Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1926. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
ñ.365 2. (1) Ïðåòîð Òèò Ýìèëèé ñîâåùàëñÿ ñ ñåíàòîì î ïðîñüáàõ ñàìíèòîâ, è (2) îòöû ïîñòàíîâèëè âîçîáíîâèòü ñ íèìè äîãîâîð; òîãäà ïðåòîð òàê îòâåòèë ïîñëàíöàì: íå ðèìñêèé íàðîä âèíîþ òîìó, ÷òî äðóæáà ñ ñàìíèòàìè íå îêàçàëàñü íåðóøèìîé, íî ðàç óæ âîéíà, íà÷àòàÿ ïî èõ ñîáñòâåííîé âèíå, èì æå è â òÿãîñòü, òî ðèìëÿíå íå âîçðàæàþò ïðîòèâ âîçîáíîâëåíèÿ ïðåæíåé äðóæáû. (3) ×òî æå äî ñèäèöèíîâ, òî è òóò íåò âîçðàæåíèé, ÷òîáû íàðîä ñàìíèòîâ çàêëþ÷àë ìèð è âåë âîéíó ïî ñâîåìó óñìîòðåíèþ. (4) Êîãäà ïîñëå òîðæåñòâåííîãî çàêëþ÷åíèÿ äîãîâîðà ïîñëû âîçâðàòèëèñü äîìîé, êîíñóë òîò÷àñ âûâåë ðèìñêîå âîéñêî, âçûñêàâ ïðåäâàðèòåëüíî ñ ñàìíèòîâ ãîäîâîå æàëîâàíüå è òðåõìåñÿ÷íîå äîâîëüñòâèå äëÿ âîèíîâ, ÷òî áûëî óñëîâèåì ïåðåìèðèÿ, çàêëþ÷åííîãî äî âîçâðàùåíèÿ ïîñëîâ. (5) Ñàìíèòû äâèíóëè ïðîòèâ ñèäèöèíîâ ñèëû, ñîáðàííûå äëÿ ïîõîäà ïðîòèâ ðèìëÿí, òâåðäî ðàññ÷èòûâàÿ â ñêîðîì âðåìåíè çàâëàäåòü íåïðèÿòåëüñêèì ãîðîäîì. (6) Òîãäà ñèäèöèíû ïîïûòàëèñü ñíà÷àëà îòäàòüñÿ ïîä âëàñòü ðèìëÿí, à ïîòîì, ïîñêîëüêó ñåíàòîðû îòâåðãëè èõ æåëàíèå êàê çàïîçäàëîå è âûçâàííîå ê òîìó æå êðàéíåé íåîáõîäèìîñòüþ, ïåðåêèíóëèñü ê ëàòèíàì, êîòîðûå óæå è ñàìè âçÿëèñü çà îðóæèå. (7) Äàæå êàìïàíöû — äî òîãî âîñïîìèíàíèå î çëîäåÿíèÿõ ñàìíèòîâ áûëî æèâåé ïàìÿòè î áëàãîäåÿíèÿõ ðèìëÿí — íå îñòàëèñü â ñòîðîíå îò ýòîãî. (8) Âîò ñêîëüêî íàðîäîâ îáúåäèíèëîñü â îäíî îãðîìíîå âîéñêî âî ãëàâå ñ ëàòèíàìè è âòîðãëîñü â ïðåäåëû ñàìíèòîâ. Âïðî÷åì, óùåðá òóò áûë áîëüøå îò ãðàáåæåé, ÷åì îò áîåâûõ äåéñòâèé, è, õîòÿ â ñòû÷êàõ âåðõ îäåðæèâàëè ëàòèíû, îíè ñàìè îõîòíî ïîêèíóëè âðàæåñêóþ çåìëþ, ÷òîáû íå âñòóïàòü â ñðàæåíèå íà êàæäîì øàãó. (9) Ýòî äàëî ñàìíèòàì ïåðåäûøêó äëÿ îòïðàâêè ïîñëîâ â Ðèì; ÿâèâøèñü â ñåíàò, îíè æàëîâàëèñü, ÷òî êàê ñîþçíèêè ðèìëÿí òåðïÿò òî æå, ÷òî òåðïåëè êàê èõ âðàãè, è óíèæåííî ìîëèëè (10) îãðàíè÷èòüñÿ ëèøåíüåì èõ ïîáåäû íàä ïðîòèâíèêîì — ñèäèöèíàìè è êàìïàíöàìè, íî íå äîïóñòèòü, ÷òîáû ñàìîå ìàëîäóøíîå ïëåìÿ åùå ê òîìó æå è òîðæåñòâîâàëî ïîáåäó: (11) âåäü ëàòèíàì è êàìïàíöàì, ðàç îíè íàõîäÿòñÿ ïîä ïîêðîâèòåëüñòâîì ðèìëÿí, ìîæíî ïðèêàçàòü íå òðîãàòü ñàìíèòñêèõ âëàäåíèé, à â ñëó÷àå íåïîâèíîâåíèÿ ïðèíóäèòü ê ýòîìó ñèëîé îðóæèÿ. (12) Îòâåò èì äàëè íåîïðåäåëåííûé, òàê êàê ñòûäíî áûëî ïðèçíàòüñÿ, ÷òî ëàòèíû óæå âûøëè èç ïîâèíîâåíèÿ è ñåíàò ñòðàøèòñÿ îñóæäåíèåì îòòîëêíóòü èõ îêîí÷àòåëüíî. (13) Îáåùàëè, îäíàêî, îõîòîé èëè íåâîëåé óñìèðèòü êàìïàíöåâ, ñîþç ñ êîòîðûìè áûë îñíîâàí íà èíûõ óñëîâèÿõ — íå íà ðàâíîïðàâíîì äîãîâîðå, à íà áåçîãîâîðî÷íîé ñäà÷å; î ëàòèíàõ æå ñêàçàëè, ÷òî äîãîâîð ñ íèìè íå ÷èíèò òåì íèêàêèõ ïðåïÿòñòâèé âåñòè âîéíó ñ êåì ïîæåëàþò. |
