Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà VIII, ãë. 4

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì I. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1989.
Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1926.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

4. (1) Êàæ­äûé ãîâî­ðèë ñâîå, è òîãäà ñëî­âî âçÿë Àííèé: «Õîòÿ èìåí­íî ÿ ïðåä­ëî­æèë îáñóäèòü, ÷òî íàä­ëå­æèò îòâå­÷àòü ðèì­ëÿ­íàì, íî ãëàâ­íîå, äóìàþ, âñå æå íå â òîì, ÷òî ãîâî­ðèòü, à â òîì, ÷òî ïðåä­ïðè­íÿòü. (2) Êîãäà ÿñíû íàìå­ðå­íèÿ, íå òðóä­íî ïðè­íî­ðî­âèòü ê íèì è ðå÷è. Ïîäó­ìàé­òå, åñëè äàæå òåïåðü, ïðè âèäè­ìî­ñòè ðàâ­íî­ïðàâ­íî­ãî ñîþ­çà, ìû ñïî­ñîá­íû òåð­ïåòü ðàá­ñêîå ïîëî­æå­íèå, òî ïî÷å­ìó áû íàì, ïðå­äàâ ñèäè­öè­íîâ, íå èñïîë­íÿòü ïîñëóø­íî ïðè­êà­çà­íèÿ íå òîëü­êî ðèì­ëÿí, íî â ïðè­äà­÷ó åùå è ñàì­íè­òîâ, à ðèì­ëÿ­íàì îòâå­òèòü, ÷òî, ìîë, ìû ãîòî­âû ïî ñ.367 ïåð­âî­ìó çíà­êó ñëî­æèòü îðó­æèå? (3) Íî åñëè íàñ âñå-òàêè ãëî­æåò òîñ­êà ïî ñâî­áî­äå, åñëè ñóùå­ñò­âó­åò äîãî­âîð, åñëè ñîþç­íè­÷å­ñòâî, åñëè ðàâåí­ñòâî ïðàâ ñóùå­ñò­âó­åò, åñëè ìû — ñîïëå­ìåí­íè­êè ðèì­ëÿí — ÷åãî íåêî­ãäà ìû ñòû­äè­ëèñü è ÷åì íûíå ìîæåì ãîð­äèòü­ñÿ, — åñëè ñîþç­íûì äëÿ íèõ ÿâëÿ­åò­ñÿ íàøå âîé­ñêî, ïîÿâ­ëå­íèå êîòî­ðî­ãî óäâà­è­âà­åò èõ ñèëû è ñ êîòî­ðûì êîí­ñó­ëû íå æåëà­þò ðàñ­ñòà­âàòü­ñÿ, íè çàòå­âàÿ, íè çàâåð­øàÿ âîé­íû, — åñëè âñå ýòî òàê, òî ïî÷å­ìó íå âî âñåì ó íàñ ðàâåí­ñòâî? (4) Ïî÷å­ìó íå èçáè­ðà­þò îäíî­ãî êîí­ñó­ëà èç ëàòè­íîâ? Ðàç­âå íå äåëÿò âëàñòü ñ òåìè, êòî äåëèò­ñÿ ñèëîþ? (5) Âåäü ýòî ñàìî ïî ñåáå íå òàêàÿ óæ äåð­çîñòü, ðàç ìû óñòó­ïà­åì ãëà­âåí­ñòâî â Ëàöèè Ðèìó, è òîëü­êî ïðè íàøåì äîë­ãî­òåð­ïå­íèè ïîäîá­íàÿ ïðîñü­áà ìîæåò