Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà VIII, ãë. 12

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì I. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1989.
Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1926.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ

12. (1) Òàê çàêîí­÷è­ëàñü ýòà âîé­íà, è, êîãäà ïî çàñëó­ãàì êàæ­äî­ãî ðîçäà­íû áûëè íàãðà­äû è íàêà­çà­íèÿ, Òèò Ìàí­ëèé âîç­âðà­òèë­ñÿ â Ðèì. Åñòü ñâèäå­òåëü­ñòâà, ÷òî ïðè âñòóï­ëå­íèè â Ãîðîä íàâñòðå­÷ó åìó âûøëè òîëü­êî ïîæè­ëûå ëþäè, à ìîëî­äåæü è òîãäà, è ïîñëå — â òå÷å­íèå âñåé åãî æèç­íè — ñòî­ðî­íè­ëàñü åãî è ïðî­êëè­íà­ëà.

(2) Àíòèé­öû ó÷è­íè­ëè íàáå­ãè íà çåì­ëè Îñòèè, Àðäåè è Ñîëî­íèÿ. Êîí­ñóë Ìàí­ëèé ïî íåçäî­ðî­âüþ íå ìîã âåñòè ýòó âîé­íó è íàçíà­÷èë äèê­òà­òî­ðîì Ëóöèÿ Ïàïè­ðèÿ Êðàñ­ñà, êîòî­ðûé â òî âðå­ìÿ èñïîë­íÿë äîëæ­íîñòü ïðå­òî­ðà, à îí, â ñâîþ î÷å­ðåäü, íàçíà­÷èë íà÷àëü­íè­êîì êîí­íè­öû Ëóöèÿ Ïàïè­ðèÿ Êóð­ñî­ðà. (3)  âîéíå äèê­òà­òî­ðà ïðî­òèâ àíòèé­öåâ íå ñëó­÷è­ëîñü íè÷å­ãî äîñòîé­íî­ãî óïî­ìè­íà­íèÿ, õîòÿ îí íåñêîëü­êî ìåñÿ­öåâ ïðî­ñòî­ÿë ëàãå­ðåì â èõ çåì­ëÿõ.

