis Tarquiniensibus adiunctum fama ferebatur, legati Latini ad Volscos convertere, nuntiantes exercitum conscriptum armatumque iam suis finibus imminere; inde populabundos in agrum Romanum venturos esse. [7] censuit igitur senatus neutram neglegendam rem esse; utroque legiones scribi consulesque sortiri provincias iussit. [8] inclinavit deinde pars maior curae in Etruscum bellum, postquam litteris Sulpici consulis, cui Tarquinii provincia evenerat, cognitum est depopulatum agrum circa Romanas salinas praedaeque partem in Caeritum fines avectam et haud dubie iuventutem eius populi inter praedatores fuisse. [9] itaque Valerium consulem, Volscis oppositum castraque ad finem Tusculanum habentem, revocatum inde senatus dictatorem dicere iussit. T. Manlium L. filium dixit. [10] is cum sibi magistrum equitum A. Cornelium Cossum dixisset, consulari exercitu contentus ex auctoritate patrum ac populi iussu Caeritibus bellum indixit. |