Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1926. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
31. (1) Ôàáèé òîò÷àñ ñîáðàë ñõîäêó è çàêëèíàë âîèíîâ çàùèòèòü òîãî, ïîä ÷üèì íà÷àëîì è àóñïèöèÿìè98 îíè äâàæäû îäåðæàëè ïîáåäó, òàê æå êàê òîëüêî ÷òî îíè îò ñàìûõ çëîáíûõ íåäðóãîâ çàùèòèëè ñâîå ãîñóäàðñòâî; (2) ñþäà èäåò äèêòàòîð, ïîòåðÿâøèé ðàññóäîê îò çàâèñòè, îæåñòî÷åííûé ïðîòèâ ÷óæîé äîáëåñòè è óñïåõà, âçáåøåííûé îòòîãî, ÷òî ãîñóäàðñòâî áåç íåãî äîáèëîñü ïîáåäû; áóäü â åãî ñèëàõ èçìåíèòü ñóäüáó, îí ïðåäïî÷åë áû, ÷òîá âåðõ îäåðæàëè ñàìíèòû, à íå ðèìëÿíå; (3) îí êðè÷èò, ÷òî âëàñòü åãî ïîïðàíà, êàê áóäòî íå îäíà è òà æå ñòðàñòü ïîáóäèëà åãî ñïåðâà çàïðåòèòü ñðàæàòüñÿ, à ïîòîì ñîêðóøàòüñÿ îá èñõîäå ñðàæåíüÿ. Ïðåæäå îí èç çàâèñòè õîòåë ïîñòàâèòü ïðåãðàäû ÷óæîé äîáëåñòè è íàìåðåâàëñÿ ëèøèòü îðóæèÿ âîèíîâ, êàê íèêîãäà ðâàâøèõñÿ â áîé, ÷òîáû áåç íåãî îíè íå ìîãëè ñäåëàòü íè øàãó, (4) è òåïåðü òî́ åãî áåñèò è òî́ ìó÷èò, ÷òî áåç Ëóöèÿ Ïàïèðèÿ âîèíû íå îêàçàëèñü íè áåçîðóæíûìè, íè áåçðóêèìè è ÷òî Êâèíò Ôàáèé ñ÷èòàåò ñåáÿ íà÷àëüíèêîì êîííèöû, à íå ïðèñëóæíèêîì äèêòàòîðà. (5) ×òî áû ñäåëàë îí, êîãäà á âîåííûé ñëó÷àé è Ìàðñ, äëÿ âñåõ åäèíûé, ïðèâåëè áû ñðàæåíèå ê èíîìó èñõîäó, îí, êîòîðûé íûíå, ïîñëå ïîðàæåíèÿ âðàãîâ è óñïåõà ñòîëü ïîëíîãî, ÷òî áîëüøåãî íå ìîã áû äîñòè÷ü äàæå ýòîò íåîáûêíîâåííûé ïîëêîâîäåö, óãðîæàåò ïîáåäèâøåìó íà÷àëüíèêó êîííèöû êàçíüþ?! (6) Íî ïðîòèâ íà÷àëüíèêà êîííèöû îí ðàçäðàæåí íå áîëüøå, ÷åì ïðîòèâ âîåííûõ òðèáóíîâ, öåíòóðèîíîâ è âîèíîâ. Åñëè á ìîã, îí áû íà âñåõ îáðóøèë ñâîé ãíåâ, (7) à ðàç ýòî íåâîçìîæíî, òî è îïîë÷àåòñÿ íà îäíîãî, èáî, ïîäîáíî ïëàìåíè, çàâèñòü óñòðåìëÿåòñÿ ê âåðøèíå è îí íàáðàñûâàåòñÿ íà ñòîÿâøåãî âî ãëàâå çàìûñëà, íà ïðåäâîäèòåëÿ; åñëè á åìó óäàëîñü óíè÷òîæèòü Ôàáèÿ âìåñòå ñî ñëàâîþ åãî íåäàâíèõ ïîäâèãîâ, òîãäà, óïîäîáÿñü ïîáåäèòåëþ è ïîìûêàÿ âîéñêîì, ñëîâíî òîëïîé ïëåííûõ, îí ðåøèëñÿ áû îáîéòèñü ñ âîèíàìè òàê æå, êàê îíè ïîçâîëÿò åìó ïîñòóïèòü ñ íà÷àëüíèêîì êîííèöû. (8) Âîò ïî÷åìó, çàùèòèâ åãî, îíè çàùèòÿò îáùóþ ñâîáîäó. Åñëè óâèäèò äèêòàòîð, ÷òî, îòñòàèâàÿ ñâîþ ïîáåäó, âîèíû òàê æå åäèíîäóøíû, êàê â áèòâå, è ñïàñåíèå îäíîãî âàæíî äëÿ âñåõ, îí ñêëîíèòñÿ ê áîëåå ìèëîñòèâîìó ðåøåíèþ. (9) Ñâîþ ðå÷ü Ôàáèé çàêîí÷èë, ââåðÿÿ ñåáÿ, ñâîþ æèçíü è ñóäüáó èõ âåðíîñòè è äîáëåñòè. |
31. Fabius contione extemplo advocata obtestatus milites est ut, qua virtute rem publicam ab infestissimis hostibus defendissent, eadem se, cuius ductu auspicioque vicissent, ab impotenti crudelitate dictatoris tutarentur: [2] venire amentem invidia, iratum virtuti alienae felicitatique; furere quod se absente res publica egregie gesta esset; malle, si mutare fortunam posset, apud Samnites quam Romanos victoriam esse; [3] imperium dictitare spretum, tamquam non eadem mente pugnari vetuerit qua pugnatum doleat. et tunc invidia impedire virtutem alienam voluisse cupidissimisque arma ablaturum fuisse militibus, ne se absente moveri possent; [4] et nunc id furere, id aegre pati, quod sine L. Papirio non inermes, non manci milites fuerint, quod se Q. Fabius magistrum equitum duxerit ac non accensum dictatoris. [5] quid illum facturum fuisse, si, quod belli casus ferunt Marsque communis, adversa pugna evenisset, qui sibi devictis hostibus, re publica bene gesta, ita ut non ab illo unico duce melius geri potuerit, supplicium magistro equitum tunc victori minetur? [6] neque illum magistro equitum infestiorem quam tribunis militum, quam centurionibus, quam militibus esse. si posset, in omnes saeviturum fuisse: [7] quia id nequeat, in unum saevire; etenim invidiam tamquam ignem summa petere; in caput consilii, in ducem incurrere; si se simul cum gloria rei gestae exstinxisset, tunc victorem velut in capto exercitu dominantem, quidquid licuerit in magistro equitum, in militibus ausurum. [8] proinde adessent in sua causa omnium libertati. si consensum exercitus eundem qui in proelio fuerit in tuenda victoria videat et salutem unius omnibus curae esse, inclinaturum ad clementiorem sententiam animum. [9] postremo se vitam fortunasque suas illorum fidei virtutique permittere. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß