Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà VII, ãë. 19

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì I. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1989.
Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

19. (1)  ýòîì [354 ã.] ãîäó óñïåø­íî çàêîí­÷è­ëèñü äâå âîé­íû. Òèáóð­òèí­öåâ è òàðê­âè­íèé­öåâ âûíóäè­ëè ñäàòü­ñÿ; èç èõ ãîðî­äîâ ïîñëåä­íåé áûëà çàõâà­÷å­íà Ñàñ­ñó­ëà, òàêîþ æ áûëà áû ó÷àñòü è ïðî­÷èõ èõ ïîñå­ëå­íèé, åñëè áû âñå ïëå­ìÿ, ñëî­æèâ­øè îðó­æèå, íå ñäà­ëîñü íà ìèëîñòü êîí­ñó­ëà. (2) Íàä òèáóð­òèí­öà­ìè îòïðàçä­íî­âà­ëè òðè­óìô, íî â öåëîì ïîáåäè­òå­ëè îáî­øëèñü áåç æåñòî­êî­ñòåé. Îäíà­êî ñ òàðê­âè­íèé­öà­ìè ðàñ­ïðà­âè­ëèñü ëþòî: ïåðå­áèâ â áîþ ìíî­æå­ñòâî íàðî­äà, èç îãðîì­íî­ãî ÷èñ­ëà ïëåí­íûõ îòî­áðà­ëè äëÿ îòïðàâ­êè â Ðèì òðè­ñòà ïÿòü­äå­ñÿò âîñåìü ñàìûõ çíàò­íûõ, à ïðî­÷èé íàðîä ïåðå­ðå­çà­ëè. (3) Íî è ñ òåìè, ÷òî áûëè îòïðàâ­ëå­íû â Ðèì, ãðàæ­äàíå îáî­øëèñü íå ëó÷­øå: ïîñðåäè ôîðó­ìà âñå îíè áûëè áèòû ðîç­ãà­ìè, à çàòåì îáåç­ãëàâ­ëå­íû òîïî­ðîì. Òàêîé êàç­íüþ âîçäà­ëè âðà­ãàì çà ðèì­ëÿí, êîòî­ðûõ çàêëà­ëè íà òàðê­âè­íèé­ñêîì ôîðó­ìå50.

(4) Ýòè âîåí­íûå óñïå­õè ïîâå­ëè ê òîìó, ÷òî äðóæ­áû ðèì­ëÿí ñòà­ëè èñêàòü è ñàì­íè­òû. Ñåíàò äàë èõ ïîñëàì áëà­ãî­ñêëîí­íûé îòâåò, è îíè áûëè ïî äîãî­âî­ðó ïðè­íÿ­òû â ÷èñ­ëî ñîþç­íè­êîâ.

(5) Íå òàê óñïåø­íî, êàê â ïîõî­äàõ, ñêëà­äû­âà­ëèñü äåëà ðèì­ñêî­ãî ïðî­ñòî­íà­ðî­äüÿ äîìà; äåëî â òîì, ÷òî, õîòÿ óñòà­íîâ­ëå­íèå óíöè­àëü­íûõ ïðî­öåí­òîâ îáëåã­÷è­ëî ó÷àñòü äîëæ­íè­êîâ, ñàìûé ðàç­ìåð ññóä áûë íåïî­äú­åì­íûì äëÿ íåèìó­ùèõ, è îíè øëè â êàáà­ëó. Âîò ïî÷å­ìó íàðî­äó, çàíÿ­òî­ìó ñâî­è­ìè óáûò­êà­ìè, áûëî íå äî ïàðû ïàò­ðè­öè­àí­ñêèõ êîí­ñó­ëîâ, íå äî çàáîò î âûáî­ðàõ è îáùå­ñò­âåí­íûõ äåëàõ. (6) Îáå êîí­ñóëü­ñêèå äîëæ­íî­ñòè îñòà­ëèñü â ðóêàõ ïàò­ðè­öè­åâ [353 ã.]; êîí­ñó­ëà­ìè ñòà­ëè Ãàé Ñóëü­ïè­öèé Ïåòèê â ÷åò­âåð­òûé ðàç è Ìàðê Âàëå­ðèé Ïóá­ëè­êî­ëà âî âòî­ðîé.

