Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1926. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
4. (1) Êàæäûé ãîâîðèë ñâîå, è òîãäà ñëîâî âçÿë Àííèé: «Õîòÿ èìåííî ÿ ïðåäëîæèë îáñóäèòü, ÷òî íàäëåæèò îòâå÷àòü ðèìëÿíàì, íî ãëàâíîå, äóìàþ, âñå æå íå â òîì, ÷òî ãîâîðèòü, à â òîì, ÷òî ïðåäïðèíÿòü. (2) Êîãäà ÿñíû íàìåðåíèÿ, íå òðóäíî ïðèíîðîâèòü ê íèì è ðå÷è. Ïîäóìàéòå, åñëè äàæå òåïåðü, ïðè âèäèìîñòè ðàâíîïðàâíîãî ñîþçà, ìû ñïîñîáíû òåðïåòü ðàáñêîå ïîëîæåíèå, òî ïî÷åìó áû íàì, ïðåäàâ ñèäèöèíîâ, íå èñïîëíÿòü ïîñëóøíî ïðèêàçàíèÿ íå òîëüêî ðèìëÿí, íî â ïðèäà÷ó åùå è ñàìíèòîâ, à ðèìëÿíàì îòâåòèòü, ÷òî, ìîë, ìû ãîòîâû ïî ñ.367 ïåðâîìó çíàêó ñëîæèòü îðóæèå? (3) Íî åñëè íàñ âñå-òàêè ãëîæåò òîñêà ïî ñâîáîäå, åñëè ñóùåñòâóåò äîãîâîð, åñëè ñîþçíè÷åñòâî, åñëè ðàâåíñòâî ïðàâ ñóùåñòâóåò, åñëè ìû — ñîïëåìåííèêè ðèìëÿí — ÷åãî íåêîãäà ìû ñòûäèëèñü è ÷åì íûíå ìîæåì ãîðäèòüñÿ, — åñëè ñîþçíûì äëÿ íèõ ÿâëÿåòñÿ íàøå âîéñêî, ïîÿâëåíèå êîòîðîãî óäâàèâàåò èõ ñèëû è ñ êîòîðûì êîíñóëû íå æåëàþò ðàññòàâàòüñÿ, íè çàòåâàÿ, íè çàâåðøàÿ âîéíû, — åñëè âñå ýòî òàê, òî ïî÷åìó íå âî âñåì ó íàñ ðàâåíñòâî? (4) Ïî÷åìó íå èçáèðàþò îäíîãî êîíñóëà èç ëàòèíîâ? Ðàçâå íå äåëÿò âëàñòü ñ òåìè, êòî äåëèòñÿ ñèëîþ? (5) Âåäü ýòî ñàìî ïî ñåáå íå òàêàÿ óæ äåðçîñòü, ðàç ìû óñòóïàåì ãëàâåíñòâî â Ëàöèè Ðèìó, è òîëüêî ïðè íàøåì äîëãîòåðïåíèè ïîäîáíàÿ ïðîñüáà ìîæåò ïîêàçàòüñÿ äåðçîñòüþ. (6) È åñëè íåêîãäà âû ìå÷òàëè, ÷òî íàñòàíåò äåíü è âû ðàçäåëèòå ñ Ðèìîì âëàñòü è ñâîáîäó, òî ïî ìèëîñòè áîãîâ è äîáëåñòè âàøåé ðàäè êàê ðàç òåïåðü îí è íàñòàë. (7) Îòêàçàâ ðèìëÿíàì â âîéñêå, âû èñïûòàëè, ñêîëüêî ó íèõ òåðïåíèÿ; îíè âîçíåãîäîâàëè, êîíå÷íî, êîãäà ìû íàðóøèëè áîëåå äâóõ âåêîâ ñîáëþäàâøèéñÿ îáû÷àé, (8) îäíàêî îáèäó ïðîãëîòèëè. Âîéíó ïåëèãíàì ìû îáúÿâèëè ñàìè, è òå, êòî ðàíüøå ëèøàë íàñ ïðàâà îõðàíÿòü äàæå ñîáñòâåííûå ñâîè ïðåäåëû, íå ñòàëè âìåøèâàòüñÿ è íà ýòîò ðàç. (9) Îíè óçíàëè, ÷òî ìû âçÿëè ïîä çàùèòó ñèäèöèíîâ, ÷òî êàìïàíöû ïåðåìåòíóëèñü îò íèõ ê íàì, ÷òî ìû ãîòîâèì âîéñêî ïðîòèâ ñàìíèòîâ, èõ ñîþçíèêîâ, è âñå-òàêè íå âûñòóïèëè èç Ãîðîäà. (10) Îòêóäà ó íèõ òàêàÿ ñäåðæàííîñòü, êàê íå îò çíàíèÿ íàøèõ è ñâîèõ ñèë? Îò íàäåæíûõ ëþäåé ìíå èçâåñòíî, ÷òî æàëîâàâøèìñÿ íà íàñ ñàìíèòàì ðèìñêèé ñåíàò äàë òàêîé îòâåò, èç êîòîðîãî ñîâåðøåííî ÿñíî: îíè è ñàìè óæå íå òðåáóþò, ÷òîáû Ëàöèé îñòàâàëñÿ ïîä âëàñòüþ Ðèìà. Ïðåäúÿâèòå òîëüêî ñâîè ïðàâà, ïîòðåáóéòå òîãî, ÷òî âàì è òàê ìîë÷àëèâî óñòóïàþò. (11) À åñëè êîìó-òî áîÿçíî ïðîèçíåñòè ýòî âñëóõ, òàê ÿ ñàì íå òî ÷òî ïåðåä ðèìñêèì íàðîäîì è ñåíàòîì, íî è ïðåä ñàìèì Þïèòåðîì, îáèòàþùèì íà Êàïèòîëèè, áåðóñü îáúÿâèòü: õîòÿò âèäåòü â íàñ äðóçåé è ñîþçíèêîâ, ïóñòü ïîëó÷àþò îò íàñ îäíîãî êîíñóëà è ÷àñòü ñåíàòà!» (12) È åìó, íå òîëüêî ïîäàâøåìó ñòîëü äåðçêóþ ìûñëü, íî è îáåùàâøåìó âñå èñïîëíèòü, ñîáðàíèå êðèêàìè îäîáðåíèÿ äîâåðèëî ïîñòóïàòü è ãîâîðèòü, êàê åìó çàáëàãîðàññóäèòñÿ, ëèøü áû áûëî ýòî íà îáùåå áëàãî ëàòèíîâ. |
