Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà VII, ãë. 39

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì I. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1989.
Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ

39. (1) Ïîñëå âûâî­äà âîéñê â ëåò­íèå ëàãå­ðÿ îí ðåøèë, ïîêà ñàì­íè­òû âåäóò ñåáÿ ñìèð­íî, î÷è­ñòèòü âîé­ñêà, óâîëü­íÿÿ ñìó­òüÿ­íîâ. Îäíèì îí ãîâî­ðèë, ÷òî îíè îòñëó­æè­ëè ñâîé ñðîê, äðó­ãèì, ÷òî ñëèø­êîì ñòà­ðû èëè ñëà­áî­ñèëü­íû. (2) Íåêî­òî­ðûõ îí îòïðàâ­ëÿë çà ïðî­äî­âîëü­ñò­âè­åì ñïåð­âà ïî îäíî­ìó, à ïîòîì è öåëû­ìè êîãîð­òà­ìè, ïîòî­ìó-äå, ÷òî çèìî­âà­ëè âäà­ëè îò äîìà è ñâî­åãî õîçÿé­ñòâà; à èíûå áûëè ðàçî­ñëà­íû êòî êóäà ïîä ïðåä­ëî­ãîì âñÿ­êèõ âîé­ñêî­âûõ íóæä, òàê ÷òî â êîí­öå êîí­öîâ çíà­÷è­òåëü­íàÿ ÷àñòü çàãî­âîð­ùè­êîâ îêà­çà­ëàñü â îòëó÷­êå. (3) Âñå ýòî ìíî­æå­ñòâî íàðî­äó óäåð­æè­âà­ëè â Ðèìå âòî­ðîé êîí­ñóë è ïðå­òîð, èçìûø­ëÿÿ òî îäíè, òî äðó­ãèå ïðè­÷è­íû îòñðî÷­êè.

(4) Ïîíà­÷à­ëó âîè­íû íå äîãà­äû­âà­ëèñü, ÷òî èõ îáâå­ëè âîêðóã ïàëü­öà, è áûëè ðàäû ñëó­÷àþ ïîãî­ñòèòü äîìà; íî ïîòîì êîãäà îíè çàìå­òè­ëè, ÷òî óøåä­øèå ïåð­âû­ìè íå âîç­âðà­ùà­þò­ñÿ è ÷òî îòñû­ëà­þò ïî÷òè ñïëîøü òåõ, êòî çèìî­âàë â Êàì­ïà­íèè, è â ïåðâóþ î÷å­ðåäü çà÷èí­ùè­êîâ ñìó­òû, òî ñïåð­âà èõ îõâà­òè­ëî èçóì­ëå­íüå, à çàòåì è ÿâíûé ñòðàõ, ÷òî èõ çàòåè ñäå­ëà­ëèñü èçâåñò­íû: (5) îíè óæå æäóò äîïðî­ñîâ, äîíî­ñîâ, òàé­íûõ êàç­íåé ïîîäè­íî÷­êå, íå çíàþ­ùåé óäåð­æó æåñòî­êîé ðàñ­ïðà­âû êîí­ñó­ëîâ è ñåíà­òà. (6) Âñå ýòî îñòàâ­øè­å­ñÿ â ëàãå­ðå ïîòè­õîíü­êó ïåðå­äà­âà­ëè äðóã äðó­ãó, ïîíè­ìàÿ, ÷òî õèò­ðîñòü êîí­ñó­ëà âûðâà­ëà êîðåíü çàãî­âî­ðà.

(7) Îäíà êîãîð­òà, íàõî­äèâ­øà­ÿ­ñÿ íåïî­äà­ëå­êó îò Àíê­ñó­ðà, çàñå­ëà â ëåñè­ñòîé òåñ­íèíå ïîä Ëàâ­òó­ëà­ìè ìåæ­äó ãîðîþ è ìîðåì, ÷òîáû ïåðå­õâà­òèòü òåõ, êîãî êîí­ñóë, êàê ñêà­çà­íî, ïîä ðàç­íû­ìè ïðåä­ëî­ãà­ìè îòñû­ëàë èç Êàì­ïà­íèè. (8) Îòðÿä ñòàë óæå âåëèê è ñèëåí, è, ÷òîáû èìåòü îáëèê íàñòî­ÿ­ùå­ãî âîé­ñêà, åìó íåäî­ñòà­âà­ëî ñ.360 òîëü­êî ïðåä­âî­äè­òå­ëÿ. Áåñ­ïî­ðÿäî÷­íîé ðàç­áîé­íè­÷üåé îðäîþ ïðè­øëè âîè­íû â àëü­áàí­ñêèå çåì­ëè è ó ïîä­íî­æüÿ Àëü­áû Ëîí­ãè ðàç­áè­ëè ëàãåðü, îêðó­æåí­íûé âàëîì. (9) Çàâåð­øèâ ðàáîòû, îñòà­òîê äíÿ ïîñâÿ­ùà­þò ñïî­ðàì, êîãî ïîñòà­âèòü âîæäåì, ïîòî­ìó ÷òî íè íà îäíî­ãî èç ïðè­ñóò­ñò­âó­þ­ùèõ íåëü­çÿ áûëî âïîëíå ïîëî­æèòü­ñÿ; (10) íî êîãî æå âûçâàòü èç Ðèìà? Êòî èç ïàò­ðè­öè­åâ èëè ïëå­áå­åâ ñòàíåò ñîçíà­òåëü­íî ïîä­âåð­ãàòü ñåáÿ òàêîé îïàñ­íî­ñòè è êîìó âåð­íåå ïîðó­÷èòü äåëî âîèí­ñòâà, ïîòå­ðÿâ­øå­ãî ãîëî­âó îò îáèä è íåñïðà­âåä­ëè­âî­ñòè?