Âíè­ìà­íèå ãðàæ­äàí áûëî óñòðåì­ëå­íî ê âîéíå ñ ýòðóñ­êà­ìè (ïîòî­ìó ÷òî, ïî ñëó­õàì, ñ òàðê­âè­íèé­öà­ìè èç ñî÷óâ­ñò­âèÿ ê ñâî­èì ñîïëå­ìåí­íè­êàì îáú­åäè­íè­ëèñü æèòå­ëè Öåðå), íî ïîñëàí­íûå îò ëàòè­íîâ îáðà­òè­ëè åãî íà âîëü­ñêîâ, îáú­ÿâèâ, ÷òî òå ñîáðà­ëè âîîðó­æåí­íîå âîé­ñêî è óæå ãðî­çÿò èõ ïðå­äå­ëàì, à îòòóäà îòïðà­âÿò­ñÿ ãðà­áèòü è ðèì­ñêèå çåì­ëè. (7) Ñåíàò ðåøèë, ÷òî íè òåì íè äðó­ãèì ïðå­íå­áðå­ãàòü íå ñëå­äó­åò, è ïðè­êà­çàë íàáðàòü ëåãè­î­íû äëÿ îáå­èõ íàäîá­íî­ñòåé, à óäåë êàæ­äî­ãî èç êîí­ñó­ëîâ îïðå­äå­ëèòü ïî æðå­áèþ. (8) Íî ïîòîì, êîãäà èç ïèñü­ìà êîí­ñó­ëà Ñóëü­ïè­öèÿ — åìó äîñòà­ëîñü âîå­âàòü òàðê­âè­íèé­öåâ — ñòà­ëî èçâåñò­íî, ÷òî çåì­ëè áëèç ðèì­ñêèõ ñîëå­âà­ðåí îïó­ñòî­øå­íû, ÷àñòü äîáû­÷è óâå­çå­íà â ïðå­äå­ëû Öåðå è ìîëî­äåæü öåðèé­öåâ çàâå­äî­ìî áûëà ñðå­äè ãðà­áèâ­øèõ, òî áîëü­øå âñå-òàêè ñòà­ëè çàíè­ìàòü­ñÿ âîé­íîé ñ ýòðóñ­êà­ìè. (9) Òàê ÷òî êîí­ñóë Âàëå­ðèé, âûøåä­øèé ïðî­òèâ âîëü­ñêîâ è ñòàâ­øèé ñ.340 ñòà­íîì ó òóñêó­ëàí­ñêîé ãðà­íè­öû, áûë îòòóäà îòî­çâàí è ïîëó­÷èë îò ñåíà­òà ïðè­êàç íàçíà­÷èòü äèê­òà­òî­ðà. (10) Îí íàçíà­÷èë Òèòà Ìàí­ëèÿ, ñûíà Ëóöèÿ51. Òîò, âûáðàâ ñåáå â íà÷àëü­íè­êè êîí­íè­öû Àâëà Êîð­íå­ëèÿ Êîñ­ñà è îãðà­íè­÷èâ­øèñü êîí­ñóëü­ñêèì âîé­ñêîì, ñ ñîãëà­ñèÿ ñåíà­òà è ïî âîëå íàðî­äà îáú­ÿâ­ëÿ­åò öåðè­òàì âîé­íó.

