Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
22. (1) Çàòî äîìà óñèëüÿ äèêòàòîðà ñäåëàòü êîíñóëàìè äâóõ ïàòðèöèåâ ïðèâåëè ê ìåæäóöàðñòâèþ [351 ã.]. (2) È äâà èíòåððåêñà, ñìåíèâøèõ äðóã äðóãà, Ãàé Ñóëüïèöèé è Ìàðê Ôàáèé, ñ.342 ïîëüçóÿñü ñðàâíèòåëüíîé óñòóï÷èâîñòüþ íàðîäà, âûçâàííîé íåäàâíèì îáëåã÷åíèåì äîëãîâ, äîáèëèñü òîãî, ÷åãî âòóíå äîìîãàëñÿ äèêòàòîð: ÷òîáû îáà êîíñóëà áûëè èçáðàíû èç ïàòðèöèåâ. (3) Èçáðàëè ñàìîãî Ãàÿ Ñóëüïèöèÿ Ïåòèêà, ïåðâîãî èç èíòåððåêñîâ, è Òèòà Êâèíêöèÿ Ïåííà (ýòîãî Êâèíêöèÿ îäíè íàçûâàþò òàêæå Ãàåì, à èíûå Öåçîíîì). (4) Îáà êîíñóëà îòïðàâèëèñü íà âîéíó, Êâèíêöèé ïðîòèâ ôàëèñêîâ, Ñóëüïèöèé ïðîòèâ òàðêâèíèéöåâ; íå äàâàÿ íèãäå âðàãó ñðàæåíüÿ, ïîäæîãàìè è îïóñòîøåíèÿìè îíè âîåâàëè áîëüøå ñ ïîëÿìè, ÷åì ñ ëþäüìè. (5) È âîò óïîðñòâî òîãî è äðóãîãî íàðîäà áûëî ñëîìëåíî, êàê áóäòî ïîäòî÷åííîå çàòÿæíûì íåäóãîì: îíè ñòàëè äîáèâàòüñÿ ïåðåìèðèÿ ñíà÷àëà ó êîíñóëîâ, à ïîòîì — ñ èõ äîçâîëåíèÿ — ó ñåíàòà. Îíè ïîëó÷èëè åãî íà ñîðîê ëåò. (6) Òîãäà-òî, ïî çàâåðøåíèè äâóõ âîéí, çàáîòû î êîòîðûõ íå òåðïåëè îòëàãàòåëüñòâ, âî âðåìÿ íåêîòîðîé ìèðíîé ïåðåäûøêè ðåøåíî áûëî ïðîâåñòè öåíç57, ïîòîìó ÷òî ïîñëå ïîãàøåíèÿ äîëãîâ ìíîãèå ñîñòîÿíèÿ ïåðåøëè ê íîâûì âëàäåëüöàì. (7) È, êîãäà áûëî ñîçâàíî ñîáðàíèå äëÿ âûáîðà öåíçîðîâ, Ãàé Ìàðöèé Ðóòóë, òîò ñàìûé, êîòîðûé áûë ïåðâûì ïëåáåéñêèì äèêòàòîðîì, îáúÿâèë, ÷òî áóäåò èñêàòü òåïåðü äîëæíîñòè öåíçîðà, è òåì âîçìóòèë ñîãëàñèå ñîñëîâèé. (8) Êàçàëîñü, îí âçÿëñÿ çà ýòî ïî ìåíüøåé ìåðå íå êî âðåìåíè — âåäü îáà êîíñóëà òîãäà áûëè èç ïàòðèöèåâ è îòêðûòî ãîâîðèëè, ÷òî íå ñòàíóò ïðèíèìàòü åãî â ðàñ÷åò; (9) îäíàêî îí è ñàì òâåðäî äåðæàëñÿ ñâîåãî íàìåðåíèÿ, è òðèáóíû âñåìè ñèëàìè ïîìîãàëè åìó, ÷òîáû îòâîåâàòü ïðàâî, êîòîðîãî ëèøèëèñü íà êîíñóëüñêèõ âûáîðàõ. È íå òîëüêî íå áûëî ïî÷åñòè íàñòîëüêî âûñîêîé, ÷òîáû âåëè÷èå ýòîãî ìóæà íå ïðåâçîøëî åå, íî åùå è ïðîñòîìó íàðîäó õîòåëîñü, ÷òîá ãîâîðèëè: êòî îòêðûë äîðîãó ê äèêòàòóðå, áëàãîäàðÿ òîìó ïîëó÷èëè äîñòóï è ê öåíçîðñòâó. (10) Íà âûáîðàõ íå áûëî ðàçíîãëàñèé, òàê ÷òî Ìàðöèé áûë èçáðàí öåíçîðîì âìåñòå ñ Ãíååì Ìàíëèåì.  ýòîì ãîäó áûë íàçíà÷åí è äèêòàòîð — Ìàðê Ôàáèé, ïðè÷åì áåç âñÿêîé âîåííîé óãðîçû, à òîëüêî äëÿ òîãî, ÷òîáû íà êîíñóëüñêèõ âûáîðàõ íå ñîáëþäàòü çàêîíà Ëèöèíèÿ. (11) Íà÷àëüíèêîì êîííèöû ïðè äèêòàòîðå ñòàë Êâèíò Ñåðâèëèé. Îäíàêî, íåñìîòðÿ íà äèêòàòóðó, íà êîíñóëüñêèõ âûáîðàõ ñãîâîð ñåíàòîðîâ èìåë íå áîëüøå óñïåõà, ÷åì íà öåíçîðñêèõ. |
22. temptatum domi per dictatorem ut ambo patricii consules crearentur rem ad interregnum perduxit. [2] duo interreges C. Sulpicius et M. Fabius interpositi obtinuere, quod dictator frustra tetenderat, mitiore iam plebe ob recens meritum levati aeris alieni, ut ambo patricii consules crearentur. [3] creati ipse C. Sulpicius Peticus, qui prior interregno abiit, et T. Quinctius Poenus; quidam Caesonem, alii Gaium praenomen Quinctio adiciunt. [4] ad bellum ambo profecti, Faliscum Quinctius, Sulpicius Tarquiniense, nusquam acie congresso hoste cum agris magis quam cum hominibus urendo populandoque gesserunt bella; [5] cuius lentae velut tabis senio victa utriusque pertinacia populi est, ut primum a consulibus, dein permissu eorum ab senatu indutias peterent. [6] in quadraginta annos impetraverunt. ita posita duorum bellorum quae imminebant cura, dum aliqua ab armis quies esset, quia solutio aeris alieni multarum rerum mutaverat dominos, censum agi placuit. [7] ceterum cum censoribus creandis indicta comitia essent, professus censuram se petere C. Marcius Rutulus, qui primus dictator de plebe fuerat, concordiam ordinum turbavit; [8] quod videbatur quidem tempore alieno fecisse, quia ambo tum forte patricii consules erant, qui rationem eius se habituros negabant; [9] sed et ipse constantia inceptum obtinuit et tribuni omni vi, ut reciperaturi ius consularibus comitiis amissum, adiuverunt, et cum ipsius viri maiestas nullius honoris fastigium non aequabat, tum per eundem qui ad dictaturam aperuisset viam censuram quoque in partem vocari plebes volebat. [10] nec variatum comitiis est, quin cum Manlio Naevio censor Marcius crearetur. dictatorem quoque hic annus habuit M. Fabium nullo terrore belli, sed ne Licinia lex comitiis consularibus observaretur. magister equitum dictatori additus Q. Servilius. [11] nec tamen dictatura potentiorem eum consensum patrum consularibus comitiis fecit, quam censoriis fuerat. |