Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1926. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
5. (1) Ïî ïðèáûòèè â Ðèì ñòàðåéøèíû áûëè ïðèíÿòû â ñåíàòå íà Êàïèòîëèè; çäåñü êîíñóë Òèò Ìàíëèé îò èìåíè îòöîâ-ñåíàòîðîâ (2) ïðåäîñòåðåã èõ îò âîéíû ñ ñàìíèòàìè, ñ êîòîðûìè ðèìëÿí ñâÿçûâàë äîãîâîð. Òóò Àííèé çàãîâîðèë òàê, ñëîâíî îí — ïîáåäèòåëü, ñèëîé îðóæèÿ çàõâàòèâøèé Êàïèòîëèé, à íå ïîñîë, îõðàíÿåìûé ïðàâîì íàðîäîâ. (3) «Ïîðà òåáå, Òèò Ìàíëèé, è âàì, îòöû-ñåíàòîðû, ïåðåñòàòü íàêîíåö íàì ïðèêàçûâàòü, èáî âàì èçâåñòíî, ÷òî ïî ìèëîñòè áîãîâ Ëàöèé íàõîäèòñÿ íûíå â ðàñöâåòå ñâîåé âîåííîé ìîùè: ñàìíèòû ïîòåðïåëè ïîðàæåíüå, ñ.368 ñèäèöèíû è êàìïàíöû ñòàëè íàøèìè ñîþçíèêàìè, äàæå âîëüñêè ïðèñîåäèíèëèñü òåïåðü ê íàì, à âàøè ïîñåëåíèÿ ïðåäïî÷ëè íàøó âëàñòü âàøåé. (4) Íî ïîñêîëüêó âàì è â ãîëîâó íå ïðèõîäèò ïîëîæèòü êîíåö ñâîåìó ðàçíóçäàííîìó ñàìîâëàñòèþ, òî, õîòÿ ìû è ìîæåì îáúÿâèòü Ëàöèé ñâîáîäíûì, ïîëàãàÿñü ëèøü íà ñèëó îðóæèÿ, ìû ïîìíèì âñå æå î íàøåì ñðîäñòâå è, èäÿ íà óñòóïêó, ðàç óæ áåññìåðòíûì áîãàì áûëî óãîäíî óðàâíÿòü íàøè ñèëû, ïðåäëàãàåì âàì ðàâíûå äëÿ îáåèõ ñòîðîí óñëîâèÿ ìèðà. (5) À èìåííî: îäíîãî êîíñóëà ñëåäóåò âûáèðàòü èç ðèìëÿí, äðóãîãî èç ëàòèíîâ, â ñåíàòå îáà íàðîäà äîëæíû áûòü ïðåäñòàâëåíû ðàâíî, è äà áóäåò ó íàñ åäèíûé íàðîä è åäèíîå ãîñóäàðñòâî; (6) ÷òîáû âëàñòü áûëà ñîñðåäîòî÷åíà â îäíîì ìåñòå, à íàðîäû îáúåäèíèëèñü îáùèì èìåíåì, îäíîé ñòîðîíå ïðèäåòñÿ çäåñü óñòóïèòü. Íà áëàãî òåõ è äðóãèõ äà áóäåò âàøåìó îòå÷åñòâó îêàçàíî ïðåäïî÷òåíèå, è âñå ìû ñòàíåì çâàòüñÿ “ðèìëÿíå”». (7) Êîíñóëîì ó ðèìëÿí áûë òîãäà Òèò Ìàíëèé — ÷åëîâåê íå ìåíåå ðåøèòåëüíûé. Ïðèäÿ â ñòðàøíûé ãíåâ, îí çàÿâèë ïðÿìî, ÷òî åñëè îòöû-ñåíàòîðû îêîí÷àòåëüíî îáåçóìåëè è ãîòîâû ïðèíÿòü çàêîíû, ïðåäëàãàåìûå êàêèì-òî ñåòèíöåì, òî îí ïðåïîÿøåòñÿ ìå÷îì, òàê ÿâèòñÿ â ñåíàò è ñîáñòâåííîé ðóêîþ óáüåò ëþáîãî ëàòèíà, êîòîðîãî çàâèäèò â êóðèè. (8) Ïîñëå ÷åãî, îáîðîòÿñü ê îáðàçó Þïèòåðà, îí âîñêëèêíóë: «Ñëóøàé, Þïèòåð, âñå ýòî íåïîòðåáñòâî! Ñëóøàéòå è âû, áîãè è çàêîíû! Âçÿòûé â ïîëîí è óíèæåííûé ñàì, Þïèòåð, óçðèøü òû â ñâÿùåííîì õðàìå òâîåì èíîçåìíûõ êîíñóëîâ è ñåíàò èíîçåìöåâ! (9) Î òîì ëè, ëàòèíû, ðèìñêèé öàðü Òóëëèé çàêëþ÷àë äîãîâîð ñ àëüáàíöàìè, âàøèìè ïðåäêàìè? À ïîñëå î òîì ëè Ëóöèé Òàðêâèíèé10 — ñ âàìè ñàìèìè? (10) Íåóæòî âîâñå ïîçàáûëè âû áèòâó ïðè Ðåãèëëüñêîì îçåðå?11 Ïîçàáûëè ñòàðûå ñâîè ïîðàæåíèÿ è áëàãîäåÿíèÿ, âàì îêàçàííûå?» |
5. ubi est Romam ventum, in Capitolio eis senatus datus est. ibi cum T. Manlius consul egisset cum eis ex auctoritate patrum, ne Samnitibus foederatis bellum inferrent, [2] Annius, tamquam victor armis Capitolium cepisset, non legatus iure gentium tutus loqueretur, [3] «tempus erat», inquit, «T. Manli vosque, patres conscripti, tandem iam vos nobiscum nihil pro imperio agere, cum florentissimum deum benignitate Latium armis virisque, Samnitibus bello victis, Sidicinis Campanisque sociis, nunc etiam Volscis adiunctis, videretis; colonias quoque vestras Latinum Romano praetulisse imperium. [4] sed quoniam vos regno impotenti finem ut imponatis non inducitis in animum, nos, quamquam armis possumus adserere Latium in libertatem, consanguinitati tamen hoc dabimus ut condiciones pacis feramus aequas utrisque, quoniam vires quoque aequari dis immortalibus placuit. [5] consulem alterum Roma, alterum ex Latio creari oportet, senatus partem aequam ex utraque gente esse, unum populum, unam rem publicam fieri; [6] et ut imperii eadem sedes sit idemque omnibus nomen, quoniam ab altera utra parte concedi necesse est, quod utrisque bene vertat, sit haec sane patria potior, et Romani omnes vocemur». [7] forte ita accidit ut parem ferociae huius et Romani consulem T. Manlium haberent, qui adeo non tenuit iram ut, si tanta dementia patres conscriptos cepisset ut ab Setino homine leges acciperent, gladio cinctum in senatum venturum se esse palam diceret, et quemcumque in curia Latinum vidisset, sua manu interempturum. [8] et conversus ad simulacrum Iovis, «audi, Iuppiter, haec scelera» inquit; «audite, Ius Fasque. peregrinos consules et peregrinum senatum in tuo, Iuppiter, augurato templo captus atque ipse oppressus visurus es! [9] haecine foedera Tullus, Romanus rex, cum Albanis, patribus vestris, Latini, haec L. Tarquinius vobiscum postea fecit? [10] non venit in mentem pugna apud Regillum lacum? adeo et cladium veterum vestrarum et beneficiorum nostrorum erga vos obliti estis?» |