(11) Íà äðó­ãîé äåíü, êîãäà îïÿòü ñóäè­ëè è ðÿäè­ëè âñå î òîì æå, íåñêîëü­êî ãðà­áè­òå­ëåé, ðûñ­êàâ­øèõ ïî îêðó­ãå, äîíåñ­ëè, ÷òî â òóñêó­ëàí­ñêîì ïîìå­ñòüå âîçäå­ëû­âà­åò ñâîþ çåì­ëþ Òèò Êâèíê­öèé, ïîçà­áûâ î Ðèìå è ïî÷åò­íûõ äîëæ­íî­ñòÿõ. (12) Ìóæ ýòîò áûë ïî ðîæ­äå­íüþ ïàò­ðè­öèé; êîãäà, îõðî­ìåâ îò ðàíû, îí ïðè­íóæ­äåí áûë îñòà­âèòü ñâîå ñëàâ­íîå âîåí­íîå ïîïðè­ùå, òî ðåøèë æèòü äåðå­âåí­ñêîé æèç­íüþ âäà­ëè îò ôîðó­ìà è åãî ñóå­òû. (13) Óñëû­õàâ åãî èìÿ, òîò­÷àñ âñïîì­íè­ëè, êòî îí òàêîé, è ñ íàäåæ­äîé íà ëó÷­øåå âåëå­ëè ïîñëàòü çà íèì. À òàê êàê ìàëî áûëî íàäåæ­äû äîáèòü­ñÿ ÷åãî-íèáóäü äîá­ðîì, òî ðåøå­íî ïðè­áåã­íóòü ê ñèëå è óãðî­çàì.

(14) È âîò â íî÷­íîé òèøè ïîä êðîâ äåðå­âåí­ñêî­ãî äîìà ÿâè­ëèñü ïîñëàí­íûå, ÷òîáû îáú­ÿâèòü Êâèíê­öèþ, åäâà î÷íóâ­øå­ìó­ñÿ îò ãëó­áî­êî­ãî ñíà, ÷òî ó íåãî íåò èíî­ãî âûáî­ðà: èëè âîåí­íàÿ âëàñòü è ïî÷åò­íàÿ äîëæ­íîñòü, èëè, ïðè ñîïðî­òèâ­ëå­íüå, ñìåðòü, åñëè íå ïîé­äåò ñ íèìè. Êâèíê­öèÿ ïðè­òà­ùè­ëè â ëàãåðü; (15) òàì åãî òîò­÷àñ ïðî­âîç­ãëà­øà­þò èìïå­ðà­òî­ðîì94, ïîä­íî­ñÿò åìó, îñòîë­áå­íåâ­øå­ìó îò íåâå­ðî­ÿò­íîé íåîæè­äàí­íî­ñòè, çíà­êè åãî ïî÷åò­íîé äîëæ­íî­ñòè è, íàêî­íåö, âåëÿò âåñòè èõ íà Ðèì. (16) Ïîä­íÿâ çíà­ìå­íà, îíè ñêî­ðåå îò ñîá­ñò­âåí­íî­ãî ïûëà, íåæå­ëè ïî ðåøå­íèþ âîæäÿ, ãðîç­íîþ ñèëîé ÿâè­ëèñü ê âîñü­ìî­ìó êàì­íþ íà äîðî­ãå, êîòî­ðàÿ íûíå çîâåò­ñÿ Àïïè­å­âîé; (17) îíè áû áåç ïðî­ìåä­ëå­íèÿ äâè­íó­ëèñü è íà Ðèì, êîãäà áû íå óçíà­ëè, ÷òî íà íèõ âûñòó­ïè­ëî âîé­ñêî è äèê­òà­òî­ðîì ïðî­òèâ íèõ íàçíà­÷åí Ìàðê Âàëå­ðèé Êîðâ ñ íà÷àëü­íè­êîì êîí­íè­öû Ëóöè­åì Ýìè­ëè­åì Ìàìåð­êîì.