(4) Ãîä [340 ã.] ïåðåä êîí­ñóëü­ñò­âîì Ýìè­ëèÿ Ìàìåð­öè­íà è Êâèí­òà Ïóá­ëè­ëèÿ Ôèëî­íà áûë îçíà­ìå­íî­âàí ïîáåäîé íàä ìíî­ãè­ìè âåñü­ìà ìîãó­ùå­ñò­âåí­íû­ìè íàðî­äà­ìè, ê òîìó æå ñëàâ­íîé ñìåð­òüþ îäíî­ãî èç êîí­ñó­ëîâ è ïðà­âå­æîì äðó­ãî­ãî, ñòîëü æå áåñ­ïî­ùàä­íûì, ñêîëü è äîñòî­ïà­ìÿò­íûì. (5) Ó ýòèõ æå íîâûõ êîí­ñó­ëîâ è ïîïðè­ùà ïîäîá­íî­ãî íå áûëî, è ñàìè îíè, óïðàâ­ëÿÿ ãîñóäàð­ñò­âîì, äóìà­ëè áîëü­øå î âûãî­äå ñâî­åé è ñâî­èõ ñòî­ðîí­íè­êîâ, íåæå­ëè îá îòå­÷å­ñòâå. Íà Ôåíåê­òàí­ñêîé ðàâ­íèíå35 îíè ðàç­áè­ëè âîñ­ñòàâ­øèõ ëàòè­íîâ, íåäî­âîëü­íûõ ïîòå­ðåé çåìåëü­íûõ âëà­äå­íèé, è çàõâà­òè­ëè èõ ëàãåðü. (6) Ïîêà Ïóá­ëè­ëèé, ïîä ÷üèì íà÷à­ëîì è àóñïè­öè­ÿ­ìè øëà âîé­íà, ïðè­íè­ìàë áåç­îãî­âî­ðî÷­íóþ ñäà­÷ó ëàòèí­ñêî­ãî íàðî­äà, ïîñëå òîãî êàê ìîëî­äåæü åãî ïî÷òè âñÿ ïàëà â òîò äåíü íà ïîëå áèò­âû, Ýìè­ëèé ïîâåë âîé­ñêà ê Ïåäó. (7) Ïåäàí­öåâ ñ.377 çàùè­ùà­ëè æèòå­ëè Òèáó­ðà, Ïðå­íå­ñòû è Âåëèòð, èç Ëàíó­âèÿ è Àíòèÿ òîæå ïîäî­ñïå­ëà ïîä­ìî­ãà. (8) Õîòÿ â ñðà­æå­íè­ÿõ ðèì­ëÿíå îäåð­æè­âà­ëè âåðõ, îíè òåì íå ìåíåå íå äåëà­ëè äî âðå­ìå­íè ïîïû­òîê âçÿòü ïðè­ñòó­ïîì ñàì ãîðîä Ïåä è ïðè­ìû­êàâ­øèé ê íåìó ëàãåðü ñîþç­íûõ ïëå­ìåí. (9) Îäíà­êî, ïðî­ñëû­øàâ î òðè­óì­ôå, ïðå­äî­ñòàâ­ëåí­íîì ñîòî­âà­ðè­ùó, êîí­ñóë íåîæè­äàí­íî áðî­ñèë âîé­íó íåçà­âåð­øåí­íîé è òîæå ÿâèë­ñÿ â Ðèì òðå­áî­âàòü ñåáå òðè­óì­ôà ïðåæ­äå ïîáåäû. (10) Îòöîâ ïîêî­ðî­áè­ëî îò òàêî­ãî áåñ­ñòûä­ñòâà, è îíè îòêà­çà­ëèñü ïðå­äî­ñòà­âèòü òðè­óìô, ïîêà Ïåä íå áóäåò çàõâà­÷åí èëè íå ñäàñò­ñÿ ñàì; ñ ýòèõ ïîð Ýìè­ëèé ñòàë âðàæ­äå­áåí ñåíà­òó è íà÷àë