ïîêà­çàòü­ñÿ äåð­çî­ñòüþ. (6) È åñëè íåêî­ãäà âû ìå÷­òà­ëè, ÷òî íàñòàíåò äåíü è âû ðàçäå­ëè­òå ñ Ðèìîì âëàñòü è ñâî­áî­äó, òî ïî ìèëî­ñòè áîãîâ è äîá­ëå­ñòè âàøåé ðàäè êàê ðàç òåïåðü îí è íàñòàë. (7) Îòêà­çàâ ðèì­ëÿ­íàì â âîé­ñêå, âû èñïû­òà­ëè, ñêîëü­êî ó íèõ òåð­ïå­íèÿ; îíè âîç­íå­ãî­äî­âà­ëè, êîíå÷­íî, êîãäà ìû íàðó­øè­ëè áîëåå äâóõ âåêîâ ñîáëþäàâ­øèé­ñÿ îáû­÷àé, (8) îäíà­êî îáèäó ïðî­ãëî­òè­ëè. Âîé­íó ïåëèã­íàì ìû îáú­ÿâè­ëè ñàìè, è òå, êòî ðàíü­øå ëèøàë íàñ ïðà­âà îõðà­íÿòü äàæå ñîá­ñò­âåí­íûå ñâîè ïðå­äå­ëû, íå ñòà­ëè âìå­øè­âàòü­ñÿ è íà ýòîò ðàç. (9) Îíè óçíà­ëè, ÷òî ìû âçÿ­ëè ïîä çàùè­òó ñèäè­öè­íîâ, ÷òî êàì­ïàí­öû ïåðå­ìåò­íó­ëèñü îò íèõ ê íàì, ÷òî ìû ãîòî­âèì âîé­ñêî ïðî­òèâ ñàì­íè­òîâ, èõ ñîþç­íè­êîâ, è âñå-òàêè íå âûñòó­ïè­ëè èç Ãîðî­äà. (10) Îòêóäà ó íèõ òàêàÿ ñäåð­æàí­íîñòü, êàê íå îò çíà­íèÿ íàøèõ è ñâî­èõ ñèë? Îò íàäåæ­íûõ ëþäåé ìíå èçâåñò­íî, ÷òî æàëî­âàâ­øèì­ñÿ íà íàñ ñàì­íè­òàì ðèì­ñêèé ñåíàò äàë òàêîé îòâåò, èç êîòî­ðî­ãî ñîâåð­øåí­íî ÿñíî: îíè è ñàìè óæå íå òðå­áó­þò, ÷òîáû Ëàöèé îñòà­âàë­ñÿ ïîä âëà­ñòüþ Ðèìà. Ïðåäú­ÿâè­òå òîëü­êî ñâîè ïðà­âà, ïîòðå­áóé­òå òîãî, ÷òî âàì è òàê ìîë­÷à­ëè­âî óñòó­ïà­þò. (11) À åñëè êîìó-òî áîÿç­íî ïðî­èç­íå­ñòè ýòî âñëóõ, òàê ÿ ñàì íå òî ÷òî ïåðåä ðèì­ñêèì íàðî­äîì è ñåíà­òîì, íî è ïðåä ñàìèì Þïè­òå­ðîì, îáè­òàþ­ùèì íà Êàïè­òî­ëèè, áåðóñü îáú­ÿâèòü: õîòÿò âèäåòü â íàñ äðó­çåé è ñîþç­íè­êîâ, ïóñòü ïîëó­÷à­þò îò íàñ îäíî­ãî êîí­ñó­ëà è ÷àñòü ñåíà­òà!» (12) È åìó, íå òîëü­êî ïîäàâ­øå­ìó ñòîëü äåðç­êóþ ìûñëü, íî è îáå­ùàâ­øå­ìó âñå èñïîë­íèòü, ñîáðà­íèå êðè­êà­ìè îäîá­ðå­íèÿ äîâå­ðè­ëî ïîñòó­ïàòü è ãîâî­ðèòü, êàê åìó çàáëà­ãî­ðàñ­ñóäèò­ñÿ, ëèøü áû áûëî ýòî íà îáùåå áëà­ãî ëàòè­íîâ.