4. cum aliud alii censerent, tum Annius: «quamquam ipse ego rettuli quid responderi placeret, tamen magis ad summam rerum nostrarum pertinere arbitror quid agendum nobis quam quid loquendum sit. facile erit explicatis consiliis accommodare rebus verba. [2] nam si etiam nunc sub umbra foederis aequi servitutem pati possumus, quid abest quin proditis Sidicinis non Romanorum solum sed Samnitium quoque dicto pareamus respondeamusque Romanis nos, ubi innuerint, posituros arma? [3] sin autem tandem libertatis desiderium remordet animos, si foedus, si societas aequatio iuris est, si consanguineos nos Romanorum esse, quod olim pudebat, nunc gloriari licet, si socialis illis exercitus is est quo adiuncto duplicent vires suas, quem secernere ab se consilia bellis propriis ponendis sumendisque nolint, cur non omnia aequantur? [4] cur non alter ab Latinis consul datur? ubi pars virium, ibi et imperii pars esto. [5] est quidem nobis hoc per se haud nimis amplum, quippe concedentibus Romam caput Latio esse; sed ut amplum videri posset, diuturna patientia fecimus. [6] atqui si quando unquam consociandi imperii, usurpandae libertatis tempus optastis, en hoc tempus adest, et virtute vestra et deum benignitate vobis datum. [7] temptastis patientiam negando militem; quis dubitat exarsisse eos, cum plus ducentorum annorum morem solveremus? pertulerunt tamen hunc dolorem. [8] bellum nostro nomine cum Paelignis gessimus; qui ne nostrorum quidem finium nobis per nos tuendorum ius antea dabant nihil intercesserunt. [9] Sidicinos in fidem receptos, Campanos ab se ad nos descisse, exercitus nos parare adversus Samnites, foederatos suos, audierunt nec moverunt se ab urbe. [10] unde haec illis tanta modestia, nisi a conscientia virium et nostrarum et suarum? idoneos auctores habeo querentibus de nobis Samnitibus ita responsum ab senatu Romano esse ut facile appareret ne ipsos quidem iam postulare ut Latium sub Romano imperio sit. usurpate modo postulando quod illi vobis taciti concedunt. [11] si quem hoc metus dicere prohibet, en ego ipse audiente non populo Romano modo senatuque sed Iove ipso, qui Capitolium incolit, profiteor me dicturum, ut si nos in foedere ac societate esse velint, consulem alterum ab nobis senatusque partem accipiant». [12] haec ferociter non suadenti solum sed pollicenti clamore et adsensu omnes permiserunt ut ageret diceretque quae e re publica nominis Latini fideque sua viderentur. |