èñïîë­íÿòü ñâîè îáÿ­çàí­íî­ñòè, ñëîâ­íî ìÿòåæ­íûé òðè­áóí. (11) Äî êîí­öà êîí­ñóëü­ñòâà îí íå ïåðå­ñòà­âàë îáâè­íÿòü îòöîâ ïåðåä íàðî­äîì è íå âñòðå­÷àë ñî ñòî­ðî­íû òîâà­ðè­ùà íèêà­êî­ãî îòïî­ðà, (12) èáî òîò è ñàì áûë èç ïëå­áå­åâ. Îñíî­âà­íè­åì äëÿ îáâè­íå­íèé ñëó­æè­ëà çëî­íà­ìå­ðåí­íîñòü, ñ êîòî­ðîé ïëå­áå­ÿì ïðå­äî­ñòà­âè­ëè â ëàòèí­ñêèõ è ôàëåðí­ñêèõ âëà­äå­íè­ÿõ ñàìûå æàë­êèå íàäå­ëû, è ïîñëå òîãî, êàê ñåíàò, ÷òîá ïîëî­æèòü ïðå­äåë âëà­ñòè òàêèõ êîí­ñó­ëîâ, ïðè­êà­çàë íàçíà­÷èòü äèê­òà­òî­ðà ïðî­òèâ âíîâü âîñ­ñòàâ­øèõ ëàòè­íîâ, (13) Ýìè­ëèé, â òå äíè êàê ðàç äåð­æàâ­øèé ôàñ­êè36, íàçíà­÷èë äèê­òà­òî­ðîì ñâî­åãî òîâà­ðè­ùà, à òîò îáú­ÿâèë íà÷àëü­íè­êîì êîí­íè­öû Þíèÿ Áðó­òà. (14)  äîëæ­íî­ñòè äèê­òà­òî­ðà Ïóá­ëè­ëèé çàñëó­æèë ðàñ­ïî­ëî­æå­íèå íàðî­äà îáëè­÷å­íè­ÿ­ìè îòöîâ è ïðî­âåäå­íè­åì òðåõ çàêî­íîâ, äëÿ ïëå­áå­åâ âåñü­ìà áëà­ãî­ïðè­ÿò­íûõ, à äëÿ çíà­òè âðàæ­äåá­íûõ. (15) Ñîãëàñ­íî îäíî­ìó èç íèõ, ïîñòà­íîâ­ëå­íèÿ, ïðè­íÿ­òûå ãîëî­ñî­âà­íè­åì ïëå­áå­åâ, îáÿ­çà­òåëü­íû äëÿ âñå­ãî íàðî­äà êâè­ðè­òîâ; ïî äðó­ãî­ìó — çàêî­íû äîëæ­íû áûëè óòâåð­æäàòü­ñÿ îòöà­ìè äî ïðåä­ñòàâ­ëå­íèÿ èõ íà ãîëî­ñî­âà­íèå â öåí­òó­ðè­àò­íûå êîìè­öèè; (16) ïî òðåòüå­ìó — îäèí öåí­çîð äîë­æåí áûë íåïðå­ìåí­íî èçáè­ðàòü­ñÿ èç ïëå­áå­åâ (õîòÿ íà äåëå äîøëî äî òîãî, ÷òî èç íèõ ïîðîé èçáè­ðà­ëèñü îáà öåí­çî­ðà). (17) Îòöû óòâåð­æäà­ëè, ÷òî ïî âèíå êîí­ñó­ëîâ è äèê­òà­òî­ðà â ýòîì ãîäó âíóò­ðåí­íèå áåäû ãîñóäàð­ñòâà ïåðå­âå­ñè­ëè óñè­ëå­íèå ìîãó­ùå­ñòâà, ïðè­îá­ðå­òåí­íî­ãî èõ ïîáåäà­ìè è âîåí­íû­ìè äåé­ñò­âè­ÿ­ìè â ÷óæèõ çåì­ëÿõ.