19. duo bel­la eo an­no pros­pe­re ges­ta. cum Tar­qui­nien­si­bus Ti­bur­ti­bus­que ad de­di­tio­nem pug­na­tum. Sas­su­la ex his urbs cap­ta; ce­te­ra­que op­pi­da ean­dem for­tu­nam ha­buis­sent, ni uni­ver­sa gens po­si­tis ar­mis in fi­dem con­su­lis ve­nis­set. [2] tri­um­pha­tum de Ti­bur­ti­bus; alio­quin mi­tis vic­to­ria fuit. in Tar­qui­nien­ses acer­be sae­vi­tum; mul­tis mor­ta­li­bus in acie cae­sis ex in­gen­ti cap­ti­vo­rum nu­me­ro tre­cen­ti quin­qua­gin­ta oc­to de­lec­ti, no­bi­lis­si­mus quis­que, qui Ro­mam mit­te­ren­tur; vol­gus aliud tru­ci­da­tum. [3] nec po­pu­lus in eos qui mis­si Ro­mam erant mi­tior fuit: me­dio in fo­ro om­nes vir­gis cae­si ac se­cu­ri per­cus­si. id pro im­mo­la­tis in fo­ro Tar­qui­nien­sium Ro­ma­nis poe­nae hos­ti­bus red­di­tum. [4] res bel­lo be­ne ges­tae ut Sam­ni­tes quo­que ami­ci­tiam pe­te­rent ef­fe­ce­runt. le­ga­tis eorum co­mi­ter ab se­na­tu res­pon­sum; foe­de­re in so­cie­ta­tem ac­cep­ti.

[5] non eadem do­mi quae mi­li­tiae for­tu­na erat ple­bi Ro­ma­nae. nam et­si un­cia­rio fe­no­re fac­to le­va­ta usu­ra erat, sor­te ip­sa ob­rue­ban­tur ino­pes ne­xum­que ini­bant; eo nec pat­ri­cios am­bo con­su­les ne­que co­mi­tio­rum cu­ram pub­li­ca­ve stu­dia prae pri­va­tis in­com­mo­dis plebs ad ani­mum ad­mit­te­bat. [6] con­su­la­tus uter­que apud pat­ri­cios ma­net; con­su­les crea­ti C. Sul­pi­cius Pe­ti­cus quar­tum M. Va­le­rius Pub­li­co­la ite­rum.

in bel­lum Et­rus­cum in­ten­tam ci­vi­ta­tem, quia Cae­ri­tem po­pu­lum mi­se­ri­cor­dia con­san­gui­ni­ta­tis Tar­qui­nien­si­bus adiunctum fa­ma fe­re­ba­tur, le­ga­ti La­ti­ni ad Volscos con­ver­te­re, nun­tian­tes exer­ci­tum conscrip­tum ar­ma­tum­que iam suis fi­ni­bus im­mi­ne­re; in­de po­pu­la­bun­dos in ag­rum Ro­ma­num ven­tu­ros es­se. [7] cen­suit igi­tur se­na­tus neut­ram neg­le­gen­dam rem es­se; ut­ro­que le­gio­nes scri­bi con­su­les­que sor­ti­ri pro­vin­cias ius­sit. [8] incli­na­vit dein­de pars maior cu­rae in Et­rus­cum bel­lum, postquam lit­te­ris Sul­pi­ci con­su­lis, cui Tar­qui­nii pro­vin­cia eve­ne­rat, cog­ni­tum est de­po­pu­la­tum ag­rum cir­ca Ro­ma­nas sa­li­nas prae­dae­que par­tem in Cae­ri­tum fi­nes avec­tam et haud du­bie iuven­tu­tem eius po­pu­li in­ter prae­da­to­res fuis­se. [9] ita­que Va­le­rium con­su­lem, Volscis op­po­si­tum castra­que ad fi­nem Tus­cu­la­num ha­ben­tem, re­vo­ca­tum in­de se­na­tus dic­ta­to­rem di­ce­re ius­sit. T. Man­lium L. fi­lium di­xit. [10] is cum si­bi ma­gistrum equi­tum A. Cor­ne­lium Cos­sum di­xis­set, con­su­la­ri exer­ci­tu con­ten­tus ex auc­to­ri­ta­te pat­rum ac po­pu­li ius­su Cae­ri­ti­bus bel­lum in­di­xit.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 50Äèî­äîð Ñèöè­ëèé­ñêèé (XVI, 45, 8) òîæå îïè­ñû­âà­åò ýòó ýêçå­êó­öèþ, íî íå îòíî­ñèò åå ê 354 ã. äî í. ý.
  • 51Ò. å. Òèòà Ìàí­ëèÿ Òîðê­âà­òà.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364000720 1364000721 1364000722