Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
21. (1) Ïîä êîíåö ãîäà áîðüáà ñåíàòîðîâ ñ ïðîñòûì íàðîäîì ïðèîñòàíîâèëà êîíñóëüñêèå âûáîðû: åñëè òðèáóíû îòêàçûâàëèñü äîïóñòèòü ïðîâåäåíèå êîìèöèé èíà÷å, êàê ïî çàêîíó Ëèöèíèÿ54, òî äèêòàòîð ñòîÿë íà òîì, ÷òî ëó÷øå âîâñå óíè÷òîæèòü â Ðèìå äîëæíîñòü êîíñóëà, ÷åì äîïóñêàòü ê íåé áåç ðàçáîðó îòöîâ è ïðîñòîé íàðîä. (2) Ââèäó çàòÿíóâøèõñÿ âûáîðîâ, êîãäà äèêòàòîð ñëîæèë ñâîè ïîëíîìî÷èÿ, ïðèáåãëè ê ìåæäóöàðñòâèþ. À ïîñêîëüêó èíòåððåêñàì ïðèøëîñü èìåòü äåëî ñ íàðîäîì, âðàæäåáíî íàñòðîåííûì ê ñåíàòó, ñïîðû è ðàçäîðû ïðîäîëæàëèñü äî îäèííàäöàòîãî ìåæäóöàðñòâèÿ. (3) Òðèáóíû íàñòàèâàëè íà ñîáëþäåíèè çàêîíà Ëèöèíèÿ; íàðîä æå áîëüøå îãîð÷àëî óâåëè÷åíèå äîëãîâûõ ïðîöåíòîâ, è ÷àñòíûå çàáîòû âòîðãàëèñü â îáùåñòâåííûå ðàñïðè. (4) Êîãäà ýòî âñå íàäîåëî, ñåíàòîðû ïðèêàçàëè èíòåððåêñó Ëóöèþ Êîðíåëèþ Ñöèïèîíó íà êîíñóëüñêèõ âûáîðàõ — îáùåãî ñîãëàñèÿ ðàäè — ñîáëþäàòü çàêîí Ëèöèíèÿ. Èç ïëåáååâ â òîâàðèùè Ïóáëèþ Âàëåðèþ Ïóáëèêîëå áûë èçáðàí Ãàé Ìàðöèé Ðóòóë. (5) Âèäÿ òàêóþ ñêëîííîñòü ê ñîãëàñèþ, âíîâü èçáðàííûå êîíñóëû âçÿëèñü çà îáëåã÷åíèå óñëîâèé çàéìîâ, êîòîðûå êàçàëèñü åäèíñòâåííîé ïàãóáîé ñïîêîéñòâèþ. Ïðåâðàòèâ âûïëàòó äîëãîâ â îáùåñòâåííîå äåëî, îíè èçáðàëè ïÿòü ÷åëîâåê è äàëè èì èìÿ «ñòîëüùèêîâ»55, îò «ñòîëîâ», çà êîòîðûìè òå çàíèìàëèñü ðàñïðåäåëåíèåì äåíåã. (6) Áåñïðèñòðàñòèåì è óñåðäèåì ýòè ëþäè çàñëóæèëè óïîìèíàíèÿ â çàïèñÿõ âñåõ ëåòîïèñöåâ: ýòî áûëè Ãàé Äóèëèé, Ïóáëèé Äåöèé Ìóñ, Ìàðê Ïàïèðèé, Êâèíò Ïóáëèëèé è Òèò Ýìèëèé; (7) îíè-òî è ñïðàâèëèñü ñ ýòîé òðóäíåéøåé çàäà÷åé, âñåãäà íåïðèÿòíîé äëÿ îáåèõ ñòîðîí è óæ íàâåðíÿêà äëÿ îäíîé, ïîòîìó ÷òî èç ñïîñîáîâ óëàäèòü äåëî îíè ïðåäïî÷ëè ðàçîðåíüþ âûïëàòó èç êàçíû. (8) À èìåííî: ïðîñðî÷åííûå îáÿçàòåëüñòâà è ïëàòåæè, çàäåðæàííûå ñêîðåé ïî íåáðåæíîñòè, à íå îò áåäíîñòè äîëæíèêîâ, ëèáî ïîãàñèëè èç êàçíû, ðàññòàâèâ íà ôîðóìå ñòîëû ñ äåíüãàìè (çàðó÷èâøèñü, îäíàêî, îáÿçàòåëüñòâàìè äîëæíèêîâ ïåðåä íàðîäîì), ëèáî îáåñïå÷èëè ñïðàâåäëèâîé îöåíêîé èìóùåñòâà äîëæíèêà. Òàêèì îáðàçîì áûëî ïîêîí÷åíî ñ ãðîìàäíûìè äîëãàìè íå òîëüêî áåç íåñïðàâåäëèâîñòè, íî äàæå áåç îáèäû. (9) Âñëåä çà òåì, êîãäà ïðîíåññÿ ñëóõ î ñãîâîðå äâåíàäöàòè ýòðóññêèõ ãîðîäîâ56, íàïðàñíûé ñòðàõ âîéíû ñ íèìè ïîáóäèë íàçíà÷èòü äèêòàòîðà; è â ëàãåðå (èáî òóäà ê êîíñóëàì ïîñëàëè ïîñòàíîâëåíèå ñåíàòà) áûë íàçíà÷åí Ãàé Þëèé, ïðè êîòîðîì íà÷àëüíèêîì êîííèöû ñòàë Ëóöèé Ýìèëèé. Îäíàêî íà ãðàíèöàõ âñå îñòàëîñü ñïîêîéíî. |