4. cum aliud alii cen­se­rent, tum An­nius: «quam­quam ip­se ego ret­tu­li quid res­pon­de­ri pla­ce­ret, ta­men ma­gis ad sum­mam re­rum nostra­rum per­ti­ne­re ar­bit­ror quid agen­dum no­bis quam quid lo­quen­dum sit. fa­ci­le erit expli­ca­tis con­si­liis ac­com­mo­da­re re­bus ver­ba. [2] nam si etiam nunc sub umbra foe­de­ris aequi ser­vi­tu­tem pa­ti pos­su­mus, quid abest quin pro­di­tis Si­di­ci­nis non Ro­ma­no­rum so­lum sed Sam­ni­tium quo­que dic­to pa­rea­mus res­pon­dea­mus­que Ro­ma­nis nos, ubi in­nue­rint, po­si­tu­ros ar­ma? [3] sin autem tan­dem li­ber­ta­tis de­si­de­rium re­mor­det ani­mos, si foe­dus, si so­cie­tas aequa­tio iuris est, si con­san­gui­neos nos Ro­ma­no­rum es­se, quod olim pu­de­bat, nunc glo­ria­ri li­cet, si so­cia­lis il­lis exer­ci­tus is est quo adiuncto dup­li­cent vi­res suas, quem se­cer­ne­re ab se con­si­lia bel­lis prop­riis po­nen­dis su­men­dis­que no­lint, cur non om­nia aequan­tur? [4] cur non al­ter ab La­ti­nis con­sul da­tur? ubi pars vi­rium, ibi et im­pe­rii pars es­to. [5] est qui­dem no­bis hoc per se haud ni­mis amplum, quip­pe con­ce­den­ti­bus Ro­mam ca­put La­tio es­se; sed ut amplum vi­de­ri pos­set, diu­tur­na pa­tien­tia fe­ci­mus. [6] at­qui si quan­do un­quam con­so­cian­di im­pe­rii, usur­pan­dae li­ber­ta­tis tem­pus op­tas­tis, en hoc tem­pus adest, et vir­tu­te vestra et deum be­nig­ni­ta­te vo­bis da­tum. [7] temptas­tis pa­tien­tiam ne­gan­do mi­li­tem; quis du­bi­tat exar­sis­se eos, cum plus du­cen­to­rum an­no­rum mo­rem sol­ve­re­mus? per­tu­le­runt ta­men hunc do­lo­rem. [8] bel­lum nostro no­mi­ne cum Pae­lig­nis ges­si­mus; qui ne nostro­rum qui­dem fi­nium no­bis per nos tuen­do­rum ius an­tea da­bant ni­hil in­ter­ces­se­runt. [9] Si­di­ci­nos in fi­dem re­cep­tos, Cam­pa­nos ab se ad nos des­cis­se, exer­ci­tus nos pa­ra­re ad­ver­sus Sam­ni­tes, foe­de­ra­tos suos, audie­runt nec mo­ve­runt se ab ur­be. [10] un­de haec il­lis tan­ta mo­des­tia, ni­si a conscien­tia vi­rium et nostra­rum et sua­rum? ido­neos auc­to­res ha­beo que­ren­ti­bus de no­bis Sam­ni­ti­bus ita res­pon­sum ab se­na­tu Ro­ma­no es­se ut fa­ci­le ap­pa­re­ret ne ip­sos qui­dem iam pos­tu­la­re ut La­tium sub Ro­ma­no im­pe­rio sit. usur­pa­te mo­do pos­tu­lan­do quod il­li vo­bis ta­ci­ti con­ce­dunt. [11] si quem hoc me­tus di­ce­re pro­hi­bet, en ego ip­se audien­te non po­pu­lo Ro­ma­no mo­do se­na­tu­que sed Iove ip­so, qui Ca­pi­to­lium in­co­lit, pro­fi­teor me dic­tu­rum, ut si nos in foe­de­re ac so­cie­ta­te es­se ve­lint, con­su­lem al­te­rum ab no­bis se­na­tus­que par­tem ac­ci­piant». [12] haec fe­ro­ci­ter non sua­den­ti so­lum sed pol­li­cen­ti cla­mo­re et ad­sen­su om­nes per­mi­se­runt ut age­ret di­ce­ret­que quae e re pub­li­ca no­mi­nis La­ti­ni fi­de­que sua vi­de­ren­tur.

ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
1327007031 1327007042 1327008013 1364000805 1364000806 1364000807