39. con­sul educ­to in aes­ti­va mi­li­te, dum quie­tos Sam­ni­tes ha­be­bat, exer­ci­tum pur­ga­re mis­sio­ni­bus tur­bu­len­to­rum ho­mi­num insti­tuit, aliis eme­ri­ta di­cen­do sti­pen­dia es­se, alios gra­ves iam aeta­te aut vi­ri­bus pa­rum va­li­dos. [2] qui­dam in com­mea­tus mit­te­ban­tur, sin­gu­li pri­mo, dein­de et co­hor­tes quae­dam, quia pro­cul ab do­mo ac re­bus suis hi­ber­nas­sent; per spe­ciem etiam mi­li­ta­rium usu­um, cum alii alio mit­te­ren­tur, mag­na pars ab­le­ga­ti. [3] quam mul­ti­tu­di­nem con­sul al­ter Ro­mae prae­tor­que alias ex aliis fin­gen­do mo­ras re­ti­ne­bat. [4] et pri­mo qui­dem ig­na­ri lu­di­fi­ca­tio­nis mi­ni­me in­vi­ti do­mos re­vi­se­bant; postquam ne­que re­ver­ti ad sig­na pri­mos nec fer­me ali­um quam qui in Cam­pa­nia hi­ber­nas­sent prae­ci­pue­que ex his se­di­tio­nis auc­to­res mit­ti vi­de­runt, pri­mum ad­mi­ra­tio, dein­de haud du­bius ti­mor in­ces­sit ani­mos con­si­lia sua ema­nas­se: [5] iam quaes­tio­nes, iam in­di­cia, iam oc­cul­ta sin­gu­lo­rum suppli­cia im­po­tensque et cru­de­le con­su­lum ac pat­rum in se reg­num pas­su­ros. [6] haec qui in castris erant oc­cul­tis ser­mo­ni­bus se­runt, ner­vos co­niu­ra­tio­nis elec­tos ar­te con­su­lis cer­nen­tes.

[7] co­hors una, cum haud pro­cul An­xu­re es­set, ad Lau­tu­las sal­tu an­gus­to in­ter ma­re ac mon­tes con­se­dit ad ex­ci­pien­dos quos con­sul aliis at­que aliis, ut an­te dic­tum est, cau­sis mit­te­bat. [8] iam va­li­da ad­mo­dum nu­me­ro ma­nus erat nec quic­quam ad ius­ti exer­ci­tus for­mam prae­ter du­cem dee­rat. in­com­po­si­ti ita­que prae­dan­tes in ag­rum Al­ba­num per­ve­niunt et sub iugo Al­bae Lon­gae castra val­lo cin­gunt. [9] per­fec­to in­de ope­re re­li­quum diei de im­pe­ra­to­re su­men­do sen­ten­tiis de­cer­tant, nul­li ex prae­sen­ti­bus sa­tis fi­den­tes: [10] quem autem ab Ro­ma pos­se ex­ci­ri? quem pat­rum aut ple­bis es­se qui aut se tan­to pe­ri­cu­lo sciens of­fe­rat aut cui ex iniu­ria in­sa­nien­tis exer­ci­tus cau­sa rec­te com­mit­ta­tur? [11] pos­te­ro die cum eadem de­li­be­ra­tio te­ne­ret, ex prae­da­to­ri­bus va­gis qui­dam com­per­tum at­tu­le­runt T. Quincti­um in Tus­cu­la­no ag­rum co­le­re, ur­bis ho­no­rum­que im­me­mo­rem. [12] pat­ri­ciae hic vir gen­tis erat, cui cum mi­li­tiae mag­na cum glo­ria ac­tae fi­nem pes al­ter ex vol­ne­re clau­dus fe­cis­set, ru­ri age­re vi­tam pro­cul am­bi­tio­ne ac fo­ro consti­tuit. [13] no­mi­ne audi­to ex­templo ag­no­ve­re vi­rum et, quod be­ne ver­te­ret, ac­ci­ri ius­se­runt. sed pa­rum spei erat vo­lun­ta­te quic­quam fac­tu­rum; vim ad­hi­be­ri ac me­tum pla­cuit. [14] ita­que si­len­tio noc­tis cum tec­tum vil­lae qui ad id mis­si erant intras­sent, som­no gra­vem Quincti­um oppres­sum, ni­hil me­dium aut im­pe­rium at­que ho­no­rem aut ubi res­ti­ta­ret mor­tem ni se­que­re­tur de­nun­tian­tes, in castra pertra­xe­runt. [15] Im­pe­ra­tor ex­templo ad­ve­niens ap­pel­la­tus, in­sig­nia­que ho­no­ris ex­ter­ri­to su­bi­tae rei mi­ra­cu­lo de­fe­runt et ad ur­bem du­ce­re iubent. [16] suo ma­gis in­de im­pe­tu quam con­si­lio du­cis con­vol­sis sig­nis in­fes­to ag­mi­ne ad la­pi­dem oc­ta­vum viae quae nunc Ap­pia est per­ve­niunt; [17] is­sentque con­fes­tim ad ur­bem, ni ve­ni­re contra exer­ci­tum dic­ta­to­rem­que ad­ver­sus se M. Va­le­rium Cor­vum dic­tum audis­sent et ma­gistrum equi­tum L. Aemi­lium Ma­mer­cum.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 94Ò. å. êîìàí­äóþ­ùèì.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364000740 1364000741 1364000742