2. cum de postulatis Samnitium T. Aemilius praetor senatum consuluisset reddendumque iis foedus patres censuissent, [2] praetor Samnitibus respondit nec quo minus perpetua cum eis amicitia esset per populum Romanum stetisse, nec contradici quin, quoniam ipsos belli culpa sua contracti taedium ceperit, amicitia de integro reconcilietur; [3] quod ad Sidicinos attineat, nihil intercedi quo minus Samniti populo pacis bellique liberum arbitrium sit. [4] foedere icto cum domum revertissent, extemplo inde exercitus Romanus deductus, annuo stipendio et trium mensum frumento accepto, quod pepigerat consul ut tempus indutiis daret quoad legati redissent. [5] Samnites copiis iisdem quibus usi adversus Romanum bellum fuerant contra Sidicinos profecti, haud in dubia spe erant mature urbis hostium potiundae, [6] cum ab Sidicinis deditio prius ad Romanos coepta fieri est; dein, postquam patres ut seram eam ultimaque tandem necessitate expressam aspernabantur, ad Latinos iam sua sponte in arma motos facta est. [7] ne Campani quidem — adeo iniuriae Samnitium quam beneficii Romanorum memoria praesentior erat — his se armis abstinuere. [8] ex his tot populis unus ingens exercitus duce Latino fines Samnitium ingressus plus populationibus quam proeliis cladium fecit; et quamquam superiores certaminibus Latini erant, haud inviti, ne saepius dimicandum foret, agro hostium excessere. [9] id spatium Samnitibus datum est Romam legatos mittendi; qui cum adissent senatum, conquesti eadem se foederatos pati quae hostes essent passi, [10] precibus infimis petiere ut satis ducerent Romani victoriam quam Samnitibus ex Campano Sidicinoque hoste eripuissent, ne vinci etiam se ab ignavissimis populis sinerent; [11] Latinos Campanosque, si sub dicione populi Romani essent, pro imperio arcerent Samniti agro, sin imperium abnuerent, armis coercerent. [12] adversus haec responsum anceps datum, quia fateri pigebat in potestate sua Latinos iam non esse, timebantque, ne arguendo abalienarent: [13] Campanorum aliam condicionem esse, qui non foedere sed per deditionem in fidem venissent; itaque Campanos, seu velint seu nolint, quieturos; in foedere Latinos nihil esse quod bellare cum quibus ipsi velint prohibeant. |