Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
39. (1) Ïîñëå âûâîäà âîéñê â ëåòíèå ëàãåðÿ îí ðåøèë, ïîêà ñàìíèòû âåäóò ñåáÿ ñìèðíî, î÷èñòèòü âîéñêà, óâîëüíÿÿ ñìóòüÿíîâ. Îäíèì îí ãîâîðèë, ÷òî îíè îòñëóæèëè ñâîé ñðîê, äðóãèì, ÷òî ñëèøêîì ñòàðû èëè ñëàáîñèëüíû. (2) Íåêîòîðûõ îí îòïðàâëÿë çà ïðîäîâîëüñòâèåì ñïåðâà ïî îäíîìó, à ïîòîì è öåëûìè êîãîðòàìè, ïîòîìó-äå, ÷òî çèìîâàëè âäàëè îò äîìà è ñâîåãî õîçÿéñòâà; à èíûå áûëè ðàçîñëàíû êòî êóäà ïîä ïðåäëîãîì âñÿêèõ âîéñêîâûõ íóæä, òàê ÷òî â êîíöå êîíöîâ çíà÷èòåëüíàÿ ÷àñòü çàãîâîðùèêîâ îêàçàëàñü â îòëó÷êå. (3) Âñå ýòî ìíîæåñòâî íàðîäó óäåðæèâàëè â Ðèìå âòîðîé êîíñóë è ïðåòîð, èçìûøëÿÿ òî îäíè, òî äðóãèå ïðè÷èíû îòñðî÷êè. (4) Ïîíà÷àëó âîèíû íå äîãàäûâàëèñü, ÷òî èõ îáâåëè âîêðóã ïàëüöà, è áûëè ðàäû ñëó÷àþ ïîãîñòèòü äîìà; íî ïîòîì êîãäà îíè çàìåòèëè, ÷òî óøåäøèå ïåðâûìè íå âîçâðàùàþòñÿ è ÷òî îòñûëàþò ïî÷òè ñïëîøü òåõ, êòî çèìîâàë â Êàìïàíèè, è â ïåðâóþ î÷åðåäü çà÷èíùèêîâ ñìóòû, òî ñïåðâà èõ îõâàòèëî èçóìëåíüå, à çàòåì è ÿâíûé ñòðàõ, ÷òî èõ çàòåè ñäåëàëèñü èçâåñòíû: (5) îíè óæå æäóò äîïðîñîâ, äîíîñîâ, òàéíûõ êàçíåé ïîîäèíî÷êå, íå çíàþùåé óäåðæó æåñòîêîé ðàñïðàâû êîíñóëîâ è ñåíàòà. (6) Âñå ýòî îñòàâøèåñÿ â ëàãåðå ïîòèõîíüêó ïåðåäàâàëè äðóã äðóãó, ïîíèìàÿ, ÷òî õèòðîñòü êîíñóëà âûðâàëà êîðåíü çàãîâîðà. (7) Îäíà êîãîðòà, íàõîäèâøàÿñÿ íåïîäàëåêó îò Àíêñóðà, çàñåëà â ëåñèñòîé òåñíèíå ïîä Ëàâòóëàìè ìåæäó ãîðîþ è ìîðåì, ÷òîáû ïåðåõâàòèòü òåõ, êîãî êîíñóë, êàê ñêàçàíî, ïîä ðàçíûìè ïðåäëîãàìè îòñûëàë èç Êàìïàíèè. (8) Îòðÿä ñòàë óæå âåëèê è ñèëåí, è, ÷òîáû èìåòü îáëèê íàñòîÿùåãî âîéñêà, åìó íåäîñòàâàëî ñ.360 òîëüêî ïðåäâîäèòåëÿ. Áåñïîðÿäî÷íîé ðàçáîéíè÷üåé îðäîþ ïðèøëè âîèíû â àëüáàíñêèå çåìëè è ó ïîäíîæüÿ Àëüáû Ëîíãè ðàçáèëè ëàãåðü, îêðóæåííûé âàëîì. (9) Çàâåðøèâ ðàáîòû, îñòàòîê äíÿ ïîñâÿùàþò ñïîðàì, êîãî ïîñòàâèòü âîæäåì, ïîòîìó ÷òî íè íà îäíîãî èç ïðèñóòñòâóþùèõ íåëüçÿ áûëî âïîëíå ïîëîæèòüñÿ; (10) íî êîãî æå âûçâàòü èç Ðèìà? Êòî èç ïàòðèöèåâ èëè ïëåáååâ ñòàíåò ñîçíàòåëüíî ïîäâåðãàòü ñåáÿ òàêîé îïàñíîñòè è êîìó âåðíåå ïîðó÷èòü äåëî âîèíñòâà, ïîòåðÿâøåãî ãîëîâó îò îáèä è íåñïðàâåäëèâîñòè? (11) Íà äðóãîé äåíü, êîãäà îïÿòü ñóäèëè è ðÿäèëè âñå î òîì æå, íåñêîëüêî ãðàáèòåëåé, ðûñêàâøèõ ïî îêðóãå, äîíåñëè, ÷òî â òóñêóëàíñêîì ïîìåñòüå âîçäåëûâàåò ñâîþ çåìëþ Òèò Êâèíêöèé, ïîçàáûâ î Ðèìå è ïî÷åòíûõ äîëæíîñòÿõ. (12) Ìóæ ýòîò áûë ïî ðîæäåíüþ ïàòðèöèé; êîãäà, îõðîìåâ îò ðàíû, îí ïðèíóæäåí áûë îñòàâèòü ñâîå ñëàâíîå âîåííîå ïîïðèùå, òî ðåøèë æèòü äåðåâåíñêîé æèçíüþ âäàëè îò ôîðóìà è åãî ñóåòû. (13) Óñëûõàâ åãî èìÿ, òîò÷àñ âñïîìíèëè, êòî îí òàêîé, è ñ íàäåæäîé íà ëó÷øåå âåëåëè ïîñëàòü çà íèì. À òàê êàê ìàëî áûëî íàäåæäû äîáèòüñÿ ÷åãî-íèáóäü äîáðîì, òî ðåøåíî ïðèáåãíóòü ê ñèëå è óãðîçàì. (14) È âîò â íî÷íîé òèøè ïîä êðîâ äåðåâåíñêîãî äîìà ÿâèëèñü ïîñëàííûå, ÷òîáû îáúÿâèòü Êâèíêöèþ, åäâà î÷íóâøåìóñÿ îò ãëóáîêîãî ñíà, ÷òî ó íåãî íåò èíîãî âûáîðà: èëè âîåííàÿ âëàñòü è ïî÷åòíàÿ äîëæíîñòü, èëè, ïðè ñîïðîòèâëåíüå, ñìåðòü, åñëè íå ïîéäåò ñ íèìè. Êâèíêöèÿ ïðèòàùèëè â ëàãåðü; (15) òàì åãî òîò÷àñ ïðîâîçãëàøàþò èìïåðàòîðîì94, ïîäíîñÿò åìó, îñòîëáåíåâøåìó îò íåâåðîÿòíîé íåîæèäàííîñòè, çíàêè åãî ïî÷åòíîé äîëæíîñòè è, íàêîíåö, âåëÿò âåñòè èõ íà Ðèì. (16) Ïîäíÿâ çíàìåíà, îíè ñêîðåå îò ñîáñòâåííîãî ïûëà, íåæåëè ïî ðåøåíèþ âîæäÿ, ãðîçíîþ ñèëîé ÿâèëèñü ê âîñüìîìó êàìíþ íà äîðîãå, êîòîðàÿ íûíå çîâåòñÿ Àïïèåâîé; (17) îíè áû áåç ïðîìåäëåíèÿ äâèíóëèñü è íà Ðèì, êîãäà áû íå óçíàëè, ÷òî íà íèõ âûñòóïèëî âîéñêî è äèêòàòîðîì ïðîòèâ íèõ íàçíà÷åí Ìàðê Âàëåðèé Êîðâ ñ íà÷àëüíèêîì êîííèöû Ëóöèåì Ýìèëèåì Ìàìåðêîì. |
