Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1926. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
3. (1) Ñàìíèòîâ ýòîò îòâåò îñòàâèë â íåäîóìåíèè íàñ÷åò íàìåðåíèé ðèìëÿí, êàìïàíöåâ îòïóãíóë, à ëàòèíàì, âîçîìíèâøèì, ÷òî èì íè â ÷åì óæå íåò ó ðèìëÿí îòêàçà, åùå ïðèáàâèë ñ.366 äåðçîñòè. (2) È âîò ïîä âèäîì ïðèãîòîâëåíèé ê âîéíå ïðîòèâ ñàìíèòîâ ñòàëè òî è äåëî íàçíà÷àòü ñõîäêè, è íà âñåõ ñîáðàíèÿõ ñòàðåéøèíû ïîòèõîíüêó îáñóæäàëè ìåæäó ñîáîé âîéíó ïðîòèâ ðèìëÿí. Ê âðàæäåáíûì çàìûñëàì ïðîòèâ ñâîèõ èçáàâèòåëåé ïðèñîåäèíèëèñü è êàìïàíöû. (3) Íî, íåñìîòðÿ íà âñå óñèëèÿ ñîõðàíèòü ñãîâîð â òàéíå — à óñìèðèòü âðàæåñêîå ñàìíèòñêîå ïëåìÿ îíè õîòåëè ïðåæäå, ÷åì ðèìëÿíå ñïîõâàòÿòñÿ, — ñâåäåíèÿ îá ýòîì âñå ðàâíî ïðîñî÷èëèñü â Ðèì ÷åðåç ÷àñòíûõ ëèö, ñâÿçàííûõ ìåæäó ñîáîé óçàìè ðîäñòâà èëè ãîñòåïðèèìñòâà. (4) Êîãäà êîíñóëû ïîëó÷èëè ïðèêàç äî ñðîêà ñëîæèòü ñ ñåáÿ äîëæíîñòü, ÷òîáû ââèäó òàêîé ñòðàøíîé âîåííîé óãðîçû ìîæíî áûëî ïîñêîðåå èçáðàòü íîâûõ êîíñóëîâ, íåëîâêî ñòàëî ïîðó÷àòü âûáîðû òåì, êîãî ðàíüøå âðåìåíè ëèøèëè âëàñòè. (5) Òàê íà÷àëîñü ìåæäóöàðñòâèå, êîòîðîå îñóùåñòâëÿëè Ìàðê Âàëåðèé è Ìàðê Ôàáèé. Ïîñëåäíèé îáúÿâèë êîíñóëàìè Òèòà Ìàíëèÿ Òîðêâàòà â òðåòèé ðàç è Ïóáëèÿ Äåöèÿ Ìóñà. (6) Áåññïîðíî èçâåñòíî, ÷òî â ýòîì ãîäó Ýïèðñêèé öàðü Àëåêñàíäð8 âûñàäèëñÿ â Èòàëèè, è, åñëè áû óñïåõ ñ ñàìîãî íà÷àëà ñîïóòñòâîâàë åìó, âîéíà íåñîìíåííî äîêàòèëàñü áû äî Ðèìà. (7) Òî áûëî âðåìÿ ïîäâèãîâ ïëåìÿííèêà Ýïèðñêîãî Àëåêñàíäðà, Àëåêñàíäðà Âåëèêîãî9, êîòîðîìó â äðóãîé ÷àñòè ñâåòà ñóäüáà ïîñëàëà íåïîáåäèìîñòü â âîéíàõ è ñìåðòü îò áîëåçíè â ìîëîäûå ãîäû. (8) Ðèìëÿíå, â îáùåì-òî íå ñîìíåâàâøèåñÿ â èçìåíå ñîþçíèêîâ è âñåãî ëàòèíñêîãî ïëåìåíè, òåì íå ìåíåå ñäåëàëè âèä, ÷òî íå ñâîÿ ñóäüáà, à ñóäüáà ñàìíèòîâ âûçûâàåò èõ áåñïîêîéñòâî, è ïðèãëàñèëè â Ðèì äåñÿòü ëàòèíñêèõ ñòàðåéøèí, äàáû îáúÿâèòü èì ñâîþ âîëþ. (9)  òî âðåìÿ [340 ã.] â Ëàöèè áûëî äâà âîæäÿ, îáà ðîäîì èç ðèìñêèõ ïîñåëåíèé, — Ëóöèé Ýìèëèé Ñåòèí[1] è Ëóöèé Íóìèçèé Öèðöåèí; èìåííî îíè, íå äîâîëüñòâóÿñü ïîäñòðåêàòåëüñòâîì ê âîéíå â Ñèãíèè è Âåëèòðàõ (òîæå ðèìñêèõ ïîñåëåíèÿõ), óáåäèëè âçÿòüñÿ çà îðóæèå òàêæå è âîëüñêîâ. Ýòèõ äâîèõ ðèìëÿíå ðåøèëè ïðèãëàñèòü ÿâèòüñÿ ëè÷íî. (10) Íè ó êîãî íå áûëî ñîìíåíèé, ÷åãî ðàäè èõ çîâóò; ïîýòîìó, ïðåæäå ÷åì îòïðàâèòüñÿ â Ðèì, ïðåòîðû îáúÿâëÿþò íà ñîáðàíèè, ÷òî èõ ïðèçûâàåò ðèìñêèé ñåíàò, è äîêëàäûâàþò, ÷òî èìåííî íàìåðåíû îíè îòâå÷àòü íà ïðåäïîëàãàåìûå âîïðîñû. |
3. quod responsum sicut dubios Samnites quidnam facturum Romanum censerent dimisit, ita Campanos metu abalienavit, Latinos velut nihil iam non concedentibus Romanis ferociores fecit. [2] itaque per speciem adversus Samnites belli parandi crebra concilia indicentes omnibus consultationibus inter se principes occulte Romanum coquebant bellum. huic quoque adversus servatores suos bello Campanus aderat. [3] sed quamquam omnia de industria celabantur — priusquam moverentur Romani, tolli ab tergo Samnitem hostem volebant — tamen per quosdam privatis hospitiis necessitudinibusque coniunctos indicia coniurationis eius Romam emanarunt; [4] iussisque ante tempus consulibus abdicare se magistratu, quo maturius novi consules adversus tantam molem belli crearentur, religio incessit, ab eis quorum imminutum imperium esset comitia haberi. itaque interregnum initum. [5] duo interreges fuere, M. Valerius ac M. Fabius; is creavit consules T. Manlium Torquatum tertium, P. Decium Murem. [6] eo anno Alexandrum Epiri regem in Italiam classem appulisse constat; quod bellum, si prima satis prospera fuissent, haud dubie ad Romanos pervenisset. [7] eadem aetas rerum magni Alexandri est, quem sorore huius ortum in alio tractu orbis, invictum bellis, iuvenem fortuna morbo exstinxit. [8] ceterum Romani, etsi defectio sociorum nominisque Latini haud dubia erat, tamen tamquam de Samnitibus non de se curam agerent, decem principes Latinorum Romam evocaverunt, quibus imperarent quae vellent. [9] praetores tum duos Latium habebat, L. Annium Setinum et L. Numisium Circeiensem, ambo ex coloniis Romanis, per quos praeter Signiam Velitrasque et ipsas colonias Romanas Volsci etiam exciti ad arma erant; eos nominatim evocari placuit. [10] haud cuiquam dubium erat super qua re accirentur; itaque concilio prius habito praetores quam Romam proficiscerentur evocatos se ab senatu docent Romano et quae actum iri secum credant, quidnam ad ea responderi placeat referunt. |