12. ita bel­lo ges­to, prae­miis poe­na­que pro cui­us­que me­ri­to per­so­lu­tis, T. Man­lius Ro­mam re­diit. cui ve­nien­ti se­nio­res tan­tum ob­viam exis­se constat, iuven­tu­tem et tunc et om­ni vi­ta dein­de aver­sa­tam eum ex­sec­ra­tam­que.

[2] An­tia­tes in ag­rum Os­tien­sem Ar­dea­tem So­lo­nium in­cur­sio­nes fe­ce­runt. Man­lius con­sul, quia ip­se per va­le­tu­di­nem id bel­lum ex­se­qui ne­quie­rat, dic­ta­to­rem L. Pa­pi­rium Cras­sum, qui tum for­te erat prae­tor, di­xit; ab eo ma­gis­ter equi­tum L. Pa­pi­rius Cur­sor dic­tus. [3] ni­hil me­mo­ra­bi­le ad­ver­sus An­tia­tes ab dic­ta­to­re ges­tum est, cum ali­quot men­ses sta­ti­va in ag­ro An­tia­ti ha­buis­set.

[4] an­no in­sig­ni vic­to­ria de tot ac tam po­ten­ti­bus po­pu­lis, ad hoc con­su­lum al­te­rius no­bi­li mor­te, al­te­rius si­cut tru­ci ita cla­ro ad me­mo­riam im­pe­rio, suc­ces­se­re con­su­les Ti. Aemi­lius Ma­mer­ci­nus Q. Pub­li­lius Phi­lo, [5] ne­que in si­mi­lem ma­te­riam re­rum, et ip­si aut sua­rum re­rum aut par­tium in re pub­li­ca ma­gis quam pat­riae me­mo­res. La­ti­nos ob iram ag­ri amis­si re­bel­lan­tes in cam­pis Fe­nec­ta­nis fu­de­runt castris­que exue­runt. [6] ibi Pub­li­lio, cui­us duc­tu aus­pi­cio­que res ges­tae erant, in de­di­tio­nem ac­ci­pien­te La­ti­nos po­pu­los, quo­rum ibi iuven­tus cae­sa erat, Aemi­lius ad Pe­dum exer­ci­tus du­xit. [7] Pe­da­nos tue­ba­tur Ti­burs Prae­nes­ti­nus Ve­li­ter­nus­que po­pu­lus; ve­ne­rant et ab La­nu­vio An­tio­que auxi­lia. [8] ubi cum proe­liis qui­dem su­pe­rior Ro­ma­nus es­set, ad ur­bem ip­sam Pe­dum castra­que so­cio­rum po­pu­lo­rum, quae ur­bi adiuncta erant, in­te­ger la­bor res­ta­ret, [9] bel­lo in­fec­to re­pen­te omis­so con­sul, quia col­le­gae dec­re­tum tri­um­phum audi­vit, ip­se quo­que tri­um­phi an­te vic­to­riam fla­gi­ta­tor Ro­mam re­diit. [10] qua cu­pi­di­ta­te of­fen­sis pat­ri­bus ne­gan­ti­bus­que ni­si Pe­do cap­to aut de­di­to tri­um­phum, hinc alie­na­tus ab se­na­tu Aemi­lius se­di­tio­sis tri­bu­na­ti­bus si­mi­lem dein­de con­su­la­tum ges­sit. [11] nam ne­que, quoad fuit con­sul, cri­mi­na­ri apud po­pu­lum pat­res des­ti­tit col­le­ga haud­qua­quam ad­ver­san­te, quia et ip­se de ple­be erat — [12] ma­te­riam autem prae­be­bat cri­mi­ni­bus ager in La­ti­no Fa­ler­no­que ma­lig­ne ple­bei di­vi­sus — et postquam se­na­tus fi­ni­re im­pe­rium con­su­li­bus cu­piens dic­ta­to­rem ad­ver­sus re­bel­lan­tes La­ti­nos di­ci ius­sit, [13] Aemi­lius, cui­us tum fas­ces erant, col­le­gam dic­ta­to­rem di­xit; ab eo ma­gis­ter equi­tum Iuni­us Bru­tus dic­tus. [14] dic­ta­tu­ra po­pu­la­ris et ora­tio­ni­bus in pat­res cri­mi­no­sis fuit, et quod tres le­ges se­cun­dis­si­mas ple­bei, ad­ver­sas no­bi­li­ta­ti tu­lit: [15] unam, ut ple­bis­ci­ta om­nes Qui­ri­tes te­ne­rent; al­te­ram, ut le­gum, quae co­mi­tiis cen­tu­ria­tis fer­ren­tur, an­te ini­tum suffra­gium pat­res auc­to­res fie­rent; [16] ter­tiam, ut al­ter uti­que ex ple­be — cum eo ven­tum sit ut ut­rum­que ple­bei­um fie­ri li­ce­ret — cen­sor crea­re­tur. [17] plus eo an­no do­mi ac­cep­tum cla­dis ab con­su­li­bus ac dic­ta­to­re quam ex vic­to­ria eorum bel­li­cis­que re­bus fo­ris auc­tum im­pe­rium pat­res cre­de­bant.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 35Â Ëàöèè, òî÷­íåå íå èäåí­òè­ôè­öè­ðó­åò­ñÿ.
  • 36Ñì.: II, 1, 8; ïðè­ìå÷. 4 ê êí. II.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007032 1327008059 1327009004 1364000813 1364000814 1364000815