39. consul educto in aestiva milite, dum quietos Samnites habebat, exercitum purgare missionibus turbulentorum hominum instituit, aliis emerita dicendo stipendia esse, alios graves iam aetate aut viribus parum validos. [2] quidam in commeatus mittebantur, singuli primo, deinde et cohortes quaedam, quia procul ab domo ac rebus suis hibernassent; per speciem etiam militarium usuum, cum alii alio mitterentur, magna pars ablegati. [3] quam multitudinem consul alter Romae praetorque alias ex aliis fingendo moras retinebat. [4] et primo quidem ignari ludificationis minime inviti domos revisebant; postquam neque reverti ad signa primos nec ferme alium quam qui in Campania hibernassent praecipueque ex his seditionis auctores mitti viderunt, primum admiratio, deinde haud dubius timor incessit animos consilia sua emanasse: [5] iam quaestiones, iam indicia, iam occulta singulorum supplicia impotensque et crudele consulum ac patrum in se regnum passuros. [6] haec qui in castris erant occultis sermonibus serunt, nervos coniurationis electos arte consulis cernentes. [7] cohors una, cum haud procul Anxure esset, ad Lautulas saltu angusto inter mare ac montes consedit ad excipiendos quos consul aliis atque aliis, ut ante dictum est, causis mittebat. [8] iam valida admodum numero manus erat nec quicquam ad iusti exercitus formam praeter ducem deerat. incompositi itaque praedantes in agrum Albanum perveniunt et sub iugo Albae Longae castra vallo cingunt. [9] perfecto inde opere reliquum diei de imperatore sumendo sententiis decertant, nulli ex praesentibus satis fidentes: [10] quem autem ab Roma posse exciri? quem patrum aut plebis esse qui aut se tanto periculo sciens offerat aut cui ex iniuria insanientis exercitus causa recte committatur? [11] postero die cum eadem deliberatio teneret, ex praedatoribus vagis quidam compertum attulerunt T. Quinctium in Tusculano agrum colere, urbis honorumque immemorem. [12] patriciae hic vir gentis erat, cui cum militiae magna cum gloria actae finem pes alter ex volnere claudus fecisset, ruri agere vitam procul ambitione ac foro constituit. [13] nomine audito extemplo agnovere virum et, quod bene verteret, acciri iusserunt. sed parum spei erat voluntate quicquam facturum; vim adhiberi ac metum placuit. [14] itaque silentio noctis cum tectum villae qui ad id missi erant intrassent, somno gravem Quinctium oppressum, nihil medium aut imperium atque honorem aut ubi restitaret mortem ni sequeretur denuntiantes, in castra pertraxerunt. [15] Imperator extemplo adveniens appellatus, insigniaque honoris exterrito subitae rei miraculo deferunt et ad urbem ducere iubent. [16] suo magis inde impetu quam consilio ducis convolsis signis infesto agmine ad lapidem octavum viae quae nunc Appia est perveniunt; [17] issentque confestim ad urbem, ni venire contra exercitum dictatoremque adversus se M. Valerium Corvum dictum audissent et magistrum equitum L. Aemilium Mamercum. |