21. extremo anno comitia consularia certamen patrum ac plebis diremit, tribunis negantibus passuros comitia haberi ni secundum Liciniam legem haberentur, dictatore obstinato tollere potius totum e re publica consulatum quam promiscuum patribus ac plebi facere. [2] prolatandis igitur comitiis cum dictator magistratu abisset, res ad interregnum rediit. infestam inde patribus plebem interreges cum accepissent, ad undecimum interregem seditionibus certatum est. [3] legis Liciniae patrocinium tribuni iactabant; propior dolor plebi fenoris ingravescentis erat, curaeque privatae in certaminibus publicis erumpebant. [4] quorum taedio patres L. Cornelium Scipionem interregem concordiae causa observare legem Liciniam comitiis consularibus iussere. P. Valerio Publicolae datus e plebe collega C. Marcius Rutulus. [5] inclinatis semel in concordiam animis novi consules fenebrem quoque rem, quae distinere una animos videbatur, levare adgressi solutionem alieni aeris in publicam curam verterunt quinqueviris creatis quos mensarios ab dispensatione pecuniae appellarunt. [6] meriti aequitate curaque sunt, ut per omnium annalium monumenta celebres nominibus essent; fuere autem C. Duillius P. Decius Mus M. Papirius Q. Publilius et T. Aemilius. [7] qui rem difficillimam tractatu et plerumque parti utrique, semper certe alteri gravem cum alia moderatione tum impendio magis publico quam iactura sustinuerunt. [8] tarda enim nomina et impeditiora inertia debitorum quam facultatibus aut aerarium mensis cum aere in foro positis dissolvit, ut populo prius caveretur, aut aestimatio aequis rerum pretiis liberavit, ut non modo sine iniuria sed etiam sine querimoniis partis utriusque exhausta vis ingens aeris alieni sit. [9] terror inde vanus belli Etrusci, cum coniurasse duodecim populos fama esset, dictatorem dici coegit. dictus in castris — eo enim ad consules missum senatus consultum est — C. Iulius, cui magister equitum adiectus L. Aemilius. ceterum foris tranquilla omnia fuere: |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß